Hướng đi nhân đạo trong thỏa thuận hoán đổi người di cư Anh - Pháp

Cơ chế trao đổi "1 vào, 1 ra"

Thỏa thuận hoán đổi người di cư giữa Anh và Pháp được kỳ vọng sẽ ngăn chặn di cư bất hợp pháp vượt eo biển Manche, đặt nền móng cho mô hình hợp tác di cư kiểu mẫu giữa hai nước và có thể là tiền đề cho các chính sách rộng hơn trong tương lai.

Thỏa thuận áp dụng cơ chế trao đổi "1 vào, 1 ra". Theo đó, Anh sẽ trả về Pháp những người di cư vượt eo biển Manche bằng thuyền nhỏ mà đơn xin tị nạn bị từ chối hoặc không đủ điều kiện. Đổi lại, Anh sẽ tiếp nhận số lượng tương đương những người xin tị nạn hợp pháp từ Pháp, có mối liên hệ gia đình tại Anh.

Trong giai đoạn thí điểm, khoảng 50 người di cư trái phép từ Anh sẽ trở lại Pháp mỗi tuần, tức khoảng 2.600 người/năm. Giai đoạn thí điểm sẽ kéo dài đến tháng 6/2026 và sẽ được hai bên đánh giá hiệu quả trước khi quyết định hướng đi tiếp theo.

Thủ tướng Anh Keir Starmer cho biết: “Lần đầu tiên, những người di cư đến bằng thuyền nhỏ sẽ bị tạm giữ và nhanh chóng được trả về Pháp. Đổi lại, với mỗi trường hợp bị trả về, một người khác sẽ được phép đến đây thông qua một tuyến đường an toàn, có kiểm soát và hợp pháp, chịu sự kiểm tra an ninh nghiêm ngặt và sẽ chỉ mở cho những ai chưa từng cố gắng nhập cảnh bất hợp pháp vào Vương quốc Anh”.

Người di cư liều lĩnh vượt eo biển Manche để đến Anh.

Cũng trong nỗ lực ngăn chặn dòng người di cư bất hợp pháp, đầu tuần này, Anh đã thông qua khoản ngân sách bổ sung dùng để tăng cường năng lực cho Cơ quan Tội phạm quốc gia với khoảng 300 nhân viên mới. Đồng thời, nước này cũng đầu tư vào các công nghệ và thiết bị hiện đại nhằm củng cố hệ thống thu thập thông tin tình báo về các đường dây buôn người.

Chính phủ Anh cũng có kế hoạch bổ sung tội danh mới liên quan đến việc quảng bá dịch vụ vượt biên bất hợp pháp trong Dự luật An ninh biên giới, tị nạn và nhập cư đang được xem xét tại Quốc hội.

Bước tiến trong hợp tác ngăn chặn người di cư

Theo truyền thông châu Âu, thỏa thuận hoán đổi di cư giữa Anh và Pháp là một bước tiến hợp tác hậu Brexit được hoan nghênh về mặt ngoại giao, có tính biểu tượng, tạo hướng đi nhân đạo hơn so với chủ trương mang tính bảo thủ của kế hoạch trục xuất người di cư sang Rwanda trước đó.

Tuy nhiên, thỏa thuận mới lại được nhận định có nhiều giới hạn trong thực thi khi quy mô thí điểm chỉ thực hiện cho khoảng 50 người mỗi tuần, tức chỉ khoảng 1/17 số người vượt biển. Đó là chưa kể Anh có hạn chế lớn về khả năng giam giữ (khoảng 700 chỗ, dự kiến mở thêm 1.000 chỗ) nên khó mở rộng chương trình vượt quá quy mô thí điểm. Bởi vậy, thỏa thuận này được đánh giá sẽ khó tạo được hiệu quả răn đe với mạng lưới buôn người, làm tăng nghi ngờ về tính khả thi dài hạn.

Những người di cư bất hợp pháp đầu tiên bị giam giữ để chuyển đến Rwanda sau đó.

Thỏa thuận di cư giữa Anh và Pháp đã tạo ra nhiều tranh cãi không chỉ trong nội bộ các nước mà còn trên toàn châu Âu dù mục tiêu của thỏa thuận là thiết lập trật tự trong vấn đề tiếp nhận và hồi hương người di cư bất hợp pháp. Các nước tiền tuyến về di cư như Italy, Tây Ban Nha, Hy Lạp, Malta và Cộng hòa Cyprus lo ngại thỏa thuận này làm tăng gánh nặng cho họ khi người di cư bị trả về từ Anh qua Pháp có thể bị chuyển tiếp đến các nước này. Điều này xung đột với nguyên tắc Dublin của EU vốn quy định người tị nạn phải được xử lý tại quốc gia đầu tiên mà họ nhập cảnh vào châu Âu. Các nước Nam Âu phản đối thỏa thuận, cho rằng điều này phá vỡ tinh thần chia sẻ trách nhiệm chung của EU.

Chính sách mới được áp dụng trong bối cảnh dòng di cư bất hợp pháp qua eo biển Manche đang ngày càng phức tạp. Trong 7 tháng đầu năm 2025, đã có hơn 25.000 người di cư vượt qua eo biển Manche bằng thuyền nhỏ để đến Anh. Đây là con số kỷ lục, tăng gần gấp rưỡi so với cùng kỳ năm 2024.

Trong khi các nước Bắc Âu và Tây Âu hướng đến mô hình quản lý di cư có chọn lọc, các nước Nam Âu lại bị kẹt giữa áp lực nhân đạo và sự quá tải cơ sở hạ tầng.

Với một vấn đề nan giải như di cư tại châu Âu, sẽ khó có một thỏa thuận nào là toàn vẹn. Thành công của thỏa thuận hoán đổi di cư sẽ phụ thuộc vào khả năng mở rộng quy mô và tạo hiệu ứng răn đe thực sự. Về dài hạn, vẫn cần tập trung giải quyết nguyên nhân gốc rễ của tình trạng di cư, như mở rộng các kênh di cư hợp pháp, an toàn để giảm áp lực lên các tuyến đường bất hợp pháp, đặc biệt là qua eo biển Manche.

vtv.vn