Hướng đi chiến lược cho Hải Phòng: Hai cực phát triển và vai trò doanh nghiệp tư nhân

Nguyên tắc chiến lược

Nguyên tắc chiến lược để phát triển Hải Phòng sau sáp nhập cần được định hình rõ ràng và nhất quán. Trước hết, thành phố phải bảo đảm sự đồng bộ nhưng vẫn khác biệt: xây dựng một bộ khung thể chế chung, trong đó các chính sách vi mô được điều chỉnh linh hoạt, phù hợp với đặc thù phát triển của từng vùng Đông – Tây.

Song song với đó, chiến lược phát triển cần đặt trọng tâm vào tăng trưởng bền vững. Không chỉ chú trọng mở rộng về số lượng doanh nghiệp, thành phố còn phải nâng cao chất lượng, đặc biệt coi khu vực doanh nghiệp vừa là “xương sống” để tạo nền tảng vững chắc cho hệ sinh thái kinh tế địa phương.

Cuối cùng, mọi chính sách cải cách hành chính và hỗ trợ doanh nghiệp cần được dẫn dắt bằng chỉ số PCI. Việc gắn kết các giải pháp cải cách với 10 chỉ số thành phần PCI sẽ giúp Hải Phòng duy trì lợi thế cạnh tranh, đồng thời tạo môi trường kinh doanh minh bạch, thuận lợi cho cộng đồng doanh nghiệp.

Chính sách trọng điểm theo vùng

Đông Hải Phòng (cảng biển – logistics – công nghiệp công nghệ cao)

Chính sách trọng điểm cho Đông Hải Phòng cần được thiết kế xoay quanh lợi thế đặc thù của khu vực là cảng biển, logistics và công nghiệp công nghệ cao. Trước hết, thành phố nên tập trung xây dựng cơ chế logistics xanh – số hóa nhằm nâng cao hiệu quả vận hành toàn chuỗi. Theo đó, doanh nghiệp tư nhân được khuyến khích đầu tư vào hệ thống kho lạnh hiện đại, trung tâm phân phối tự động, cảng cạn kết nối trực tiếp với cảng biển, qua đó giảm chi phí trung gian và tăng tính cạnh tranh. Đi kèm với đó là chính sách giảm phí hạ tầng cảng biển cho các doanh nghiệp có ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo và blockchain trong quản lý hải quan và vận tải, góp phần thúc đẩy số hóa quy trình logistics một cách toàn diện.

Bên cạnh khâu hạ tầng, một định hướng quan trọng khác là hỗ trợ phát triển doanh nghiệp dịch vụ phụ trợ cho khối FDI. Đông Hải Phòng vốn đã hình thành cụm công nghiệp tập trung với sự hiện diện của nhiều tập đoàn lớn như LG, VinFast và các tập đoàn logistics quốc tế, do đó cần tạo cơ chế để doanh nghiệp tư nhân địa phương tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng. Giải pháp cụ thể là xây dựng một “quỹ liên kết” nhằm hỗ trợ tài chính, kỹ thuật và kết nối thị trường, giúp các doanh nghiệp tư nhân vừa và nhỏ từng bước đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế, từ đó trở thành vệ tinh cung ứng tin cậy cho khối FDI.

Không dừng lại ở đó, thành phố cần đi đầu trong việc triển khai cơ chế thử nghiệm (sandbox), cho phép doanh nghiệp tư nhân thử nghiệm những mô hình kinh tế số mới như fintech logistics, thương mại điện tử xuyên biên giới, chuỗi cung ứng số thông minh ngay trong khu thương mại tự do. Đây sẽ là “phòng thí nghiệm” thể chế giúp doanh nghiệp mạnh dạn sáng tạo, đồng thời giúp Hải Phòng nhanh chóng kiểm nghiệm, điều chỉnh chính sách để tạo lợi thế cạnh tranh quốc tế bền vững.

Tây Hải Phòng (công nghiệp phụ trợ – cơ khí – nông nghiệp công nghệ cao)

Tây Hải Phòng cần được định hướng trở thành trung tâm phát triển công nghiệp phụ trợ, cơ khí và nông nghiệp công nghệ cao, tạo sự cân bằng với cực tăng trưởng phía Đông. Trước hết, trong lĩnh vực công nghiệp phụ trợ – cơ khí – ô tô, thành phố nên ban hành chính sách hỗ trợ 50% chi phí chứng nhận ISO/IATF cho các doanh nghiệp địa phương. Đây là điều kiện cần thiết để doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh, tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu. Đồng thời, cần hình thành trung tâm R&D về cơ khí – tự động hóa, được đồng tài trợ bởi doanh nghiệp tư nhân, nhằm thúc đẩy nghiên cứu, đổi mới sáng tạo và nhanh chóng thương mại hóa các công nghệ tiên tiến.

