'Kênh hình' góp phần quyết định sự thành công của sách giáo khoa mới

PGS.TS. Đinh Gia Lê, Phó Tổng biên tập kiêm Họa sĩ trưởng Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam. Ảnh: NVCC

Thưa ông, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đã có những bước chuẩn bị gì cho đội ngũ thiết kế sách giáo khoa theo Chương trình Giáo dục phổ thông 2018? Sự khác biệt của hình ảnh minh họa trong sách giáo khoa lần này là gì, thưa ông?

Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam có sự chuẩn bị từ năm 2016 đối với đội ngũ thiết kế sách giáo khoa theo Chương trình mới. Việc tuyển chọn họa sĩ, thiết kế diễn ra trong vòng 1 năm. Đến năm 2017, chúng tôi đã có đội ngũ tác giả, biên tập viên, họa sĩ đáp ứng được đủ số lượng sách giáo khoa để đưa ra Hội đồng thẩm định Quốc gia.

Trong sự thành công của một bộ sách giáo khoa, thì vai trò của họa sĩ và tác giả viết sách là như nhau. Chúng tôi vẫn hay gọi nôm na là “kênh hình” và “kênh chữ”. Đội ngũ họa sĩ phải làm việc cùng với các tác giả để hiểu về nội dung, để có thể có những hình ảnh chuẩn xác, sinh động nhất.

Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đã tổ chức các cuộc thi tuyển chọn hình minh họa phù hợp nhất vào đầu năm 2018. Chúng tôi thành lập Hội đồng thẩm định nội bộ của Nhà xuất bản, với chất lượng đội ngũ chuyên gia tương đương với Hội đồng thẩm định Quốc gia; bởi có sự tham gia từ những họa sĩ, cán bộ quản lý đầu ngành Mỹ thuật như: PGS.TS. Lê Anh Vân, nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam, PGS.TS Nguyễn Xuân Nhị, nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Mỹ thuật Công nghiệp Việt Nam, họa sĩ Lương Xuân Đoàn là chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam và một số các chuyên gia gạo cội khác.

Sự khác biệt tiếp theo đó là đội ngũ họa sĩ được tập huấn bài bản, tham gia các lớp tập huấn minh họa sách giáo khoa mới.

Trước đây, sách giáo khoa theo chương trình cũ có hai màu đen, trắng; nhưng đến nay toàn bộ hình ảnh trong sách giáo khoa đều là 4 màu và không phải là những hình minh họa, đặc biệt với sách giáo khoa dành cho bậc THCS, THPT, tất cả đều là hình ảnh có bản quyền. Để làm được đều này, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đã ký mua hợp đồng bản quyền hơn 20.000 ảnh bản quyền minh họa trên toàn thế giới; nhất là các môn học như Vật lý, Hóa học, Sinh học, Tin học được sử dụng khá nhiều.

Như ông vừa trao đổi, kênh hình là một trong những yếu tố quyết định sự thành công của sách giáo khoa mới. Vậy sự khác biệt rõ nhất ở đây là gì thưa ông?

Phần hình trong sách giáo khoa cũ (Chương trình 2006) chỉ có hai màu lõi (đen, trắng). Nhưng với sách giáo khoa mới có 4 màu lõi, đáp ứng đầy đủ nhận thức của học sinh. Chẳng hạn, với môn Sinh học, bên cạnh mô tả bằng chữ, phần hình ảnh với những màu sắc và tỷ lệ được cụ thể và nêu rất rõ ràng. Điều này giúp các em dễ dàng tiếp thu kiến thức tốt hơn. Với sách giáo khoa Mỹ thuật từ lớp 1 đến lớp 12, kênh hình thể hiện vai trò rất quan trọng, quyết định sự thành công và khác biệt của bộ sách so với trước đây.

Sách giáo khoa Mỹ thuật bậc THPT chia ra có chia ra những phần như: Sân khấu điện ảnh, Thời trang, Kiến trúc… Nếu không có hình ảnh phù hợp, thì học sinh không thể tiếp cận một cách tốt nhất được nội dung mà các Tổng chủ biên, chủ hiên, tác giả đưa vào sách giáo khoa.

Theo yêu cầu nội dung Chương trình mới, sách giáo khoa phải đảm bảo tính vùng miền, giới tính, quy định tôn giáo, sắc tộc. Vì vậy, kênh hình có vai trò rất quan trọng. Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đã thực hiện 8 thức tiếng dân tộc và 6 ngoại ngữ bên cạnh tiếng Anh. Chẳng hạn với sách dành cho đồng bào Ê-đê, sách tiếng Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc, Pháp, Nga… có những ngữ liệu hình ảnh được lấy trực tiếp từ nước đó.

Một số bìa sách do họa sĩ của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam thiết kế. Ảnh: NXB

Để hoàn thành mục tiêu đặt ra, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đã có những hỗ trợ như thế nào đối với đội ngũ họa sĩ, đặc biệt tron giai đoạn tới?

Việc thành lập Hội đồng thẩm định nội bộ, với sự góp mặt của những chuyên gia đầu ngành trong giới Mỹ thuật, đã làm tăng sự giám sát, cũng như nâng cao chất lượng đội ngũ họa sĩ.

Công nghệ in mới đã giúp đội ngũ họa sĩ giảm được rất nhiều khâu thủ công. Nếu trước đây các phần đều phải vẽ bằng tay rồi đưa đi chế bản; thì nay họa sĩ vẽ trên bàn điện tử, nội dung minh họa chuyển sang file PDF để chuyển nhà in.

Trong giai đoạn tới, theo chỉ đạo của Quốc hội, Bộ Giáo dục và Đào tạo, việc làm sách giáo khoa số sẽ cần nhiều hình ảnh hơn nữa. Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đã có chuẩn bị hình ảnh có bản quyền, đặc biệt tuân thủ Công ước Berne mà Việt Nam đã ký từ năm 2018.

Ông đã nhận được những tín hiệu tích cực như thế nào từ phía Nhà trường, đội ngũ giáo viên khi nhận những bản sách giáo khoa mới?

Ngay khi bắt đầu xây dựng các bài dạy mẫu, dạy thử, chúng tôi đã in những bài mẫu đúng tiêu chuẩn sách giáo khoa, đưa các trường phổ thông dạy thử nghiệm 2 vòng, dạy thực nghiệm. Học sinh rất hào hào hứng, khác hẳn sách giáo khoa hiện hành,các em được cầm trên tay những bản sách giáo khoa màu sắc và có những hình ảnh bản quyền, cập nhật với tình hình mới.

Chẳng hạn với học sinh lớp 1, việc được tiếp cận với nhiều hình ảnh phong phú là điều rất cần thiết. Điều này thể hiện rõ khi các em tham gia vào các tiết học rất hào hứng. Ngay với giáo viên, các thầy cô giáo được hỗ trợ những giáo án, trang thông tin điện tử có sự phong phú về kênh hình thống nhất về nội dung, hình ảnh đến từng chi tiết. Tuy nhiên, đây đó vẫn còn có những khiếm khuyết không thể tránh khỏi.

Bộ Giáo dục và Đào tạo đã thành lập Hội đồng thẩm định Quốc gia và những khiếm khuyết này sẽ được chỉnh sửa trong tương lai. Điều đó giúp được giáo viên tích cực trong quá trình giảng dạy cũng như học sinh được thụ hưởng tính nhân văn, sáng tạo của Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 đã đặt ra.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

Lê Vân (thực hiện)/Báo Tin tức