Kiến nghị Bộ Công an vào cuộc sau hàng loạt sai phạm tại nhà máy xơ sợi 7.000 tỷ

Kiến nghị Bộ Công an điều tra

Tại kết luận của Thanh tra Chính phủ đã chỉ ra hàng loạt sai phạm của Tập đoàn Dệt may Việt Nam ( Vinatex ), Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam PVN và Bộ Công Thương giai đoạn 2007 đến nay.

Theo đó, Thanh tra Chính phủ đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các bộ ngành hữu quan xử lý về kinh tế 54 tỷ đồng và hơn 23.000 USD do nghiệm thu thanh toán sai, trùng lắp, đồng thời yêu cầu PVTex xử lý dứt điểm các tranh chấp do thay đổi nguồn gốc xuất xứ thiết bị, vật tư.

Bên cạnh đó, xử lý trách nhiệm hành chính đối với các tổ chức, cá nhân tại Bộ Công Thương, PVN và Vinatex vì đã thiếu trách nhiệm trong vai trò quản lý Nhà nước, trong việc góp vốn, nhận góp vốn, chuyển nhượng không đúng quy định pháp luật.

Về xem xét xử lý trách nhiệm hình sự, Thanh tra Chính phủ cho biết, quá trình thanh tra dự án đã phát hiện có dấu hiệu cố ý làm trái và thiếu trách nhiệm trong việc phê duyệt dự án, lựa chọn nhà thầu, ký kết hợp đồng với nhà thầu gây thất thoát, lãng phí vốn đầu tư. Do đó, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Bộ Công an tiếp nhận hồ sơ để điều tra, xử lý theo quy định pháp luật.

Kết luận của Thanh tra Chính phủ cho biết, ngày 15/7/2007, PVN ký thỏa thuận hợp tác Vinatex đầu tư xây dựng nhà máy xơ sợi polyeste và thực hiện thủ tục pháp lý cho việc thành lập PVTex, đồng thời triển khai lựa chọn tư vấn nghiên cứu dự án khả thi. Ngày 10/10/2007, Vinatex ủy quyền cho PVN làm chủ đầu tư dự án, PVN ủy quyền cho Vinatex lựa chọn nhà thầu, phê duyệt toàn bộ công việc liên quan đến thực hiện các gói thầu trong giai đoạn lập dự án khả thi.

Năm 2008, Hội đồng Quản trị PVTex phê duyệt dự án xơ sợi Đình Vũ với tổng mức đầu tư gần 325 triệu USD (5.437 tỷ đồng tính theo tỷ giá đương thời). Trong đó, chủ đầu tư chỉ có 30% vốn còn lại toàn bộ đều đi vay.

Dự án ra đời trong bối cảnh Việt Nam đang phát triển mạnh về dệt may và nguyên liệu nhập khẩu chủ yếu từ Trung Quốc. Khi đó, với tham vọng tự chủ nguồn nguyên liệu xơ sợi, dự án được thành lập với mục tiêu tận dụng dùng nguyên liệu từ Nhà máy lọc dầu Dung Quất để chế biến thành xơ sợi. Dự án khi đó còn có các cổ đông sáng lập là Vinatex và Tổng công ty Phong Phú, song 2 đơn vị này đã sớm rút lui.

Qua 3 lần tăng vốn điều lệ và thoái vốn của một số cổ đông, đến cuối năm 2014, vốn điều lệ của PVTex là 1.996 tỷ đồng. PVN đã bỏ tiền ra mua lại cổ phần cổ phần từ các cổ đông khác để tăng tỷ lệ góp vốn. Toàn bộ 100% vốn góp tại PVTex là của PVN và các đơn vị thành viên, gồm: Tổng CTCP Tài chính dầu khí, Tổng công ty Phân bón và Hóa chất dầu khí (Đạm Phú Mỹ).

Ngày 29/5/2014, Nhà máy đã chính thức vận hành thương mại với công suất 236 tấn xơ sợi một ngày, đạt 48% công suất thiết kế. Kết quả sản xuất của dự án xơ sợi Đình Vũ từ khi chạy thử cho đến chính thức đều liên tục lỗ.

