Khu tưởng niệm nạn nhân Covid-19: Không gian ký ức và hồi sinh giữa lòng TP.HCM

Hôm nay, khi cuộc sống đã dần trở lại bình thường, việc TP.HCM xem xét hình thành Khu tưởng niệm nạn nhân Covid-19 tại khu đất số 1 Lý Thái Tổ (phường Vườn Lài) mang một ý nghĩa đặc biệt. Công trình không chỉ để tưởng nhớ những người đã khuất, mà còn là biểu tượng của lòng biết ơn, tinh thần sẻ chia và khát vọng hồi sinh mạnh mẽ của thành phố sau biến cố.

Một khu tưởng niệm giữa lòng đô thị hiện đại không nên chỉ dừng lại ở vai trò là công trình tưởng niệm đơn thuần. Đó cần là một “không gian ký ức cộng đồng”, nơi người dân có thể tìm thấy sự lắng đọng, tri ân và hy vọng.

Không gian ấy có thể được tổ chức theo ba lớp ý niệm. Trước hết là không gian tưởng niệm, với quảng trường tĩnh lặng làm trung tâm, điểm nhấn là tượng đài hoặc bức tường đá khắc tên các nạn nhân cùng biểu tượng tri ân lực lượng tuyến đầu.

Tiếp đến là không gian tri ân, nơi trưng bày hình ảnh, tư liệu và những câu chuyện đầy xúc động về lòng nhân ái, sự hy sinh và nỗ lực của con người trong giai đoạn dịch bệnh. Cuối cùng là không gian hồi sinh, một khu vườn xanh mát, có mặt nước và ánh sáng tự nhiên, thể hiện niềm tin và sức sống mới của thành phố sau những ngày tháng mất mát.

Khu đất số 1 Lý Thái Tổ (phường Vườn Lài). Ảnh: Lê Vũ

Công trình cần được thể hiện bằng ngôn ngữ kiến trúc tối giản, tinh tế, hài hòa với cảnh quan xung quanh. Việc sử dụng vật liệu tự nhiên như đá, gỗ, kim loại cùng cây xanh bản địa không chỉ mang đến vẻ trang nghiêm mà còn giúp công trình gần gũi và bền vững. Ánh sáng tự nhiên được khai thác khéo léo sẽ tạo nên cảm xúc tĩnh lặng nhưng ấm áp, khơi gợi suy tư và lòng nhân văn.

Đại dịch Covid-19 không chỉ được ghi lại bằng những con số thống kê khô khan, mà còn bằng ký ức sâu sắc trong tâm trí mỗi người dân. Đó là tiếng loa vang lên trong khu phong tỏa, là những chuyến xe chở bình oxy xuyên đêm, là hình ảnh các y bác sĩ gục xuống sau những giờ cứu chữa bệnh nhân, hay là giọt nước mắt của những người không kịp nói lời tạm biệt người thân.

Chính vì vậy, một khu tưởng niệm không đơn thuần là “nơi để nhớ”, mà còn là biểu tượng của lòng biết ơn và sức mạnh hồi sinh của con người TP.HCM. Khi được đặt tại vị trí trung tâm như khu đất số 1 Lý Thái Tổ, công trình sẽ trở thành một điểm dừng văn hóa trong nhịp sống đô thị, nơi người lớn tìm lại ký ức, người trẻ thấu hiểu quá khứ, và cả cộng đồng cùng nhau hướng về những giá trị nhân văn sâu sắc.

Khu tưởng niệm cũng sẽ là nơi kết nối giữa quá khứ và tương lai, giúp chúng ta nhìn lại để biết trân trọng hơn hiện tại và cùng nhau vun đắp một thành phố kiên cường, nhân ái hơn sau biến cố.

Nếu được triển khai đúng định hướng, Khu tưởng niệm nạn nhân Covid-19 sẽ trở thành một biểu tượng văn hóa - nhân văn mới của TP.HCM, góp phần làm giàu bản sắc đô thị và tạo nên điểm đến ý nghĩa cho người dân, du khách cũng như các thế hệ mai sau.

Đây không chỉ là một công trình kiến trúc, mà còn là “công viên ký ức”, nơi con người tìm thấy sự bình yên sau những ngày giông bão, và nuôi dưỡng niềm tin vào sức sống bền bỉ, tinh thần sáng tạo của thành phố mang tên Bác.

Khu tưởng niệm không chỉ để tưởng nhớ những người đã ra đi, mà còn là lời nhắc nhở về lòng nhân ái, trách nhiệm xã hội và giá trị của sự sống. Đó cũng chính là thông điệp mà TP.HCM - thành phố của nghĩa tình, của khát vọng vươn lên muốn gửi gắm đến mai sau.

(*) Chủ tịch Hiệp hội Thiết kế TP.HCM (VDAS), Đồng sáng lập giải thưởng thiết kế VMARK

Hồ Tấn Dương (*)