Nhật Bản khẳng định quyết tâm duy trì và củng cố mối quan hệ vững chắc với Việt Nam

Đại sứ Nhật Bản tại Việt Nam Ito Naoki. (Ảnh: TTXVN)

Nhân kỷ niệm tròn 2 năm Việt Nam và Nhật Bản thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện vì hòa bình và thịnh vượng ở châu Á và trên thế giới (27/11/2023-27/11/2025), Đại sứ Nhật Bản tại Việt Nam Ito Naoki đã chia sẻ những kết quả nổi bật trong quan hệ 2 nước trên các lĩnh vực, đồng thời nêu định hướng thúc đẩy quan hệ trong thời gian tới.

Tăng cường tin cậy chính trị, mở rộng hợp tác địa phương

Đại sứ Ito Naoki nhấn mạnh, sau 2 năm nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược toàn diện vì hòa bình và thịnh vượng ở châu Á và trên thế giới, quan hệ Việt-Nhật “đang gắn kết chặt chẽ hơn bao giờ hết”, thể hiện trước hết ở những tiến triển mạnh mẽ trong đối thoại chính trị và giao lưu cấp cao.

Tân Thủ tướng Nhật Bản Takaichi Sanae kể từ khi nhậm chức tháng 10 năm nay đã 3 lần hội đàm với lãnh đạo Việt Nam: Với Thủ tướng Phạm Minh Chính tại Hội nghị Cấp cao ASEAN ở Kuala Lumpur; với Chủ tịch nước Lương Cường tại Hội nghị Cấp cao APEC; và mới nhất là với Thủ tướng Phạm Minh Chính tại Hội nghị Thượng đỉnh G20 ở Nam Phi. Hai bên khẳng định sẽ tiếp tục tăng cường hơn nữa hợp tác song phương trong khuôn khổ quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện vì hòa bình và thịnh vượng ở châu Á và trên thế giới.

Trước đó, Thủ tướng Ishiba Shigeru đã thăm Việt Nam vào tháng 4, khẳng định Nhật Bản ủng hộ định hướng cải cách mà Việt Nam đang thúc đẩy để bước vào “kỷ nguyên mới”, đồng thời coi Việt Nam là đối tác không thể thay thế. Dưới thời nguyên Thủ tướng Ishiba cũng như Thủ tướng Takaichi hiện nay, Nhật Bản đều duy trì quyết tâm củng cố mối quan hệ vững chắc với Việt Nam.

Ở kênh Quốc hội, chuyến thăm Nhật Bản của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn tháng 12 năm ngoái đã góp phần quan trọng tăng cường quan hệ song phương. Sau đó, Chủ tịch Quốc hội tiếp tục thúc đẩy mạnh mẽ hợp tác nghị viện, trong đó có việc mời Liên minh Nghị sĩ hữu nghị Nhật-Việt do bà Obuchi Yuko dẫn đầu thăm thành phố Cần Thơ và tổ chức hội thảo xúc tiến đầu tư.

Lãnh đạo Liên minh Nghị sĩ Hữu nghị Nhật-Việt cũng có cuộc gặp với đồng chí Lê Minh Hưng, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tổ chức Trung ương, Chủ tịch Nhóm Nghị sĩ hữu nghị Việt Nam-Nhật Bản, mở ra giao lưu giữa các thế hệ nghị sĩ mới của hai nước.

Từ nền tảng chính trị này, hợp tác địa phương giữa hai nước phát triển mạnh mẽ, trở thành “xu hướng mới” trong quan hệ song phương. Diễn đàn Hợp tác địa phương Việt-Nhật tổ chức tại Quảng Ninh ngày 24-25/11 vừa qua quy tụ 16 địa phương Nhật Bản và các đại biểu liên quan, cùng đại diện của 31 tỉnh, thành phố phía Việt Nam với sự tham dự của Thủ tướng Phạm Minh Chính và Bộ trưởng Ngoại giao Lê Hoài Trung.

Đây là lần đầu tiên số lượng lớn đại biểu hai bên cùng tham gia một sự kiện, thể hiện sự coi trọng ngày càng lớn đối với hợp tác địa phương - lĩnh vực được kỳ vọng tạo động lực mới cho phát triển kinh tế và kết nối đầu tư.

Trong thông điệp gửi tới diễn đàn, Thủ tướng Takaichi khẳng định kinh nghiệm của các địa phương Nhật Bản về phát triển cộng đồng, công nghiệp, du lịch và đào tạo nhân lực sẽ đóng góp thiết thực cho tiến trình phát triển của Việt Nam.

Hợp tác thực chất trên các trụ cột mới

Theo Đại sứ Ito Naoki, các trụ cột hợp tác mới được xác định trong chuyến thăm Việt Nam của Thủ tướng Ishiba gồm chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, bán dẫn và đổi mới sáng tạo đều đạt bước tiến quan trọng.

