Kiến trúc đô thị trong kỷ nguyên vươn mình

Trung tâm TP. Thái Nguyên hôm nay.

Thành tựu đáng ghi nhận

Sau năm 1975, miền Nam hoàn toàn giải phóng, đất nước thống nhất, mở ra cho sự phát triển của đất nước. Tuy nhiên, đường lối kinh tế tập trung, bao cấp đã ảnh hưởng đến công cuộc phát triển kinh tế - xã hội. Trong hoàn cảnh đó, quy hoạch - kiến trúc Thái Nguyên giai đoạn này chưa làm được gì nhiều và để lại ít dấu ấn về kiến trúc cho khu vực.

Năm 1986 đất nước bắt đầu bước vào giai đoạn đổi mới, theo đó Thái Nguyên đã có bước chuyển biến mạnh, tạo tiền đề cho quy hoạch và kiến trúc phát triển. Từ năm 1986 đến nay, quy hoạch xây dựng đã phủ khắp trên địa bàn Thái Nguyên, mọi nguồn lực về tự nhiên và xã hội được huy động đầu tư phát triển, là giai đoạn đã tạo nên quỹ tài nguyên kiến trúc đáng ghi nhận của tỉnh. Trên cơ sở các quy hoạch, các chương trình phát triển cùng với mức thu nhập của cộng đồng được nâng cao, kiến trúc phát triển mạnh trong giai đoạn này và đạt những thành tựu với nhiều công trình trong các lĩnh vực.

Lĩnh vực nhà làm việc có trụ sở huyện ủy HĐND-UBND huyện Đồng Hỷ; trụ sở hành chính mới TP. Phổ Yên; nhà hành chính công tỉnh Thái Nguyên; trụ sở Đảng ủy khối và các cơ quan tỉnh... Lĩnh vực công trình giáo dục có các công trình thuộc Đại học Thái Nguyên và các trường thành viên; Trường THPT Tức Tranh, trường liên cấp khu Crow Vilage, Trường Tiểu học Lũng Luông...

Lĩnh vực phát triển kiến trúc gắn với bảo tồn và tăng trưởng xanh là các khu sinh thái, khu du lịch đã hình thành và phát triển, có thể kể đến: Khu du lịch Hồ Núi Cốc, Khu suối Kẹm - La Bằng; cửa Tử - Hoàng Nông; khu Hang Phượng Hoàng, khu bảo tồn nhà sàn Thái Hải, khu Dũng Tân, Nhà Tôi; các khu du lịch tâm linh: Đền - Đình - Chùa Cầu Muối; chùa Hang, đền Đuổm…

Có thể khẳng định, từ sau đổi mới, Thái nguyên đã tạo ra một quỹ tài nguyên về kiến trúc, quy hoạch, trong đó có nhiều sản phẩm có giá trị thể hiện được bức tranh phát triển kinh tế - văn hóa - xã hội của toàn khu vực. Các đồ án quy hoạch về quy hoạch vùng, quy hoạch đô thị, quy hoạch nông thôn, quy hoạch các khu chức năng đã phủ khắp trong tỉnh, làm nền tảng cho sự nghiệp đô thị hóa, thúc đẩy chuyển dịch nền kinh tế theo hướng sản xuất hàng hóa, hòa nhập với xu thế phát triển.

Các dự án, các công trình đã đóng góp điều kiện cơ sở vật chất cơ bản phục vụ cho hoạt động của hệ thống chính trị - hành chính, tạo ra hạ tầng văn hóa - xã hội - phát triển kinh tế, đảm bảo các hoạt động của cộng đồng và xã hội một cách thiết yếu. Các không gian ở của cư dân cơ bản dần dần đạt tiêu chuẩn ngày càng cao của kiến trúc đã thể hiện được sự phát triển kinh tế - xã hội khu vực với nhiều không gian, nhiều công trình có giá trị.

