Israel đứng trước 'cuộc khủng hoảng chia rẽ' chưa từng có

Quyết định phê chuẩn kế hoạch chiếm đóng Dải Gaza của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đang làm sâu sắc thêm những căng thẳng giữa giới lãnh đạo chính trị và quân sự. Động thái này không chỉ phơi bày các rạn nứt trong hàng ngũ chỉ huy cấp cao của Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF), mà còn gây sức ép đáng kể lên lực lượng dự bị, vốn được huy động cho giai đoạn được đánh giá là nguy hiểm nhất kể từ khi xung đột bùng nổ.

Giáo sư Yagil Levy, Giám đốc Viện Nghiên cứu Quan hệ Dân sự - Quân sự, Đại học Mở Israel nhận định: “Đây là cuộc khủng hoảng nghiêm trọng nhất trong lịch sử quan hệ giữa giới chính trị và quân đội kể từ cuộc chiến năm 1948. Chưa từng có tiền lệ giới lãnh đạo chính trị buộc quân đội phải thực hiện một chiến dịch mà họ kiên quyết phản đối”.

Kế hoạch gây tranh cãi

Trong nhiều tuần, các nhà lãnh đạo trên thế giới đã liên tục gây áp lực yêu cầu Thủ tướng Benjamin Netanyahu phải chấm dứt cuộc xung đột ở Gaza. Tuy nhiên, Thủ tướng Israel lại vạch ra một kế hoạch mới gây tranh cãi ở dải đất bị bao vây này. Một ngày sau khi ông Netanyahu tuyên bố ý định chiếm đóng toàn bộ Gaza, nội các an ninh Israel đã ra lệnh cho quân đội chuẩn bị các hoạt động để kiểm soát thành phố Gaza.

Điều này đồng nghĩa với việc sẽ có thêm nhiều thương vong, và hàng trăm nghìn người Palestine một lần nữa sẽ phải di dời tìm nơi trú ẩn, ngay khi nạn đói vẫn đang hoành hành ở đây.

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu thị sát hoạt động của Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) ở Dải Gaza tháng 7 vừa qua. Ảnh: Israel Gpo

Cùng với đó, kế hoạch này sẽ đặt 20 con tin còn sống mà Hamas đang giam giữ vào vòng nguy hiểm, trong khi yêu cầu Tel Aviv phải huy động hàng nghìn quân dự bị, gây sức ép lên một đội quân đã kiệt sức trong một cuộc xung đột kéo dài gần hai năm qua.

Ông Netanyahu khẳng định sứ mệnh của ông là “chiến thắng toàn diện” trước Hamas: giải thoát con tin, phi quân sự hóa Gaza, đảm bảo quyền kiểm soát của Israel đối với Gaza, và cuối cùng là thiết lập một “chính quyền dân sự” ở đây. Tuy nhiên, ông chưa bao giờ đưa ra một kế hoạch cụ thể nào, ngoài việc phá hủy dải đất này và buộc người Palestine phải di dời.

Rạn nứt nội bộ

Trong suốt 7 ngày trước cuộc họp quan trọng của nội các an ninh, nơi kế hoạch chiếm đóng thành phố Gaza được phê chuẩn, Tổng Tham mưu trưởng IDF Eyal Zamir đã liên tục bày tỏ quan ngại. Ông cảnh báo rằng việc chiếm đóng Gaza sẽ đẩy Israel vào một “hố đen” của tình trạng nổi dậy kéo dài, gánh nặng nhân đạo và nguy cơ gia tăng đối với các con tin.

Lập trường cứng rắn của ông Zamir đã làm bùng phát một cuộc khủng hoảng chính trị. Con trai Thủ tướng Benjamin Netanyahu cáo buộc ông “làm phản”. Trong khi đó, Bộ trưởng An ninh quốc gia theo đường lối cực hữu Itamar Ben-Gvir kêu gọi Tổng Tham mưu trưởng “phải nói rõ rằng ông sẽ tuyệt đối tuân thủ chỉ đạo của giới lãnh đạo chính trị, kể cả khi quyết định đó là chiếm đóng Gaza”.

Một số nguồn tin trong nước cho rằng, không loại trừ khả năng ông Zamir có thể từ chức.

Thực tế, từ cuối năm ngoái đến nay, Israel đã chứng kiến nhiều xáo trộn nhân sự cấp cao trong giới lãnh đạo quân sự và tình báo, liên quan đến cuộc xung đột kéo dài tại Gaza. Người tiền nhiệm của ông Zamir, ông Herzi Halevi, cùng cựu Giám đốc Cơ quan An ninh Shin Bet Ronen Bar đều rời nhiệm sở sau những sức ép nội bộ. Nhiều chỉ huy chủ chốt khác như cũng đã từ chức, kéo theo sự thay đổi nhân sự sâu rộng tại các cơ quan tình báo quân đội.

Theo nhật báo Yedioth Ahronoth, sự chia rẽ hiện không chỉ diễn ra giữa Chính phủ và cấp chỉ huy cao nhất của IDF, mà còn lan xuống các đơn vị chiến đấu. Ngày càng nhiều binh sĩ Israel tỏ thái độ từ chối quay lại Gaza, đặc biệt sau khi chứng kiến thương vong lớn của dân thường Palestine trong chiến dịch quân sự.

