Không lơ là chỉ dẫn địa lý
Chỉ dẫn địa lý lâu nay được xác định là một trong 4 quyền quan trọng trong Luật Sở hữu trí tuệ; 3 quyền còn lại gồm: sáng chế, nhãn hiệu và quyền tác giả. Nhưng thực tế thì chỉ dẫn địa lý lâu nay vẫn bị “lơ là” hơn so với các quyền khác.
Tuy nhiên, Hiệp định Thương mại liên minh châu Âu - Việt Nam (EVFTA) có hiệu lực từ tháng 8-2020 đã đặt chỉ dẫn địa lý lên một vị trí khác. Chỉ dẫn địa lý trở nên quan trọng hơn trong thương mại các bên, ít nhất là đối với EVFTA khi hiệp định này có một phụ lục liệt kê các chỉ dẫn địa lý được bảo vệ: 39 chỉ dẫn địa lý Việt Nam được bảo hộ tại châu Âu và 169 chỉ dẫn địa lý châu Âu được bảo hộ ở chiều ngược lại (nguồn: Thời báo Kinh tế Sài Gòn).
Trên thực tế, chỉ dẫn địa lý thường gắn với sự độc đáo mang tính đặc sản vùng miền, địa phương mà chỉ vùng miền, địa phương đó mới có thể nuôi trồng, sản xuất ra đúng loại hàng hóa đó. Hoặc ít nhất, phải tuân theo quy trình, đặc điểm đặc thù với mức độ nhất định nếu muốn sản xuất loại hàng hóa mang chỉ dẫn địa lý đã được bảo hộ. Chẳng hạn, bưởi Tân Triều, nước mắm Phú Quốc, vải thiều Thanh Hà, chôm chôm Long Khánh…
Chỉ dẫn địa lý đang được xem trọng hơn trong bối cảnh các hiệp định thương mại tự do “nở rộ”. Việc người tiêu dùng sẵn sàng “móc hầu bao” chi tiêu nhiều hơn cho các sản phẩm độc đáo địa phương đã được bảo hộ chỉ dẫn địa lý không còn là điều xa lạ. Tại Việt Nam, có hàng ngàn sản phẩm địa phương độc đáo có thể xây dựng hồ sơ để “vươn đến” bảo hộ chỉ dẫn địa lý một cách chính thức, và nó rất có lợi khi xuất khẩu đến các thị trường khác. Nhưng sau nhiều năm áp dụng, tính đến cuối năm 2021, cả nước mới chỉ có 116 sản phẩm được bảo hộ chỉ dẫn địa lý thành công. Trong đó, Đồng Nai chỉ có 2 mặt hàng là bưởi Tân Triều và chôm chôm Long Khánh.
Dĩ nhiên khó khăn và thách thức cho các mặt hàng trong việc đăng ký bảo hộ chỉ dẫn địa lý là khá nhiều, từ khâu thẩm định, đánh giá đến xây dựng hồ sơ, tuân theo quy trình thủ tục…, trong khi lợi ích thương mại đôi lúc vẫn là điều “mơ hồ” với các nhà nông, vì hàng hóa vẫn tiêu thụ chủ yếu qua kênh thương lái. Vì vậy, có bảo hộ chỉ dẫn địa lý hay không thì giá bán cũng không chênh nhau nhiều lắm.
Vậy nên, việc thống kê các mặt hàng có thể đăng ký bảo hộ loại quyền sở hữu trí tuệ đặc biệt này nên được Nhà nước quan tâm thực hiện bằng nguồn vốn ngân sách và cần trở thành một chương trình lớn mang tính quốc gia, dựa trên cơ sở rà soát kỹ càng và đánh giá xác thực nhất. Điều này sẽ tạo nền cho hàng hóa Việt Nam nâng tầm hơn khi xuất khẩu và dễ dàng hơn trong xây dựng thương hiệu lâu dài.
