Hoàn thiện thể chế quản lý giá: Tăng phân cấp, siết kỷ luật thị trường, thúc đẩy minh bạch và hiệu quả

Quang cảnh phiên họp

Cải cách toàn diện để thích ứng thực tiễn mới

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho rằng, việc sửa đổi Luật Giá lần này nhằm khắc phục những bất cập sau hơn một thập kỷ thi hành, đáp ứng yêu cầu của quá trình phân cấp, phân quyền và cải cách hành chính. Đồng thời, dự thảo luật thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của Chính phủ trong việc hiện đại hóa hệ thống quản lý giá theo hướng thống nhất, hiệu quả, hạn chế chồng chéo giữa các cơ quan, góp phần giữ ổn định kinh tế vĩ mô và kiểm soát lạm phát trong bối cảnh biến động giá cả toàn cầu.

Việc ban hành Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giá là hết sức cấp thiết nhằm phù hợp với mô hình tổ chức bộ máy hiện nay và thể chế hóa chủ trương của Đảng, Nhà nước về hoàn thiện hệ thống pháp luật, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền và xử lý kịp thời các vướng mắc từ thực tiễn.

Trọng tâm của dự thảo tập trung vào ba nhóm nội dung lớn: (1) hoàn thiện phạm vi điều chỉnh, (2) điều chỉnh cơ chế bình ổn giá, (3) cập nhật danh mục hàng hóa, dịch vụ do Nhà nước định giá.

Về phạm vi điều chỉnh, dự thảo đã lược bỏ nội dung “thanh tra chuyên ngành về giá” nhằm bảo đảm thống nhất với Luật Thanh tra số 84/2025/QH15, đồng thời rà soát, sửa đổi các điều khoản liên quan. Tuy nhiên, để tránh khoảng trống pháp lý, cơ quan soạn thảo vẫn bảo đảm công tác thanh tra, kiểm tra trong lĩnh vực giá tiếp tục được thực hiện hiệu quả, không chồng chéo với hệ thống thanh tra hiện hành. Chính phủ cũng nhấn mạnh yêu cầu giữ cụm từ “người tiêu dùng” trong phạm vi điều chỉnh để bảo đảm tính thống nhất và bao quát toàn bộ các quan hệ trong hoạt động giá.

Về bình ổn giá, dự thảo Luật điều chỉnh theo hướng phân quyền mạnh hơn cho chính quyền địa phương, phù hợp với mô hình quản lý hai cấp, song vẫn bảo đảm nguyên tắc kiểm soát thống nhất của Trung ương. Chính phủ cho rằng việc trao quyền đề xuất và triển khai biện pháp bình ổn giá cho cấp xã cần được quy định linh hoạt, gắn với điều kiện nguồn lực, nhân lực và phạm vi áp dụng thực tế, tránh hình thức hoặc trùng lặp với cấp trên.

Đối với điều kiện kinh doanh dịch vụ thẩm định giá, dự thảo Luật đã bãi bỏ yêu cầu doanh nghiệp phải được thành lập, đăng ký ngành nghề kinh doanh dịch vụ thẩm định giá, nhằm giảm thủ tục hành chính và phù hợp với Luật Doanh nghiệp. Tuy nhiên, Chính phủ vẫn yêu cầu các doanh nghiệp thực hiện đầy đủ nghĩa vụ đăng ký ngành nghề theo quy định pháp luật hiện hành, qua đó tạo thuận lợi cho hoạt động của doanh nghiệp nhưng vẫn bảo đảm quản lý chặt chẽ chất lượng dịch vụ.

Một nội dung đáng chú ý khác là quy định về danh mục hàng hóa, dịch vụ do Nhà nước định giá. Chính phủ đề xuất bổ sung dịch vụ sử dụng hạ tầng trong khu công nghiệp, khu kinh tế, khu công nghệ cao vào danh mục định giá, đồng thời trao thẩm quyền cho Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quy định cụ thể hoặc khung giá. Việc này được xem là bước đi phù hợp với chủ trương phân quyền, tạo điều kiện cho các địa phương chủ động điều tiết thị trường phù hợp thực tiễn.

Chính phủ cũng kiến nghị rà soát thời hạn kiểm tra giá để tránh kéo dài, chồng chéo, phù hợp với tinh thần Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 04/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân và hạn chế gây cản trở cho doanh nghiệp. Cùng với đó, danh mục hàng dự trữ quốc gia và hàng hóa thuộc lĩnh vực quốc phòng, an ninh do Nhà nước định giá được làm rõ hơn, bảo đảm minh bạch và tránh chồng chéo giữa các hình thức mua – bán – chỉ định thầu.

