Hoàn thiện quy định về hoạt động báo chí trên không gian mạng

ĐBQH Phạm Khánh Phong Lan: Cầntạo điều kiện cho báo chí phát triển và cạnh tranh lành mạnh

Ảnh: Quang Khánh

Dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) nhìn chung được viết rất công phu, chi tiết. Tuy nhiên, nhìn vào tôi có cảm giác hơi bị "hành chính hóa" hoạt động báo chí, trong khi hoạt động báo chí ngày nay có môi trường cạnh tranh rất khốc liệt. Các cơ quan báo chí phải chạy đua với nhau từng phút, từng giây để nắm bắt tin tức kịp thời, vì sự phát triển của mạng xã hội đã thay đổi hoàn toàn cách thức tiếp nhận thông tin so với báo in truyền thống.

Một số quy định trong dự thảo Luật còn tập trung kiểm soát các cơ quan báo chí chính thống, vô hình chung tạo thành cơ chế cạnh tranh không lành mạnh, không cân sức giữa báo chí chính thống và phóng viên tự do, vì bây giờ mỗi ông có Facebook, có tin tức gì nóng là đưa lên liền. Một thách thức nữa đối với báo chí truyền thống là vấn đề bản quyền. Một nhà báo viết một bài báo rất hay, rất tâm huyết nhưng ngay sau khi bài báo được xuất bản 30 giây là có thể bị sao chép và xuất hiện tràn ngập trên mạng. Trong bối cảnh đó, tôi rất mong là chúng ta phải tạo điều kiện làm sao để cho báo chí phát triển; bảo đảm báo chí cạnh tranh nhau bằng chuyên môn và cạnh tranh một cách lành mạnh.

ĐBQH Tráng A Dương (Tuyên Quang): Bổ sung quy định về bảo đảm quyền tác giả, quyền liên quan khi sử dụng AI tạo ra tác phẩm báo chí

Ảnh: Phạm Thắng

Tôi tán thành với sự cần thiết xây dựng Luật Báo chí (sửa đổi) nhằm hoàn thiện các quy định pháp luật để kịp thời thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng về "xây dựng nền báo chí truyền thông chuyên nghiệp, nhân văn và hiện đại" trong bối cảnh hiện nay.

Về cơ quan báo chí, tại khoản 7, Điều 16 dự thảo Luật quy định “cơ quan báo và phát thanh, truyền hình địa phương là cơ quan báo chí thuộc tỉnh ủy, thành ủy, có nhiều loại hình báo chí, sản phẩm báo chí". Tôi đề nghị cân nhắc việc quy định cụ thể về nội dung này. Bởi lẽ trong bối cảnh chúng ta đang tiếp tục hoàn thiện, sắp xếp tổ chức bộ máy thì quy định về vị trí, cơ cấu tổ chức cơ quan báo chí chỉ nên quy định mang tính nguyên tắc trong dự thảo Luật. Điều này cũng phù hợp với chủ trương được nêu trong Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Về cơ quan thường trú, văn phòng đại diện, phóng viên thường trú của cơ quan báo chí Việt Nam tại Điều 22, tôi cho rằng, quy định tại điểm c, khoản 1 của Điều này chỉ nên quy định nguyên tắc chung, không quy định số lượng cụ thể "không quá ba phóng viên". Bởi lẽ, việc cử số lượng phóng viên thường trú phụ thuộc vào nhu cầu, điều kiện cụ thể của từng cơ quan báo chí, nên được điều chỉnh trong văn bản dưới luật, giao quyền cho Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch quy định (nội dung đã được nêu tại điểm đ khoản 1 Điều 22 của dự thảo Luật).

Quy định về quyền tác giả trong lĩnh vực báo chí (Điều 39) của dự thảo Luật được kế thừa, giữ nguyên từ điều luật tương ứng của Luật Báo chí năm 2016. Tuy nhiên, qua nghiên cứu tôi nhận thấy, quy định này mới dừng lại ở việc viện dẫn áp dụng quy định của Luật Sở hữu trí tuệ mà chưa tạo ra giá trị mới cho lĩnh vực báo chí.

Việc quy định như dự thảo Luật sẽ dẫn đến khoảng trống trong việc xác định trách nhiệm của cơ quan báo chí và phân định quyền tác giả, quyền liên quan đối với tác phẩm báo chí có sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) như dùng AI để viết tin, chỉnh sửa ảnh, dựng video...