Tháng 6 vừa qua, 41 sĩ quan và quân dự bị đã gửi thư tới Thủ tướng Netanyahu, Bộ trưởng Quốc phòng Israel Katz và Tổng Tham mưu trưởng Zamir, cho rằng chính phủ đang tiến hành một “cuộc chiến vĩnh viễn, không cần thiết” tại Gaza. Họ tuyên bố sẽ không tham gia các chiến dịch tác chiến ở khu vực này.

Theo Đài truyền hình quốc gia Kan, chỉ 60% quân dự bị đáp ứng lệnh triệu tập. Con số này bao gồm cả các “trường hợp từ chối ngầm”, viện dẫn lý do sức khỏe, ràng buộc gia đình, hoặc rời khỏi đất nước trong thời gian triệu tập và “quên” kiểm tra thư điện tử.

Niềm tin lung lay

Từ khi thành lập năm 1948, IDF không chỉ là một lực lượng quân sự thuần túy mà còn gắn liền với bản sắc quốc gia Israel, được coi như một thể chế gần như thiêng liêng, là “tấm khiên” bảo vệ sự tồn tại của nhà nước và biểu tượng của tinh thần đoàn kết dân tộc. Công chúng Israel từ lâu vẫn dành sự ủng hộ mạnh mẽ cho quân đội.

Các nhà phân tích cảnh báo, việc nảy sinh mâu thuẫn sâu sắc giữa giới lãnh đạo chính trị và quân sự hiện nay có thể gây tổn hại nghiêm trọng tới niềm tin của người dân vào chính quyền.

Giáo sư Yagil Levy phân tích: “Mâu thuẫn này có thể thúc đẩy các cuộc tuần hành, biểu tình, xuất phát từ hai nguyên nhân: lo ngại cho số phận của các con tin, và thực tế rằng cho tới nay quân đội chính là nguồn hợp pháp hóa cho việc tiếp tục xung đột”.

Các cuộc thăm dò dư luận cho thấy phần lớn người dân Israel ủng hộ việc chấm dứt chiến sự để đổi lấy việc thả con tin. Một khảo sát gần đây của Trung tâm aChord thuộc Đại học Hebrew ở Jerusalem cho thấy, 79% người dân nước này coi việc chấm dứt xung đột ở Gaza là nhiệm vụ cấp bách nhất. Gia đình của các con tin lo sợ các hoạt động quân sự sắp tới có thể khiến người thân của họ gặp nguy hiểm.

Cuối tuần qua, hàng chục nghìn người Israel tập trung tại Tel Aviv để phản đối kế hoạch chiếm đóng thành phố Gaza. Trong khi đó, các gia đình có người thân bị bắt làm con tin tại Dải Gaza, cùng với thân nhân của các nạn nhân trong vụ tấn công ngày 7/10/2023 cũng đã thông báo phát động cuộc tổng đình công toàn quốc để phản đối kế hoạch này vào ngày 17/8 tới.

Giữa những lằn ranh

Giới chuyên gia cho rằng, kế hoạch chiếm đóng Gaza sẽ đẩy Israel đối mặt với hàng loạt thách thức cả về quân sự, chính trị và nhân đạo. Việc kiểm soát một vùng lãnh thổ hơn hai triệu dân sẽ buộc Israel phải gánh vác trách nhiệm quản lý dân sự, cung cấp viện trợ nhân đạo, đồng thời đối phó với các nhóm vũ trang có thể tiến hành chiến tranh du kích.

Nếu kế hoạch chiếm đóng Gaza được triển khai mà không có sự đồng thuận từ giới lãnh đạo quân sự, nguy cơ thiếu phối hợp và hiệu quả tác chiến giảm sút là điều khó tránh khỏi. Điều này có thể tác động trực tiếp đến khả năng đạt được các mục tiêu quân sự, đồng thời làm gia tăng rủi ro cho binh sĩ Israel trên chiến trường.

Ngoài ra, việc duy trì hiện diện quân sự lâu dài ở Gaza có thể khiến Tel Aviv chịu áp lực quốc tế ngày càng lớn, đặc biệt từ các đồng minh phương Tây vốn kêu gọi giải pháp chấm dứt xung đột và bảo vệ dân thường. Các nước đã bày tỏ sự phản đối kịch liệt đối với kế hoạch của Israel, cho rằng nó sẽ làm trầm trọng thêm tình hình nhân đạo thảm khốc, gây nguy hiểm đến tính mạng của con tin và làm tăng nguy cơ sơ tán hàng loạt dân thường.

Tiếp sau Pháp, Anh và Canada, Australia là quốc gia mới nhất tuyên bố sẽ sớm công nhận Nhà nước Palestine.

Bài toán đoàn kết nội bộ

Kinh nghiệm lịch sử cho thấy, đối mặt với các cuộc xung đột kéo dài, sự đoàn kết giữa giới lãnh đạo chính trị, quân sự và người dân là yếu tố then chốt bảo đảm cho sức mạnh quốc gia. Việc để mâu thuẫn nội bộ leo thang không chỉ ảnh hưởng đến hiệu quả điều hành chiến dịch, mà còn làm suy giảm hình ảnh và vị thế của Israel trên trường quốc tế.

Hiện tại, IDF chưa đưa ra bình luận chính thức về các thông tin liên quan đến kế hoạch chiếm đóng Gaza cũng như những bất đồng với chính phủ. Tuy nhiên, những diễn biến vừa qua cho thấy đây không chỉ là vấn đề chiến lược quân sự, mà còn là phép thử lớn đối với nền chính trị và xã hội Israel, trong giai đoạn đầy biến động này.

Hồng Nhung