Song song với đó, lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao phải được đầu tư theo hướng chế biến sâu và gắn với vùng nguyên liệu bền vững. Thành phố cần có cơ chế tín dụng ưu đãi cho doanh nghiệp tư nhân đầu tư xây dựng nhà máy chế biến nông sản hiện đại, đồng thời đẩy mạnh liên kết vùng với Hải Dương cũ và các địa phương lân cận để đảm bảo nguồn cung ổn định. Trên nền tảng đó, cần xây dựng và quảng bá thương hiệu “Made in Tây Hải Phòng” cho các sản phẩm nông nghiệp – chế biến, qua đó khẳng định chất lượng và giá trị khác biệt trên thị trường trong nước và quốc tế.

Một trụ cột quan trọng khác là phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp địa phương. Tây Hải Phòng nên tập trung xây dựng vườn ươm startup trong các lĩnh vực cơ khí chính xác, tự động hóa và nông nghiệp sạch, gắn kết chặt chẽ với các trường đại học, viện nghiên cứu và khu công nghiệp phía Tây. Mô hình này vừa giúp hình thành thế hệ doanh nghiệp mới năng động, vừa tạo điều kiện để tri thức khoa học – công nghệ được ứng dụng trực tiếp vào sản xuất, thúc đẩy sự lan tỏa của đổi mới sáng tạo trong cộng đồng doanh nghiệp địa phương.

Chính sách chung cho toàn thành phố

PCI số 1 bền vững

Để bảo đảm vị thế số 1 về Chỉ số Năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI), Hải Phòng cần duy trì và mở rộng những cải cách hành chính gắn chặt với nhu cầu thực tế của doanh nghiệp. Trước hết, thành phố phải nâng cao mức độ minh bạch trong tiếp cận thông tin đất đai và quy hoạch. Việc xây dựng một cổng dữ liệu mở giúp doanh nghiệp, đặc biệt là khu vực tư nhân, dễ dàng tra cứu thông tin mà không mất chi phí hoặc qua nhiều tầng nấc trung gian, từ đó trực tiếp cải thiện chỉ số “Minh bạch”.

Song song với đó, các thủ tục hành chính liên quan đến đăng ký doanh nghiệp, tiếp cận đất đai và giấy phép xây dựng cần được cải tiến mạnh mẽ. Mục tiêu cụ thể là rút ngắn thời gian đăng ký doanh nghiệp xuống chỉ còn 1 ngày, đồng thời bảo đảm toàn bộ quy trình về đất đai, xây dựng được xử lý trong vòng không quá 15 ngày làm việc. Điều này không chỉ nâng cao chỉ số “Gia nhập thị trường” mà còn trực tiếp cải thiện điểm “Tiếp cận đất đai”.

Một trụ cột quan trọng khác chính là việc giảm triệt để “chi phí không chính thức”. Thành phố cần thiết lập cơ chế cam kết mạnh mẽ, giám sát độc lập thông qua đường dây nóng, kết hợp cùng hệ thống KPI công khai cho từng sở, ngành. Khi cơ chế giám sát minh bạch và trách nhiệm giải trình được thực thi nghiêm túc, niềm tin của cộng đồng doanh nghiệp đối với chính quyền sẽ được củng cố, qua đó bảo đảm vị trí PCI số 1 không chỉ đạt được trong ngắn hạn mà còn bền vững lâu dài.

Tài chính – công nghệ – nguồn nhân lực

Để hỗ trợ khu vực kinh tế tư nhân phát triển mạnh mẽ, thành phố cần thiết lập Quỹ bảo lãnh tín dụng cấp thành phố nhằm giúp doanh nghiệp tư nhân, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, có thêm cơ hội tiếp cận nguồn vốn vay ngân hàng. Cùng với đó, các gói tín dụng xanh và chuyển đổi số cần được triển khai, ưu tiên cho các doanh nghiệp đầu tư vào hệ thống ERP, ứng dụng IoT trong sản xuất, cũng như các giải pháp tiết kiệm năng lượng và giảm phát thải. Đây vừa là động lực nâng cao năng lực cạnh tranh, vừa thúc đẩy doanh nghiệp tiến tới mô hình phát triển bền vững.