Do đó, tôi đề nghị cơ quan soạn thảo cân nhắc, chỉnh lý quy định tại Điều 39 theo hướng: nghiên cứu bổ sung trách nhiệm của cơ quan báo chí trong việc bảo đảm quyền tác giả, quyền liên quan khi sử dụng AI để tạo ra tác phẩm báo chí, đồng thời quy định rõ nguyên tắc minh bạch và xác định trách nhiệm pháp lý.

ĐBQH Đoàn Thị Thanh Mai (Hưng Yên): Quy định chặt chẽ về hoạt động báo chí trên không gian mạng

Ảnh: Khánh Duy

Luật Báo chí là luật rất quan trọng, nhất là trong bối cảnh hiện nay truyền thông có tác động rất lớn đến đời sống xã hội. Việc sửa đổi Luật Báo chí đặt trong bối cảnh mới là phù hợp và rất cần thiết.

Tuy nhiên, trong dự thảo Luật có 25 điều giao Chính phủ, Bộ Văn hóa, Thể thao Du lịch quy định chi tiết, con số này là tương đối nhiều. Cơ quan soạn thảo cần nghiên cứu rà soát kỹ lưỡng, bảo đảm đúng thẩm quyền theo quy định và hoàn thiện các văn bản hướng dẫn thi hành đúng tiến độ.

Thực tiễn cho thấy, hoạt động báo chí trên không gian mạng là một nội dung phức tạp, phạm vi rộng, khó kiểm soát và khó quản lý. Thông tin vô cùng nhiều chiều, nhiều mức độ và ở khắp nơi, thâm nhập vào mọi tầng lớp trong xã hội. Với nội dung phức tạp và phạm vi rộng như vậy, tôi đề nghị, cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục nghiên cứu bổ sung các quy định chặt chẽ và đầy đủ hơn về hoạt động báo chí trên không gian mạng tại Mục 1, Chương III của dự thảo Luật để bảo đảm thể hiện được tính bao quát, tính toàn diện.

Tại khoản 19 Điều 3 về giải thích từ ngữ có nêu định nghĩa “Sản phẩm thông tin có tính chất báo chí là sản phẩm thông tin được thể hiện bằng các thể loại báo chí, được đăng trên bản tin, đặc san của cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp”. Như vậy, dự thảo Luật đã đưa đặc san, bản tin của cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp vào thành một sản phẩm của thông tin. Do đó, đề nghị, cơ quan soạn thảo có báo cáo bổ sung liên quan đến những sản phẩm là bản tin, đặc san trong thời gian vừa qua khi thực hiện có vướng mắc, khó khăn gì. Đồng thời, rà soát lại các quy định trong dự thảo Luật, làm rõ việc áp dụng đối với các sản phẩm thông tin có tính chất báo chí như bản tin, đặc san đã đầy đủ hay chưa?

Về điều kiện cấp giấy phép hoạt động báo chí, điểm b khoản 1 Điều 17 dự thảo Luật quy định đối tượng được đề nghị cấp giấy phép hoạt động báo chí là cơ sở giáo dục đại học theo quy định của Luật Giáo dục đại học; tổ chức khoa học và công nghệ được tổ chức dưới hình thức viện hàn lâm, viện theo quy định của Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo; bệnh viện cấp tỉnh hoặc tương đương trở lên.

Trong khi cơ sở giáo dục đào tạo và tổ chức khoa học công nghệ có căn cứ, quy định pháp luật rõ ràng, thì đối tượng “bệnh viện cấp tỉnh hoặc tương đương trở lên” lại không rõ căn cứ theo quy định pháp luật nào. Vì vậy, đề nghị cơ quan soạn thảo làm rõ hơn những nội dung này.

Bên cạnh đó, cần cân nhắc quy định tại khoản 1 Điều 26 về việc “cơ quan báo chí nộp 5 bản ấn phẩm báo chí in và một bản số hóa ấn phẩm để lưu giữ tại Thư viện Quốc gia Việt Nam” để phù hợp với việc đổi mới phương thức lưu trữ, cắt giảm văn bản giấy và tăng cường số hóa công tác lưu trữ.

Thanh Hải - Thanh Chi - Minh Trang ghi