Lợi thế của Mỹ khi cạnh tranh với Trung Quốc trong lĩnh vực bán dẫn

Một thiết bị công nghệ của Công ty thiết bị bán dẫn Micron của Mỹ. Ảnh: REUTERS/ TTXVN

Cạnh tranh trong ngành bán dẫn là một điểm căng thẳng đáng kể khi sự canthiệp liên tục từ các bộ máy chính phủ Mỹ vào ngành này trở thành nguồn gốc củasự tranh chấp giữa hai siêu cường.

Đối với Trung Quốc, việc thu hẹp khoảng cách công nghệ với các nước tiên tiếnnhất được coi là con đường khôi phục vị thế cường quốc hoặc “Giấc mộng TrungHoa”. Chất bán dẫn đã trở thành một ví dụ điển hình cho việc Trung Quốc tìmkiếm sự độc lập về công nghệ.

Sản xuất chất bán dẫn ngày càng rời khỏi mô hình “nhà sản xuất thiết bị tíchhợp”, vốn liên quan tới tích hợp dọc ở mọi giai đoạn sản xuất, sang mô hình“Fabless – Foundry” (Thiết kế - Sản xuất), tức là các công ty chuyên môn hoátừng giai đoạn sản xuất khác nhau. Sự chuyên môn hóa đã phát triển theo xuhướng địa lý, trong đó các công ty thiết kế chip lớn được đặt tại California(Mỹ) và Đài Loan (Trung Quốc).

Có những rào cản lớn đối với đầu vào, đầu tư mạnh về nghiên cứu-phát triển vàcác hệ thống nâng cao hiệu quả. Những đặc điểm này đã tạo ra thách thức đặcbiệt đối với việc nâng cấp khả năng bán dẫn của các người chơi cạnh tranh mới.

Các ứng dụng lưỡng dụng của chất bán dẫn cùng với tầm quan trọng của chúngtrong cơ sở hạ tầng kỹ thuật số cũng đã làm tăng vai trò chiến lược và thúc đâỷcạnh tranh công nghệ.

Kết quả, sản xuất chất bán dẫn trở thành nhân tố trong cạnh tranh chiến lược vàbất cứ thiệt hại nào có thể xảy ra cho ngành công nghiệp sản xuất bán dẫn củaMỹ đều có thể được coi là mối đe dọa đối với an ninh quốc gia nước này. Chứngkhoán hóa công nghệ đã trở thành một khái niệm cực kỳ linh hoạt được Mỹ dànhnhiều ưu đãi nhằm bắt kịp với sự đổi mới công nghệ.

Bước ngoặt khiến Trung Quốc quan tâmtới chất bán dẫn là vào năm 2014, khi chính phủ nước này đặt mục tiêu trở thànhquốc gia dẫn dắt toàn cầu trong lĩnh vực chất bán dẫn tới năm 2030. Trong năm2015, dự án Made in China 2025 đã được khởi động nhằm hướng tới khả năng tựcung cấp công nghệ nhiều hơn.

Mục tiêu đầu tiên là thúc đẩy việc hình thành các doanh nghiệp hàng đầu quốcgia trong lĩnh vực này để có thể cạnh tranh trên quy mô toàn cầu và tạo ra nhucầu tiêu thụ lớn trong nước. Mục tiêu thứ hai là có được công nghệ nước ngoàithông qua chiến lược mua lại các công ty nước ngoài có công nghệ tiên tiến hoặccác công ty tư nhân Trung Quốc hoạt động ở nước ngoài.

Tuy nhiên, mức độ tinh vi và thiết kế của các dòng chip hiện vượt quá khả năngcông nghệ của Trung Quốc. Điều này buộc Trung Quốc phải phụ thuộc vào nhập khâủchất bán dẫn. Lắp ráp là giai đoạn sản xuất đáng xem xét nhất và có giá trị giatăng thấp nhất, theo đó các công ty Trung Quốc cố gắng chiếm lĩnh một phần củathị trường này.

Giới chức Mỹ đã viện lý do an ninh quốc gia để chặn nhiều khoản đầu tưchiến lược hoặc các thương vụ mua bán trong lĩnh vực này. Điều này là nhờ vàoquyền hạn được tăng cường của Ủy ban đầu tư nước ngoài tại Mỹ (CFIUS) và việcáp đặt các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đối với các công ty Trung Quốc thôngqua Danh sách thực thể do Cục công nghiệp và an ninh (BIS) duy trì. Việc mởrộng quyền hạn của các cơ quan này là nhờ khái niệm linh hoạt về “an ninh quốcgia”.

Các cơ quan quản lý của Mỹ đã chứng minh rằng họ cũng có thể can thiệp chốnglại các công ty nước ngoài. Điều này được thể hiện khi CFIUS chặn Quỹ Đầu tưPhúc Kiến (Fujian Grand Chip Investment Fund - FGC) của Trung Quốc mua lại côngty Aixtron của Đức năm 2016 và BIS cũng sử dụng sức ép này để chặn công ty TSMCcủa Đài Loan (Trung Quốc) bán chip cho tập đoàn Huawei của Trung Quốc.

Tất cả hoạt động này đã được hệ thống hóa bởi Đạo luật hiện đại hóa đánh giárủi ro đầu tư nước ngoài (2018) và Quy tắc sản phẩm do nước ngoài trực tiếp sảnxuất thuộc Quy chế quản lý xuất khẩu (2020). Điều này đã củng cố quyền lực pháplý của các cơ quan Mỹ bằng cách cho phép họ thực hiện hành động chống lại bấtcứ công ty nào phụ thuộc vào những công nghệ Mỹ mà không dễ dàng thay thế.

Chính sự vượt trội về công nghệ của Mỹ cho phép nước này kiểm soát các nút thắtchiến lược trong chuỗi giá trị bán dẫn toàn cầu để ngăn chặn Trung Quốc nângcấp công nghệ. Ngoài ra, các nền kinh tế khác liên quan tới lĩnh vực này nhưĐài Loan (Trung Quốc), Hàn Quốc và NhậtBản, đều là những đồng minh chiến lược của Mỹ và đều nỗ lực ngăn chặn tham vọngđịa chính trị của Trung Quốc.

Những nền kinh tế này phải cân bằng lợi ích kinh tế giữa họ với Trung Quốcvới lợi ích địa chính trị của Mỹ. Hàn Quốc đã phải cố gắng duy trì cách tiếpcận trung lập nhất./.

Ngọc Thúy (P/v TTXVN tại New Delhi)