Nhìn tổng thể, Tờ trình của Chính phủ thể hiện rõ định hướng đơn giản hóa thủ tục, phân quyền hợp lý, nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình, góp phần củng cố kỷ cương thị trường, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và thúc đẩy phát triển bền vững.

Giữ vững nguyên tắc thị trường, đảm bảo tính thống nhất và khả thi của luật

Trong Báo cáo thẩm tra, Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội cơ bản nhất trí với nội dung Chính phủ trình, đồng thời đề nghị một số điều chỉnh để bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật, sự hợp lý trong phân cấp và tính khả thi khi thực thi.

Trước hết, Ủy ban nhất trí bỏ quy định “thanh tra chuyên ngành về giá”, song lưu ý cần làm rõ cơ chế phối hợp giữa cơ quan thanh tra và cơ quan quản lý giá để tránh chồng chéo. Một số ý kiến đề nghị chỉ nên thay cụm từ chứ không bỏ hẳn, nhằm giữ tính ổn định cho khung pháp lý hiện hành.

Về bình ổn giá, Ủy ban đồng tình với hướng sửa đổi của Chính phủ, song cho rằng cần xem xét năng lực triển khai tại cấp xã, vì đây là cấp hành chính cơ sở, khó bảo đảm nguồn lực và nhân lực cho hoạt động này. Việc mở rộng thẩm quyền phải gắn với cơ chế hướng dẫn, kiểm tra và hỗ trợ cụ thể để tránh hình thức hoặc phát sinh chi phí không cần thiết.

Đối với điều kiện kinh doanh dịch vụ thẩm định giá, đa số ý kiến trong Ủy ban nhất trí với đề xuất bỏ cụm từ liên quan đến đăng ký ngành nghề, song cũng có ý kiến cho rằng quy định này nên được giữ lại để bảo đảm tính ràng buộc pháp lý và phù hợp với Luật Doanh nghiệp. Ủy ban đề nghị cơ quan soạn thảo rà soát, đối chiếu giữa Luật Giá và Luật Doanh nghiệp để tránh mâu thuẫn, đồng thời đảm bảo rằng việc bỏ quy định không dẫn đến kẽ hở trong quản lý chất lượng dịch vụ thẩm định giá.

Về thời hạn kiểm tra, Ủy ban Kinh tế và Tài chính đánh giá dự thảo Luật kéo dài thời hạn kiểm tra so với quy định hiện hành là chưa phù hợp với tinh thần cải cách của Bộ Chính trị, đề nghị giữ nguyên thời hạn hiện nay để tránh cản trở hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp.

Một trong những nội dung được Ủy ban đặc biệt lưu ý là danh mục hàng hóa, dịch vụ do Nhà nước định giá. Ủy ban cho rằng hoạt động vận chuyển khí thiên nhiên mang tính liên vùng, kỹ thuật cao, không nên phân quyền định giá cho cấp địa phương để tránh sự thiếu thống nhất. Đồng thời, đối với hàng dự trữ quốc gia, Ủy ban đề nghị quy định rõ nguyên tắc định giá theo bốn hình thức mua, bán để bảo đảm đồng bộ và minh bạch trong quản lý ngân sách.

Với dịch vụ sử dụng diện tích bán hàng tại chợ đầu tư bằng vốn nhà nước, Ủy ban kiến nghị trao quyền cho UBND cấp tỉnh quy định khung giá và UBND cấp xã ban hành mức giá cụ thể, phù hợp với điều kiện từng địa phương. Đối với hạ tầng khu công nghiệp, khu công nghệ cao, nên giao UBND cấp tỉnh quy định khung giá thay vì giá cụ thể, nhằm tạo tính linh hoạt, bảo đảm hài hòa lợi ích Nhà nước – doanh nghiệp – người dân.

Ngoài ra, Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát đồng bộ giữa Luật Giá với các luật khác đang được sửa đổi, như Luật Thanh tra, Luật Doanh nghiệp, Luật Khoa học và Công nghệ, Luật Dự trữ quốc gia, Luật Hàng không dân dụng, Luật sửa đổi 15 luật trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường, để bảo đảm tính thống nhất trong toàn hệ thống pháp luật, tránh chồng chéo khi thực thi.

Trần Hương