Hoạt động của Tổ đại biểu cấp xã:Bài 2: Để tiếng nói từng thôn, xóm đến được nghị trường

Lúng túng vì thiếu kỹ năng, chưa rõ quy trình

Sự trở lại của Tổ đại biểu được kỳ vọng giúp HĐND gần dân, sát dân hơn. Nhưng thực tế, nhiều tổ hiện nay chủ yếu là sự tập hợp cơ học từ đại biểu HĐND các phường, xã trước đây, kèm thêm một số đại biểu thuộc HĐND cấp huyện. Có nơi, một số đại biểu cấp xã xin nghỉ việc, thậm chí cả vị trí chủ trì, càng khiến hoạt động lúng túng, tâm lý e ngại. Một Tổ trưởng Tổ đại biểu HĐND xã ở Nghệ An chia sẻ: nhiệm vụ chưa được phân định rành mạch nên hoạt động rất khó. Cử tri lâu nay vẫn quen gửi gắm kiến nghị trực tiếp với Thường trực HĐND, nhất là Phó Chủ tịch HĐND cấp xã, nên nhiều khi vai trò của Tổ chưa được nhìn nhận đầy đủ.

Khảo sát thực tế ý kiến, kiến nghị của cử tri là "chìa khóa" để Tổ đại biểu HĐND cấp xã đưa tâm tư, nguyện vọng chính đáng của cử tri đến với nghị trường. Ảnh: Bình Nguyên

Bất cập nữa là chế độ sinh hoạt tổ còn chưa có hướng dẫn. Bà H’Bic Buôn Jă - đại biểu HĐND phường Ea Kao, Đắk Lắk thừa nhận: muốn làm cho bài bản nhưng chưa rõ quy trình sinh hoạt Tổ, hoạt động thảo luận và chất vấn, cơ chế phối hợp ra sao. Nhiều nơi đến nay vẫn chưa tổ chức được một cuộc sinh hoạt tổ đúng nghĩa.

Phần lớn đại biểu HĐND cấp xã trước đây được cơ cấu từ thôn, tổ dân phố, trong đó không ít đại biểu đã nghỉ hưu. Ưu thế là am hiểu đời sống cơ sở, nhưng hạn chế ở việc ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động. Nhiều đại biểu chưa quen tra cứu văn bản điện tử, tài liệu phục vụ họp. Cộng thêm đặc thù phần đa đại biểu là kiêm nhiệm nên khi đi tiếp xúc cử tri không tránh khỏi lúng túng, nhiều câu hỏi lại phải hẹn về xã trả lời sau. Khoảng trống về kỹ năng đối thoại, giám sát đang trở thành điểm yếu dễ thấy nhất trong giai đoạn khởi đầu - một cử tri ở phường Hải Vân, thành phố Đà Nẵng bày tỏ.

Chưa rành mạch trong cơ chế phối hợp

Hoạt động của Tổ đại biểu HĐND cấp xã không thể tách rời UBND và các đoàn thể, nhưng cơ chế phối hợp hiện lại thiếu rành mạch. Ai chủ trì, ai phối hợp? Ý kiến gửi về HĐND, MTTQ hay UBND trước? Trong theo dõi giải quyết, tổ có quyền đến đâu? Những câu hỏi này chưa có lời giải rõ ràng. Chính vì thế, nhiều nơi xảy ra “trùng lặp” hoặc “bỏ sót” kiến nghị. Một cán bộ Mặt trận cơ sở thẳng thắn: “Chúng tôi cũng tổng hợp ý kiến cử tri, Tổ đại biểu cũng tổng hợp. Nhiều nội dung trùng nhau, nhưng lại không biết hợp nhất thế nào. Đến lúc đưa vào nghị trường thì có ý kiến bị loãng, có ý kiến lại biến mất”.

Khảo sát thực tế ý kiến, kiến nghị của cử tri là "chìa khóa" để Tổ đại biểu HĐND cấp xã đưa tâm tư, nguyện vọng chính đáng của cử tri đến với nghị trường. Ảnh Bình Nguyên

Trong mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, “điểm nghẽn” càng rõ. Không ít vấn đề của dân thuộc thẩm quyền cấp trên, ngoài địa bàn, khi không tổ chức chính quyền cấp huyện lại trở thành một điểm “trống vắng” dễ dần đến “trễ nải” trong tiếp thu và giải quyết ý kiến, kiến nghị của cử tri. Bên cạnh đó, quy mô dân số và diện tích của phường, xã mới tăng lên so với phường, xã cũ của mô hình chính quyền địa phương 3 cấp trước đây, việc hình thành Tổ là phù hợp nhưng cách thức hoạt động, vận hành như thế nào để phù hợp nhất là trong tiếp thu, tổng hợp, chuyển tải, giám sát kết quả giải quyết ý kiến, kiến nghị của cử tri là bài toán khó được đặt ra.

Ông Thái Khắc Hải - Tổ trưởng Tổ đại biểu HĐND cấp xã ở Hà Tĩnh băn khoăn: trước kỳ họp thường lệ giữa năm 2025, trong một buổi TXCT có cử tri kiến nghị về việc cấp nước sạch. Tổ đã tiếp thu, nhưng khi chuyển lên thì lúng túng: gửi UBND phường thì không đúng vì Xí nghiệp cấp nước nay thuộc địa bàn khác; báo cáo qua Mặt trận thì cũng không thuộc thẩm quyền phường, mà phải gửi tỉnh. Rốt cuộc, chúng tôi tổng hợp nhưng MTTQ phường xin bảo lưu, vì kỳ họp HĐND phường chỉ tiếp thu những kiến nghị thuộc thẩm quyền phường.

Đáng chú ý, trong khi trách nhiệm nặng nề hơn, thời gian vất vả hơn, chính sách hỗ trợ cho đại biểu cơ sở hầu như không thay đổi. Một Tổ trưởng Tổ đại biểu HĐND cấp xã ở Quảng Trị chia sẻ: “Đi từng ngõ, gõ từng nhà thì ai cũng muốn, nhưng nếu chỉ dừng ở phụ cấp mà những điều kiện bảo đảm khác như: chế độ hội nghị, sách báo, tài liệu, thông tin phục vụ đại biểu chưa được đáp ứng, khó duy trì sự bền bỉ”. Chế độ cho đại biểu HĐND cơ sở là hệ sinh thái bảo đảm để họ hoạt động. Bởi lẽ, đại biểu nếu không có công cụ, không có thông tin, khác nào “ra trận mà thiếu vũ khí” - khó tránh khỏi hụt hơi trong một mô hình chính quyền 2 cấp vốn đã đặt ra nhiều yêu cầu mới và nặng hơn trước. Có đại biểu phân tích: hỗ trợ cho đại biểu một Tổ TXCT theo nghị quyết cấp trên ở cấp xã là 300.000 đồng/điểm. So với giá cả thị trường hiện nay thì chưa đủ để làm maket chứ chưa nói đến dọn dẹp hội trường và nước uống để mời cử tri...

Tổ đại biểu HĐND cấp xã, với vai trò như những “tế bào” mới trong mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, mở ra kỳ vọng giúp HĐND gần dân, sát dân hơn. Những lúng túng trong tổ chức, chồng chéo trong phối hợp, cùng những khoảng trống về chế độ bảo đảm khó tránh khỏi, cần sớm có những giải pháp hữu hiệu phát huy vai trò của Tổ đại biểu, để tiếng nói từ từng thôn, từng xóm thực sự đến được nghị trường.

BÌNH NGUYÊN - THANH HÀ