Sau 2 năm đi vào hoạt động sản xuất kinh doanh, kết quả thu lỗ hơn 1.472 tỷ đồng. Đến cuối năm 2015 nhà máy dừng hoạt động.

Tổng mức đầu tư cho dự án từ dự kiến ban đầu khi triển khai trên thực tế đã phải điều chỉnh từ 325 triệu USD lên thành hơn 359 triệu USD. Qua rà soát, cập nhật các định mức vật tư, tiêu hao, nhân công, lãi vay theo thực tế cũng như cập nhật giá nguyên liệu và sản phẩm cho thấy thời gian thu hồi vốn của dự án đã nhảy lên 22 năm 10 tháng, cao hơn tuổi thọ trung bình 1 dự án là 22 năm. Do đó dự án này được đánh giá là không có hiệu quả kinh tế.

Nhà máy nghìn tỷ nhập thiết bị đã hỏng hóc

Theo Thanh tra Chính phủ, việc dự án nguyên nhân khiến dự án thua lỗ, không có hiệu quả có những nguyên nhân khách quan là thị trường tiêu thụ khó khăn, biến động giá nhiên liệu, lãi suất ngân hàng cao…

"PVN và Vinatex là đại diện sở hữu vốn tại PVTex chưa kịp thời xử lý thay đổi phát sinh, còn nhiều thiếu sót và vi phạm trong chỉ đạo, kiểm tra, đôn đốc, giám sát, dẫn đến chi phí tăng cao. Cụ thể, chi phí đào tạo lên tới 2,2 triệu USD, chi phí lãi vay 5 triệu USD, lỗ do chạy thử sản phẩm không đạt 35 triệu USD”, Thanh tra Chính phủ cho hay.

Dự án này có suất đầu tư lớn, tiến độ thi công công trình chậm, lực lượng cán bộ, công nhân lớn (thực tế tại thời điểm 30/6/2015 là 1.025 người trong khi yêu cầu của dự án là 830 người) đã làm tăng chi phí đầu vào, giá thành sản phẩm tăng cao. Trong khi đó, trình độ kỹ thuật và kinh nghiệm vận hành nhà máy còn nhiều hạn chế, chất lượng sản phẩm chưa đạt yêu cầu, sản phẩm sản xuất ra khó tiêu thụ.

Theo báo cáo, PVN đang phải gánh chịu toàn bộ khoản công nợ đã vay để thực hiện dự án cũng như khoản lỗ gần 1.500 tỷ đồng của nhà máy.

Thanh tra Chính phủ chỉ rõ, năm 2013, Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu PVN phải thoái vốn khỏi PVTex từ 56% xuống 36%. Tuy nhiên, cuối cùng PVN lại nâng tỷ lệ sở hữu lên 75%.

Thanh tra Chính phủ phát hiện trong quá trình triển khai thực hiện dự án, PVTex đã không tổ chức thẩm định, tính toán kỹ, tăng tổng mức đầu tư không đúng với chi phí, tính sai chi phí… Trong quá trình ký kết và thực hiện hợp đồng mua thiết bị, chủ đầu tư và nhà thầu không tuân thủ quy định của hợp đồng, thay đổi nguồn gốc xuất xứ nhiều thiết bị.

Nhiều thiết bị khác sau khi nhập về sử dụng đã bị trục trặc, hỏng hóc cũng là nguyên nhân dẫn đến việc nhà máy thử nghiệm kéo dài, sản phẩm không đạt chất lượng chiếm tỷ lệ cao.

Báo cáo mới đây của PVTex cho biết, tính đến 30/6 vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp này đã âm 823,1 tỷ đồng, lỗ lũy kế của nhà máy lên đến hơn 3.008 tỷ đồng.

Lãnh đạo PVTex từng cho biết, việc nhà máy phải tạm ngừng hoạt động vì đầu tư kiểu “đếm cua trong lỗ”, không lường được hết khó khăn khi lấn sân sang làm công nghiệp phụ trợ cho dệt may.

Nguyễn Thảo