Trong lĩnh vực bán dẫn, Việt Nam đặt mục tiêu đào tạo 500 tiến sĩ đến năm 2030; Nhật Bản tuyên bố sẽ tiếp nhận khoảng một nửa, tương đương 250 người, thông qua các chương trình nghiên cứu hợp tác quốc tế.

Các chương trình này đã triển khai từ tháng 9 năm nay giữa 5 trường đại học của mỗi nước, với kế hoạch trong ba năm rưỡi tới sẽ tiếp nhận 63 nghiên cứu sinh tiến sĩ Việt Nam sang Nhật Bản. Trường đại học Việt-Nhật cũng đã mở ngành “Công nghệ Chip bán dẫn” từ tháng 10, hiện có 106 sinh viên đang theo học.

Trong lĩnh vực đổi mới sáng tạo, tại Ngày hội Đổi mới sáng tạo quốc gia Việt Nam (1-3/10), Nhật Bản cùng Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia - NIC đã khởi động dự án “VietLeap AI Accelerator” nhằm hỗ trợ 11 doanh nghiệp khởi nghiệp AI của Việt Nam trong huy động vốn và vận hành.

Đối với hợp tác xanh và năng lượng, hai nước thúc đẩy 15 dự án đầu tư với tổng giá trị khoảng 20 tỷ USD trong khuôn khổ sáng kiến Cộng đồng châu Á phát thải ròng bằng 0 (AZEC), bao gồm năng lượng tái tạo và điện khí LNG.

Bốn phiên họp cấp cao AZEC Việt Nam-Nhật Bản đã được tổ chức từ tháng 12 năm ngoái đến nay, với tiến triển đáng kể trong từng dự án. Ngân hàng Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JBIC) đã ký Biên bản ghi nhớ với Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) để hỗ trợ quá trình khử carbon tại Việt Nam.

Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) đang xem xét khoản vay chương trình trị giá hơn 300 triệu USD hỗ trợ biến đổi khí hậu, chuyển đổi xanh, gồm thúc đẩy sản xuất lúa chất lượng cao, phát thải thấp tại Đồng bằng sông Cửu Long cũng như tăng cường phòng, chống thiên tai.

Cùng với đó, các dự án hạ tầng chiến lược do Nhật Bản triển khai tiếp tục tạo dấu ấn quan trọng, như khai trương tuyến Metro số 1 ở Thành phố Hồ Chí Minh; khởi công trung tâm thương mại Aeon Hải Dương; dự án đô thị thông minh bắc Hà Nội; hoàn thành Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá; Nhà máy điện gió Quảng Trị; khởi công Nhà máy điện Ô Môn 4; và khởi công tuyến Metro số 2 tại Hà Nội.

Theo Đại sứ, cải cách đang diễn ra dưới sự chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm đang tạo điều kiện thuận lợi hơn cho hợp tác kinh tế song phương. Hai cuộc đối thoại giữa Thủ tướng Phạm Minh Chính và doanh nghiệp Nhật Bản trong năm nay đã giúp tháo gỡ vướng mắc, trong đó có điều chỉnh nghị định cho phép gia hạn đầu tư đối với máy móc đã sử dụng hơn 10 năm.

Hiện có hơn 2.000 doanh nghiệp Nhật Bản hoạt động tại Việt Nam; theo khảo sát của Tổ chức Xúc tiến thương mại Nhật Bản (JETRO), gần 60% có kế hoạch mở rộng đầu tư trong 1-2 năm tới. Kim ngạch thương mại hai chiều từ tháng 1-10/2025 đạt 42,5 tỷ USD, tăng 11% so với cùng kỳ; dự kiến lần đầu vượt mốc 50 tỷ USD trong cả năm. Về đầu tư, giai đoạn này tổng vốn tăng 18% so với cùng kỳ.

Giao lưu nhân dân cũng sôi động với 580.000 người Việt Nam đến Nhật Bản và 680.000 người Nhật Bản sang Việt Nam trong 10 tháng đầu năm 2025; dự kiến đạt 1,4 triệu lượt cho cả năm.

Không chỉ kinh tế, hợp tác trong lĩnh vực an ninh-quốc phòng cũng mở rộng. Trong tháng 12, hai nước sẽ lần đầu tổ chức Hội nghị “2+2” cấp Thứ trưởng Ngoại giao-Quốc phòng tại Tokyo, thảo luận các vấn đề chiến lược khu vực, hợp tác công nghiệp quốc phòng, chuyển giao trang thiết bị, viện trợ không hoàn lại (OSA). Giao lưu tàu hải quân và cảnh sát biển hai nước thời gian qua tiếp tục được duy trì.

Trong lĩnh vực tư pháp hình sự, Đại sứ Ito Naoki cho hay, Nhật Bản và Việt Nam đã ký Hiệp định song phương về dẫn độ tội phạm quốc tế vào năm 2020. Đầu tháng này, lần đầu tiên một phạm nhân người Việt Nam đã được dẫn độ về nước theo hiệp định. Đây cũng là một hình thức hợp tác mới đang tiến triển giữa hai nước.

TRUNG HƯNG