Nghị định 250/2025: Đã có điểm dừng trong định giá lại tài sản
Nghị định 250/2025 quy định cụ thể các cấp độ định giá lại, xác định cơ chế quyết định cuối cùng; đồng thời quy định rõ trường hợp không được coi là định giá lại.
Nghị định 250/2025 có hiệu lực từ 22-9-2025 quy định chi tiết việc thành lập và hoạt động của Hội đồng định giá tài sản trong tố tụng hình sự; trình tự, thủ tục định giá tài sản... khi cần xác định giá của tài sản trong những trường hợp theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự.
Nghị định 30/2018 và Nghị định 97/2019 hết hiệu lực từ ngày Nghị định 250/2025 có hiệu lực.
Việc định giá tài sản là hết sức quan trọng, quyết định sự thành bại của công tác đấu tranh phòng chống tội phạm cũng như tránh việc làm oan người vô tội.
Định giá lại tài sản trong trường hợp đặc biệt
Kết quả định giá tài sản trong tố tụng hình sự là một nội dung mà người có liên quan có quyền khiếu nại; từ đó phát sinh yêu cầu định giá lại. Thực tiễn cho thấy khi mà giá trị tài sản là căn cứ để xác định có hay không vụ án hình sự thì việc định giá tài sản là hết sức quan trọng, quyết định sự thành bại của công tác đấu tranh phòng chống tội phạm cũng như tránh việc làm oan người vô tội.
Theo Điều 26 Nghị định 250/2025, lần định giá lại thứ nhất được thực hiện khi cơ quan tiến hành tố tụng có căn cứ nghi ngờ kết luận lần đầu và sẽ do Hội đồng định giá cấp trên trực tiếp thực hiện.
Lần định giá lại thứ hai được tiến hành khi có mâu thuẫn giữa kết luận định giá lần đầu và kết luận định giá lại, do Hội đồng định giá cùng cấp với Hội đồng đã định giá lại lần đầu đảm nhiệm; trong trường hợp đặc biệt, việc định giá lại sau hai lần sẽ do Viện trưởng VKSND Tối cao hoặc Chánh án TAND Tối cao quyết định, với giá trị pháp lý là kết luận cuối cùng.
Ngoài ra, Nghị định 250/2025 còn đưa ra quy định chi tiết về các trường hợp không được coi là “định giá lại”. Ví dụ, khi Hội đồng định giá chưa thực hiện đúng thủ tục hoặc chưa ra kết luận hợp lệ thì chính Hội đồng đó phải tiến hành lại, không được tính là định giá lại; hoặc nếu có sự thay đổi về thông tin, đặc điểm của tài sản hay nội dung yêu cầu định giá thì phải thành lập Hội đồng mới.
Đồng thời, nghị định này còn bổ sung trách nhiệm giải trình của cơ quan tiến hành tố tụng khi yêu cầu định giá lại, theo đó phải gửi đầy đủ hồ sơ, tài liệu liên quan và nêu rõ căn cứ pháp lý cũng như lý do nghi ngờ.
So với Nghị định 30/2018 và Nghị định 97/2019 (chỉ dừng ở quy định chung về quyền yêu cầu định giá lại khi có nghi ngờ đối với kết luận lần đầu, nhưng chưa xác định cụ thể số lần định giá lại, thẩm quyền và trình tự chi tiết) thì Nghị định 250/2025 đã thiết kế rõ ràng các cấp độ định giá lại, xác định cơ chế quyết định cuối cùng; đồng thời quy định rõ trường hợp không được coi là định giá lại và tăng cường trách nhiệm của cơ quan trưng cầu giám định.
Nghị định 250/2025 không chỉ duy trì khung thủ tục cơ bản mà còn bổ sung, hoàn thiện bằng cách phân tầng việc định giá lại, quy định chặt chẽ các ngoại lệ, và đặt ra yêu cầu cao hơn về trách nhiệm giải trình. Điều này giúp cho quy trình định giá tài sản trong tố tụng trở nên minh bạch, chặt chẽ, có điểm dừng rõ ràng, khắc phục hạn chế mà các nghị định trước chưa giải quyết triệt để.
6 trường hợp cá nhân không được tham gia định giá tài sản
Nghị định 250/2025 đã mở rộng đối tượng loại trừ và chi tiết hóa tư cách tố tụng; đồng thời có biện pháp thay thế kịp thời khi thành viên bị kỷ luật và cập nhật theo quy trình tố tụng bao quát cả giai đoạn tiếp nhận tố giác, tin báo, kiến nghị khởi tố.
