Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi): đề nghị thắt chặt ghi âm, ghi hình tại phiên tòa
Đa số ý kiến đánh giá cao và tán thành với nhiều quy định mới, được sửa đổi, bổ sung tại dự thảo, khắc phục những khó khăn, vướng mắc hiện hành trong công tác xét xử hiện nay, góp phần nâng cao chất lượng công tác tòa án khi luật có hiệu lực thi hành.
Chiều 26/3, Hội nghị Đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lần thứ 5 tiếp tục thảo luận dự án Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (TAND) (sửa đổi). Tại phiên họp, đa số ý kiến đánh giá cao và tán thành với nhiều quy định mới, được sửa đổi, bổ sung tại dự thảo, khắc phục những khó khăn, vướng mắc hiện hành trong công tác xét xử hiện nay, góp phần nâng cao chất lượng công tác tòa án khi luật có hiệu lực thi hành. Cụ thể như: quy định về mở rộng nguồn bổ nhiệm thẩm phán TAND tối cao; về tham dự và hoạt động thông tin tại phiên tòa, phiên họp…Trong đó, nhiều đại biểu quan tâm đến quy định theo hướng “thắt chặt” việc ghi âm, ghi hình tại phiên tòa.
Ghi âm, ghi hình phải được sự đồng ý của chủ tọa phiên tòa
Điều 141 dự thảo luật quy định: “Việc ghi âm lời nói, ghi hình ảnh của Hội đồng xét xử (HĐXX), Thẩm phán, người tiến hành tố tụng khác chỉ được thực hiện trong thời gian khai mạc phiên tòa, phiên họp khi có sự đồng ý của chủ tọa phiên tòa, phiên họp. Việc ghi âm lời nói, ghi hình ảnh của bị cáo, đương sự, người tham gia tố tụng khác phải được sự đồng ý của họ và chủ tọa phiên tòa, phiên họp”.
Theo Thường trực Ủy ban Tư pháp thì việc ghi âm lời nói, ghi hình ảnh phải bảo đảm quyền con người, quyền công dân; bảo đảm hoạt động thông tin theo quy định của pháp luật. Quá trình diễn ra phiên tòa, phiên họp, nhiều thông tin, chứng cứ được công bố tại phiên tòa, nhưng chưa được kiểm chứng, đặc biệt là những thông tin về đời tư cá nhân, bí mật gia đình, bí mật kinh doanh…. Các thông tin, chứng cứ này cần được HĐXX xem xét, kết luận trong bản án, quyết định. Quy định này còn góp phần bảo đảm tính tôn nghiêm tại phiên tòa, tạo điều kiện cho HĐXX điều hành tốt phiên tòa, không bị phân tâm bởi các yếu tố khác.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành phiên họp.
Do đó, Thường trực Ủy ban Tư pháp và TAND Tối cao thống nhất đề xuất chỉnh lý dự thảo luật theo hướng bổ sung quy định việc ghi âm lời nói, ghi hình ảnh…trong thời gian tuyên án, công bố quyết định. Đồng thời quy định: “trường hợp cần thiết phục vụ nhiệm vụ chuyên môn hoặc nhiệm vụ khác thì Tòa án ghi âm lời nói, ghi hình ảnh diễn biến phiên tòa, phiên họp. Việc cung cấp, sử dụng kết quả ghi âm lời nói, ghi hình ảnh phải bảo đảm quyền con người, bí mật Nhà nước,…” (khoản 3 Điều 141).
Nêu quan điểm về nội dung này, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn Hải Dương) cho rằng vấn đề quy định chặt chẽ việc đưa tin, thông tin tại các phiên tòa là vô cùng cần thiết. “Việc thông tin không đầy đủ, không chính xác, chỉ thông tin các nội dung, tình tiết nhằm định hướng dư luận là vô cùng nguy hiểm, có ảnh hưởng tiêu cực đến công tác xét xử, công tác tuyên truyền pháp luật và làm giảm niềm tin của nhân dân vào chính sách pháp luật của Đảng và Nhà nước” – đại biểu nói, đồng thời đề nghị cần rà soát và quy định cẩn trọng, không làm trái nguyên tắc xét xử công khai của tòa án đã được quy định trong Hiến pháp.
Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hòa Bình phát biểu giải trình ý kiến đại biểu.
Báo cáo thêm tại hội nghị, Chánh án TAND tối cao Nguyễn Hòa Bình nói rằng luật chỉ điều chỉnh trong phiên tòa xét xử, còn “ra ngoài hành lang phỏng vấn ai, đưa tin như thế nào, đó là việc của truyền thông, chúng tôi không ngăn cản, không điều chỉnh”; đồng thời Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh, việc tổ chức phiên tòa do tòa thực hiện, phải đảm bảo 3 yêu cầu: đúng luật; bảo đảm chất lượng; bảo đảm trang nghiêm, nghiêm túc.
Theo Chánh án TAND Tối cao, lúc xét xử, HĐXX, VKS, luật sư toàn tâm toàn ý cho vụ án, tập trung suy nghĩ cho vụ án mà cứ bị chĩa máy quay vào mặt thì dễ bị phân tán. Quy định này nhằm bảo đảm các cơ quan tiến hành tố tụng tập trung cao nhất cho việc xét xử, chứ không phải để làm hình ảnh trước truyền thông. Chánh án Nguyễn Hòa Bình cũng cho biết, tiếp thu ý kiến, dự thảo sẽ quy định tòa án ghi âm, ghi hình phục vụ công tác nghiệp vụ, việc này được lưu trong hồ sơ vụ án. Việc sử dụng cái đó phải bảo đảm quyền con người. Sau này VKS giám sát thì kiểm tra trên kết quả ghi âm, ghi hình.
Nên thi nâng ngạch bậc để nâng cao vai trò, trách nhiệm, trình độ của thẩm phán
Về ngạch, bậc thẩm phán (Điều 88 và Điều 90), dự thảo luật quy định, thẩm phán có 2 ngạch (ngạch thẩm phán TAND Tối cao và ngạch thẩm phán); bậc thẩm phán (thẩm phán TAND Tối cao có 2 bậc; thẩm phán có 9 bậc). Theo Thường trực Ủy ban Tư pháp, quy định theo hướng này là cơ bản phù hợp với đặc thù công tác xét xử; khắc phục nhiều vướng mắc, bất cập hiện nay trong việc điều động, bố trí, thực hiện chính sách đối với thẩm phán; nâng cao niềm tin của người dân đối với thẩm phán; khuyến khích thẩm phán phấn đấu, yên tâm công tác.
Đại biểu Phạm Văn Hòa phát biểu ý kiến.
Đồng tình với quy định trên, đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) cho rằng, hiện nay, Nhà nước đang thể chế hóa Nghị quyết số 27-NQ/TW về cải cách chính sách tiền lương đối với cán bộ, công chức, viên chức, lực lượng vũ trang và người lao động trong doanh nghiệp (Nghị quyết 27 về cải cách tiền lương); bên cạnh đó Nghị quyết 27 yêu cầu “tăng cường phân cấp, phân quyền”. Do vậy, theo đại biểu, cần quy định theo hướng: giao Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định bậc thẩm phán, tiêu chuẩn, điều kiện từng bậc.
Trong quá trình tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật, TAND Tối cao đề xuất quy định: “Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định về bậc thẩm phán, tiêu chuẩn, điều kiện từng bậc, xét nâng bậc thẩm phán theo đề nghị của Chánh án TAND Tối cao…” (Điều 90). Cơ bản tán thành đề xuất này, song đại biểu Phạm Văn Hòa cho rằng, không nên quy định về “xét nâng bậc thẩm phán…” tại dự thảo luật. Bởi, luật hiện hành và các luật tổ chức của các cơ quan tư pháp khác đều quy định thi nâng ngạch các chức danh tư pháp như thẩm phán, kiểm sát viên…; pháp luật về cán bộ, công chức cũng quy định việc nâng ngạch công chức chủ yếu thông qua thi tuyển (chỉ xét trong một số trường hợp luật định). Do đó, đại biểu đề nghị, cần quy định về thi nâng ngạch bậc thẩm phán để giúp nâng cao vai trò, trách nhiệm, cũng như trình độ, nhận thức của thẩm phán; việc thi nâng bậc sẽ do Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định sau khi luật này được Quốc hội thông qua.
