Năng suất lao động Việt Nam thấp nhưng đang cải thiện nhanh nhất ASEAN

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc phát biểu chỉ đạo Hội nghị

Cải thiện NSLĐ là cấp thiết, để vượt qua bẫy thu nhập trung bình

“Hơn bao giờ hết, việc cải thiện NSLĐ là nhiệm vụ cốt lõi, cấp thiết và có ý nghĩa hết sức quan trọng, sống còn nhằm thúc đẩy tăng trưởng, vượt qua bẫy thu nhập trung bình, tránh tụt hậu, thu hẹp khoảng cách phát triển với các nước trên thế giới”, Bộ trưởng KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng nói.

“Một lần nữa, bài toán tăng nhanh NSLĐ được đặt ra và cần phải có lời giải một cách toàn diện hơn, gấp rút hơn, hiệu quả hơn, nhất là trong bối cảnh Việt Nam đang dự kiến đặt mục tiêu phát triển cao trong Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm tới”, ông Dũng nhấn mạnh thêm.

Theo ông Dũng, tính đến năm 2018, chỉ số NSLĐ xã hội của nước ta đạt 102,2 triệu đồng/1 LĐ, tương đương 4.521 USD/1 LĐ (theo giá hiện hành), cao hơn gần gấp đôi so với năm 2011, tăng bình quân 4,88%/năm giai đoạn 2011- 2018.

Riêng giai đoạn 2016- 2018 tăng bình quân 5,77%/năm, giúp Việt Nam trở thành quốc gia có tốc độ tăng NSLĐ cao trong khu vực ASEAN (Singapore là 1,4%/năm; Malaysia là 2%/năm; Thái Lan là 3,2%/năm; Indonesia là 3,6%/năm; Phillipines là 4,4%/năm).

“Tuy nhiên, xét ở khía cạnh giá trị so sánh với các nước trong khu vực, NSLĐ của nước ta vẫn ở mức thấp. Nếu tính theo giá trị sức mua tương đương (PPP) năm 2018, NSLĐ nước ta đạt 11.142 USD thì chỉ bằng 7,3% NSLĐ của Singapore; 19% của Malaysia; 37% của Thái Lan; 44,8% của Indonesia; 55,9% của Phillipines”, người đứng đầu Bộ KH&ĐT cho biết.

Điều này cho thấy nền kinh tế Việt Nam sẽ phải đối mặt với thách thức rất lớn trong thời gian tới để có thể bắt kịp mức NSLĐ của các nước.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh, cần đặc biệt lưu ý mối quan hệ tương hỗ giữa NSLĐ và tăng trưởng GDP, năng suất cao thì tăng trưởng GDP cao và ngược lại, tăng trưởng GDP cao thì NSLĐ sẽ cao.

Với năng suất cao hơn, tăng việc làm có chất lượng hơn sẽ tạo ra “lợi ích theo cấp số nhân”.

Tăng NSLĐ phải gắn chặt với tiến trình cơ cấu lại nền kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao sức cạnh tranh, sức chống chịu của nền kinh tế.

Tiềm lực để tăng năng suất trong mỗi người dân còn nhiều

Tại Hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cho biết, chỉ số NSLĐ tại Việt Nam chưa cao do xuất phát điểm thấp.

Tuy nhiên, tốc độ tăng năng suất của Việt Nam đang nhanh nhất khu vực, giúp thu hẹp khoảng cách với các nước. Tiềm lực để tăng năng suất trong mỗi người dân còn nhiều.

Người đứng đầu Chính phủ dẫn ra các đánh giá của một số tổ chức quốc tế cho biết chỉ số của Việt Nam đều được cải thiện qua các năm. Điển hình như IMF đánh giá chỉ số TFP từ 2013 đến nay đã tăng đáng kể. Chỉ số đổi mới sáng tạo của Việt Nam cũng liên tục tăng trong 5 năm qua.

“Chúng ta có một niềm tin là chúng ta đang đi đúng hướng”, ông nói.

Thủ tướng cho biết, chỉ số GDP, cơ sở để tính NSLĐ, cũng đang chưa được tính toán đầy đủ. Do đó, sắp tới Chính phủ sẽ tính lại GDP với các khu vực chưa được quan sát hết, khi đó chỉ số năng suất sẽ cải thiện.

Bên cạnh đó, nguyên nhân khiến NSLĐ chưa cao một phần vì các điểm nghẽn về thể chế kinh tế. Đó là chính sách về quyền tài sản, quyền sở hữu trí tuệ, thị trường LĐ, tính cạnh tranh, tiền lương chưa được vận hành linh hoạt theo tín hiệu thị trường…

Ngoài ra, trình độ, kỹ năng nguồn nhân lực còn thấp, thiếu hụt nguồn nhân lực kỹ năng cao, đặc biệt là nhân lực những ngành mới, trong cuộc CMCN 4.0. Nút thắt về cơ sợ hạ tầng, đất đai, tài chính, tiếp cận nguồn lực… cũng được chỉ ra là một điểm nghẽn.

Ngoài những “nút thắt” truyền thống như thể chế, cơ sở hạ tầng và đào tạo nguồn nhân lực, Thủ tướng chỉ ra thêm một “điểm nghẽn” nữa là đổi mới sáng tạo, đó là nền tảng và năng lực khoa học của Việt Nam chưa cao, động cơ sáng tạo và đổi mới còn thiếu và yếu.