Điều 5 Chương I Nghị định 250/2025 quy định các trường hợp cá nhân không được tham gia định giá tài sản, cụ thể:
- Đồng thời là bị hại, đương sự; là người đại diện, người thân thích của bị hại, đương sự hoặc của bị can, bị cáo hoặc người bị tố giác hoặc có tin báo về tội phạm hoặc người bị kiến nghị khởi tố.
- Đã tham gia định giá hoặc định giá lại tài sản đang được yêu cầu định giá.
- Đã tham gia với tư cách là người bào chữa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị tố giác hoặc có tin báo về tội phạm hoặc người bị kiến nghị khởi tố, người làm chứng, người giám định, người phiên dịch, người dịch thuật trong vụ án đang yêu cầu định giá tài sản.
- Đã tham gia với tư cách là người tiến hành tố tụng trong vụ án đang yêu cầu định giá tài sản.
- Có lý do cho rằng người đó có thể không vô tư trong khi thực hiện định giá.
- Người đang trong thời gian thi hành kỷ luật Đảng, kỷ luật đối với cán bộ, công chức, viên chức từ hình thức cảnh cáo trở lên.
Trường hợp trong quá trình thực hiện định giá tài sản, thành viên Hội đồng định giá tài sản bị thi hành kỷ luật từ hình thức cảnh cáo trở lên thì không được phép tiếp tục tham gia định giá tài sản.
Hội đồng định giá tài sản tiếp tục thực hiện định giá tài sản theo quy định; trường hợp không đủ số lượng thành viên tối thiểu theo quy định tại khoản 3 Điều 7 Nghị định này, Hội đồng định giá tài sản báo cáo cơ quan có thẩm quyền thành lập Hội đồng để bổ sung thành viên Hội đồng theo quy định.
Trước đó, Điều 13 Nghị định 30/2018 và Nghị định 97/2019 cũng quy định các trường hợp như nêu trên thì không được tham gia định giá tài sản nhưng nội dung diễn đạt và phạm vi điều chỉnh có sự khác biệt quan trọng: Nghị định 30/2018 chỉ dừng ở “bị hại, đương sự; bị can, bị cáo”, trong khi Nghị định 250/2025 mở rộng thêm “người bị tố giác hoặc có tin báo về tội phạm hoặc người bị kiến nghị khởi tố”, thể hiện cập nhật theo quy trình tố tụng hiện hành khi vụ việc có thể dừng ở giai đoạn tiếp nhận tố giác, tin báo.
Về tư cách tham gia tố tụng cũng được chi tiết hóa; nghị định cũ liệt kê người bào chữa, người làm chứng, giám định viên, phiên dịch, dịch thuật; nghị định mới bổ sung thêm “người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị tố giác” hoặc “bị kiến nghị khởi tố”, mở rộng phạm vi loại trừ.
Về nội dung thể hiện sự khách quan vô tư hơn, Nghị định 30/2018 dùng từ “có căn cứ rõ ràng để chứng minh không vô tư”, trong khi Nghị định 250/2025 điều chỉnh thành “có lý do cho rằng có thể không vô tư”, mang tính linh hoạt, không cứng nhắc sẽ giúp cơ quan tiến hành tố tụng làm việc nhanh gọn kịp thời, bảo đảm tính khách quan vô tư.
Về kỷ luật, Nghị định cũ chỉ quy định chung “người đang trong thời gian thi hành kỷ luật từ hình thức cảnh cáo trở lên”, trong khi Nghị định 250/2025 chi tiết hơn: “thi hành kỷ luật Đảng, kỷ luật đối với cán bộ, công chức, viên chức từ hình thức cảnh cáo trở lên”, đồng thời bổ sung cơ chế nếu thành viên bị kỷ luật trong quá trình định giá thì phải rút ra, Hội đồng phải báo cáo cơ quan có thẩm quyền để bổ sung thành viên. Đây là điểm hoàn toàn mới.
Các thay đổi, bổ sung của Nghị định 250/2025 giúp Hội đồng định giá hoạt động độc lập, giảm rủi ro khiếu nại; loại trừ những người có vai trò bảo vệ quyền lợi hoặc liên quan trực tiếp đến các chủ thể trong vụ án; đảm bảo Hội đồng luôn đủ tư cách hợp pháp, uy tín...