Còn nhiều việc phải làm

Mặc dù đã đạt được một số thành tựu, nhưng phải thừa nhận rằng Thái Nguyên chưa thực sự có những quy hoạch ý tưởng hay, chất lượng tốt, tính dự báo trong các đồ án thường ngắn hạn, “tầm nhìn” trong các đồ án quy hoạch chưa thực sự được coi trọng. Việc thống kê nghiên cứu các khu vực có giá trị cảnh quan cao đề xuất các quy hoạch, dự án có tính đột phá, mang hàm lượng văn hóa cao chưa thực sự được quan tâm.

Thái Nguyên đã tạo quỹ tài nguyên về kiến trúc đồ sộ nhưng thiếu vắng những kiến trúc giá trị, thiếu những ý tưởng đột phá, những công trình mang tính biểu tượng cho vùng, cho khu vực. Chưa có chiến lược hoạch định, chương trình đầu tư, xác định mức độ quan trọng, đặt chỉ tiêu hàm lượng văn hóa - nghệ thuật cho các quy hoạch, các đồ án đạt với mục tiêu để có được những không gian giá trị về văn hóa - nghệ thuật.

Bởi thế, để kiến trúc Thái Nguyên phát triển theo hướng hiện đại, vừa kế thừa giá trị truyền thống, vừa tiếp thu tinh hoa, tạo nên phong cách, hòa nhập cùng cả nước bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc thì Thái Nguyên phải hướng tới xây dựng đô thị văn minh.

Trong đó bao gồm các nội dung: Hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội đồng bộ. Cây xanh đô thị vượt quy chuẩn quy định. Có kinh tế đô thị phát triển, nhận diện được thương hiệu đô thị. Phát huy được nét đặc trưng của khu vực, tạo nên được giá trị nơi “đáng đến” và “đáng sống”. Phát triển đô thị xanh, thân thiện môi trường. Phát triển kiến trúc nông thôn bền vững. Đề cao sự tham gia của cộng đồng, chú trọng bảo tồn di sản thiên nhiên, di sản kiến trúc, phát triển hạ tầng đồng bộ, hiện đại. Tôn trọng văn hóa bản địa, sự chuyển đổi của phương thức ở, phương thức sản xuất theo hướng văn minh, hiện đại phù hợp với tập quán địa phương. Đẩy mạnh chuyển đổi số trong kiến trúc. Cụ thể hóa chính sách về kiến trúc phù hợp tình hình địa phương, chú trọng công tác đào tạo, truyền thông, lý luận phê bình kiến trúc; đẩy mạnh việc áp dụng công nghệ mới, vật liệu mới chuyển đổi xanh, tiết kiệm năng lượng trong kiến trúc. Lập kế hoạch khả thi cho từng giai đoạn, đáp ứng nhu cầu phát triển và có tính dự báo cao.

Để thực hiện được những điều này, phải có những giải pháp cụ thể, như: Đẩy mạnh công tác lập rà soát, điều chỉnh các đồ án quy hoạch, chú trọng cấu trúc các đồ án theo hướng xanh tôn trọng cảnh quan, chú trọng yếu tố tầm nhìn đảm bảo yếu tố phát triển bền vững. Nâng cao chất lượng công tác lập, quản lý quy hoạch, tăng cường công tác thi tuyển ý tưởng cho các đồ án quy hoạch theo luật Quy hoạch Đô thị - nông thôn có hiệu lực từ ngày 01/7/2025. Chú trọng yếu tố văn hóa tính tác phẩm, tính bản địa, giải pháp hiện đại trong các đồ án quy hoạch. Đi liền với đó là xây dựng lực lượng kiến trúc sư đáp ứng nhiệm vụ về quản lý, tư vấn, phản biện. Đẩy mạnh công tác số hóa quỹ tài nguyên kiến trúc quy hoạch trên địa bàn. Tuyên truyền, truyền thông, nâng cao nhận thức thẩm mỹ về kiến trúc trong cộng đồng. Đẩy mạnh sự tham gia của cộng đồng trong hoạt động kiến trúc...

Nguyễn Văn Cường, Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Thái Nguyên