6 định hướng, 6 trọng tâm để tăng NSLĐ

Theo đó, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đưa ra 6 định hướng lớn để tăng năng suất trong thời gian tới.

Thứ nhất, cần tiếp tục cải cách thể chế, đặc biệt là thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Nâng cao năng lực quản trị Nhà nước, quản trị nền kinh tế. Mọi người dân đều được trao cơ hội phát triển mình, đóng góp vào sự phát triển đất nước.

Thứ hai, tiếp tục thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu LĐ. Từ khu vực nông nghiệp sang khu vực công nghiệp và dịch vụ, từ LĐ giản đơn sang phức tạp, từ khu vực có giá trị gia tăng thấp lên cao.

Thứ ba, cải cách khu vực tài chính ngân hàng, để dòng vốn chảy vào khu vực có năng suất cao nhất. Phân bổ nguồn lực theo tín hiệu thị trường.

Thứ tư, cần cải cách mạnh mẽ hơn khu vực doanh nghiệp Nhà nước, khơi thông các nguồn lực của xã hội, hỗ trợ khu vực tư nhân, hợp tác xã trở thành động lực của nền kinh tế, thúc đẩy và khuyến khích khởi nghiệp.

Thứ năm, ưu tiên các dự án FDI có chọn lọc, có tính lan tỏa, những ngành có giá trị gia tăng cao, công nghệ tốt, thúc đẩy NSLĐ trong nước.

Thứ sáu, cần tiếp tục hội nhập kinh tế quốc tế, theo hướng thương mại tự do, tận dụng các dòng chảy thương mại để cải thiện NSLĐ của quốc gia. “Hội nhập bên ngoài để cải cách bên trong tốt hơn”, Thủ tướng nói.

Từ đó, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nêu 6 nhóm nhiệm vụ trọng tâm trong thời gian tới để thúc đẩy tăng NSLĐ, gồm: Thúc đẩy cải cách mạnh mẽ hơn nữa nền tảng về thể chế để mọi nguồn lực được huy động và tận dụng; Tập trung hiệu quả của thị trường LĐ ở cả phía cung và cầu; Khuyến khích cơ chế đủ mạnh thu hút những người tài năng trong và ngoài nước; Xây dựng một cơ chế cán bộ mở trong cơ quan Nhà nước, chọn lọc được cán bộ giỏi và người tài năng; NSLĐ có tương quan chặt chẽ trình độ giáo dục, kỹ năng.

Do đó, cần chú trọng đào tạo kỹ năng chuyên môn người LĐ, ưu tiên định hướng đào tạo các tài năng cá biệt, khuyến khích người tài; LĐ phải được trang bị vốn và công nghệ mới, phát huy năng lực.

Đầu tư vào công nghệ sẽ được Chính phủ ưu tiên. Đầu tư cho LĐ chất lượng cao và phát triển ứng dụng khoa học công nghệ sẽ đi song hành với nhau, để phát huy hiệu quả.

Phát động phong trào cải thiện NSLĐ quốc gia, Người đứng đầu Chính phủ mong muốn cộng đồng doanh nghiệp, nhà đầu tư, các tầng lớp nhân dân nỗ lực, cố gắng hơn nữa, tham gia các nhiệm vụ, giải pháp để tăng năng suất.

“Tăng năng suất để tạo ra một cuộc bứt phá mới, đưa đất nước Việt Nam vượt lên, phát triển nhanh, bền vững”, Thủ tướng nhấn mạnh.

Theo Báo cáo của Tổng Cục Thống kê (Bộ KH&ĐT) tại Hội nghị cho thấy, NSLĐ của Việt Nam thời gian qua tiếp tục cải thiện đáng kể theo hướng tăng đều qua các năm và là quốc gia có tốc độ tăng NSLĐ cao trong khu vực ASEAN.

Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê Nguyễn Bích Lâm cho hay,NSLĐ ngày càng thể hiện rõ vai trò quan trọng trong tăng trưởng kinh tế.

Nếu như trong giai đoạn 2011- 2015, tăng trưởng GDP bình quân đạt 5,91%/năm; trong đó LĐ tăng 1,5%/năm; tăng NSLĐ đạt 4,35%/năm, thì trong 3 năm 2016- 2018, mặc dù LĐ chỉ tăng 0,88%/năm nhưng NSLĐ đạt tốc độ tăng bình quân 5,77%/năm, cao hơn giai đoạn trước 1,42 điểm phần trăm nên GDP tăng trưởng bình quân đạt tốc độ 6,7%/năm.

Chuyển dịch cơ cấu LĐ tuy diễn ra khá nhanh nhưng LĐ trong khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản hiện nay còn lớn, đa số LĐ trong khu vực này là LĐ giản đơn, công việc có tính thời vụ, không ổn định nên giá trị gia tăng tạo ra thấp, dẫn đến NSLĐ thấp.

Hiện nay, Việt Nam vẫn còn dư địa để tiếp tục chuyển dịch cơ cấu nhằm tăng NSLĐ. Tuy nhiên, xu hướng này không thể kéo dài khi Việt Nam phát triển lên mức cao hơn, thu nhập ở khu vực nông thôn gia tăng, cơ cấu kinh tế ổn định sẽ làm giảm đáng kể dư địa cho việc chuyển dịch cơ cấu LĐ.

Thanh Nhung