Trong lĩnh vực nguồn nhân lực, thành phố cần tăng cường liên kết giữa doanh nghiệp và hệ thống đào tạo nghề. Đặc biệt, mỗi cụm ngành trọng điểm như logistics, cơ khí hay nông nghiệp sạch cần có ít nhất một trung tâm đào tạo nghề đạt chuẩn quốc tế, bảo đảm cung ứng lao động kỹ thuật cao và gắn kết chặt chẽ giữa đào tạo với nhu cầu thực tế của thị trường.

Song song với các giải pháp về vốn, công nghệ và nhân lực, thành phố cũng cần tập trung vào xây dựng những doanh nghiệp tư nhân lớn có khả năng dẫn dắt thị trường. Hằng năm, lựa chọn từ 50 đến 100 doanh nghiệp có tiềm năng để tham gia chương trình “Doanh nghiệp dẫn dắt”, trong đó được hỗ trợ coaching, vốn ưu đãi và kết nối thị trường. Mục tiêu đến năm 2030 là hình thành 3 đến 5 tập đoàn tư nhân mũi nhọn trong các lĩnh vực logistics, công nghiệp phụ trợ và nông nghiệp công nghệ cao, tạo động lực lan tỏa và nâng tầm vị thế của kinh tế tư nhân trên cả nước.

Cơ chế giám sát & thực thi

Để đảm bảo các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân thực sự đi vào cuộc sống, cần xây dựng một dashboard PCI công khai, hiển thị điểm số của 10 chỉ số thành phần PCI theo thời gian thực và có chức năng so sánh trực tiếp với các tỉnh, thành khác. Công cụ này vừa tăng tính minh bạch, vừa tạo động lực cải thiện liên tục chất lượng điều hành kinh tế.

Bên cạnh đó, thành phố nên thành lập Ủy ban phát triển doanh nghiệp tư nhân trực thuộc UBND, với sự tham gia của VCCI và các hiệp hội doanh nghiệp tư nhân. Ủy ban này sẽ có trách nhiệm đánh giá định kỳ 6 tháng/lần, đưa ra khuyến nghị và giám sát việc thực hiện các cam kết cải cách.

Đặc biệt, để tạo dấu ấn về cải cách hành chính, có thể triển khai mô hình “thành phố một ngày”, theo đó những thủ tục hành chính đơn giản liên quan đến doanh nghiệp sẽ được xử lý trong thời gian không quá 24 giờ. Cách làm này không chỉ nâng cao trải nghiệm của doanh nghiệp mà còn góp phần xây dựng thương hiệu cải cách của thành phố trong mắt nhà đầu tư.

Kỳ vọng đến 2030

Thành phố đặt ra mục tiêu đến năm 2030 sẽ có trên 98.000 doanh nghiệp tư nhân hoạt động, qua đó khẳng định vai trò là trung tâm khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững. Đây không chỉ là con số mang tính định lượng, mà còn phản ánh khát vọng về một cộng đồng doanh nghiệp năng động, sáng tạo và hội nhập sâu rộng với khu vực cũng như quốc tế.

Khu vực kinh tế tư nhân được kỳ vọng sẽ thực sự trở thành động lực then chốt của tăng trưởng, đóng góp khoảng 45% GRDP, tạo ra 60% tổng việc làm và đảm bảo 40% nguồn thu ngân sách địa phương. Những chỉ tiêu này cho thấy vai trò ngày càng lớn của khu vực tư nhân trong cơ cấu kinh tế, từ việc tạo sinh kế, cải thiện thu nhập cho người dân, đến việc nuôi dưỡng nguồn lực tài chính phục vụ phát triển hạ tầng và an sinh xã hội.

Song hành với sự lớn mạnh của khu vực doanh nghiệp, thành phố cũng đặt mục tiêu duy trì vị trí dẫn đầu PCI liên tiếp nhiều năm liền, trở thành hình mẫu quốc gia về “chính quyền đồng hành cùng doanh nghiệp”. Đây là cam kết rõ ràng về cải cách thể chế, về một môi trường đầu tư minh bạch, thuận lợi, và là bảo chứng cho niềm tin của nhà đầu tư cũng như cộng đồng doanh nghiệp trong và ngoài nước.

Tầm nhìn này không chỉ dừng lại ở mục tiêu phát triển kinh tế, mà còn thể hiện khát vọng kiến tạo một hệ sinh thái doanh nghiệp năng động, gắn bó chặt chẽ với chính quyền, cùng chung tay xây dựng một thành phố thịnh vượng, sáng tạo và bền vững.

GS.TS, Luật sư, Doanh nhân Phạm Hồng Điệp