'Hệ thống thoát nước Hà Nội đã cải thiện nhưng vẫn còn nhiều vấn đề'

Ngày 30.9, hoàn lưu bão số 10 đã gây mưa lớn trên diện rộng, khiến nhiều tuyến phố ở Hà Nội ngập nặng, giao thông tê liệt, hỗn loạn. Đến nay, dù đã 5 ngày trôi qua và trời đã có nắng, Hà Nội vẫn còn một số điểm ngập nặng, nhiều khu dân cư vẫn chưa thể trở lại sinh hoạt bình thường.

Đâu là giải pháp cho tình trạng “cứ mưa là ngập” ở Hà Nội? Phóng viên Một Thế Giới đã có cuộc trao đổi với PGS-TS Vũ Thanh Ca, nguyên Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế và Khoa học công nghệ (Bộ Tài nguyên và Môi trường) xoay quanh vấn đề này.

- Ngày 30.9, Hà Nội mưa lớn và nhiều tuyến phố ngập nặng, khiến người dân thủ đô trải qua một ngày hỗn loạn. Theo ông vì sao Hà Nội lại ngập nặng như vậy?

PGS-TS Vũ Thanh Ca: Đợt mưa ngày 30.9.2025 là rất lớn, vượt quá khả năng thoát nước theo thiết kế của hệ thống thoát nước.

Tại một số khu vực như phường Ô Chợ Dừa, lượng mưa vượt quá 500 mm, phường Hai Bà Trưng gần 400 mm, phường Tây Mỗ trên 300 mm. Đặc biệt, lượng mưa từ 7 giờ đến 16 giờ ngày 30.9 tại phường Ô Chợ Dừa là 421mm, phường Hai Bà Trưng là 323,9mm và tại phường Yên Sở là 260mm.

Trong khi đó, theo thiết kế thì hệ thống thoát nước của thành phố Hà Nội chỉ chịu được lượng mưa với cường độ 310 mm trong 2 ngày. Như vậy, lượng mưa trong 9 giờ ngày 30.9 đã vượt nhiều lần so với năng lực thoát nước thiết kế nên ngập lụt cục bộ do nước mưa không kịp thoát xảy ra là đương nhiên.

Hà Nội ngập nặng sau trận mưa lớn

Một nguyên nhân nữa là hệ thống cống thoát nước mưa còn có thể bị tắc nghẽn do một lượng nhất định rác thải không được thu gom. Nước tại các con sông xung quanh Hà Nội cũng dâng cao do mưa lớn ở thượng nguồn nên nước không thể tự thoát ra sông.

Chưa kể, một số khu đô thị mới được xây dựng cạnh các con đường cao tốc với cốt nền cao hơn, làm cho nước dồn ứ lại, trong khi hệ thống thoát nước lại thiếu hoặc chưa hoàn thiện nên gây ngập lụt kéo dài.

Ngay cả một số đoạn trên các con đường cao tốc này hệ thống thoát nước cũng chưa hoạt động hiệu quả nên xảy ra hiện tượng ngập lụt cục bộ.

Ngoài ra, tiến độ thực hiện xây dựng hệ thống tiêu thoát nước thành phố, bao gồm cả các hồ điều hòa là quá chậm nên hiệu quả tiêu thoát nước và điều tiết chống ngập chưa cao.

- Dư luận cho rằng lượng mưa vừa rồi thấp hơn khá nhiều so với năm 2008, nhưng tình trạng ngập lại khá trầm trọng. Phải chăng khả năng thoát nước của đô thị đang kém hơn?

PGS-TS Vũ Thanh Ca: Năm 2008 Hà Nội mưa 5 ngày với lượng mưa tại Láng là 568 mm, tại nội thành trung bình 558 mm, tại Long Biên là 642 mm, tại Hà Đông là 820 mm. Như vậy, cường độ mưa năm 2008 không bằng cường độ mưa năm nay. Như đã nêu ở trên, với cường độ mưa và hệ thống thoát nước như hiện nay thì việc ngập nhanh là đương nhiên.

Tuy nhiên, do lần này khu vực mưa khá hẹp và thời gian mưa ngắn hơn năm 2008 khá nhiều nên lượng nước tổng cộng đổ xuống Hà Nội ít hơn.

Hơn nữa, hệ thống thoát nước của TP.Hà Nội đã được cải thiện nhiều trong thời gian từ 2008 tới nay. Vì vậy, về cơ bản là các điểm ngập được làm khô trong đêm 30.9 hoặc ngày 1.10. Chỉ có một số khu vực vẫn còn ngập kéo dài.

- Có vẻ các dự án chống ngập đã được đầu tư, nhưng triển khai khá chậm chạp, thưa ông?

PGS-TS Vũ Thanh Ca: Trong những năm vừa qua hệ thống thoát nước của Hà Nội đã được cải thiện nhiều, nhưng vẫn còn rất nhiều vấn đề. Như đã nêu ở trên, nhiều khu đô thị mới chưa có hệ thống thoát nước hoạt động tốt nên cứ mưa là ngập.

Đúng là nhiều dự án chống ngập được đầu tư nhưng được triển khai thực hiện khá chậm chạp nên tác dụng thoát nước và điều tiết chống ngập còn hạn chế. Hơn nữa, chỉ có một ít diện tích của TP.Hà Nội là có hệ thống thoát nước mưa riêng với hệ thống thoát nước thải. Điều này gây khó khăn rất lớn cho việc làm sạch các sông, hồ của Hà Nội.

- Theo ông, đâu là giải pháp giải quyết bài toán ngập lụt cho Hà Nội?

PGS-TS Vũ Thanh Ca: Tôi cho rằng việc Hà Nội cần giải quyết trước hết là đẩy nhanh tiến độ hoàn thiện các công trình chống ngập lụt cục bộ theo quy hoạch.

PGS-TS Vũ Thanh Ca, nguyên Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế và Khoa học công nghệ (Bộ Tài nguyên và Môi trường)

Cần phải lưu ý rằng biến đổi khí hậu sẽ tạo ra các cơn mưa với cường độ ngày càng mạnh hơn, trong thời gian ngắn hơn và gây ngập lụt nặng hơn. Trong khi đó, việc đầu tư nâng cấp hệ thống chống ngập để tăng năng lực thoát nước lại yêu cầu một nguồn kinh phí rất lớn và thời gian dài.

Đơn cử, việc xây dựng các hồ điều hòa ngầm như một số đề xuất mới đây yêu cầu một lượng kinh phí cực lớn, rất khó đáp ứng trong điều kiện hiện nay mà trong tương lai chưa chắc hệ thống này đã đáp ứng được việc điều tiết chống ngập trong điều kiện mưa lớn do biến đổi khí hậu gia tăng.

Vì vậy, cùng với giải pháp cứng là từng bước hoàn thiện và nâng cấp hệ thống thoát nước và điều tiết chống ngập, Hà Nội cần áp dụng các giải pháp mềm với chi phí thấp để giảm thiệt hại do ngập lụt gây ra.

Ví dụ, cần xây dựng và vận hành một hệ thống cảnh báo ngập cục bộ và hỗ trợ ra quyết định giảm thiệt hại do ngập lụt. Hiện tại, công tác dự báo mưa lớn đã được thực hiện với chất lượng khá tốt và ngày càng tăng lên.

Căn cứ vào thông tin dự báo mưa lớn, hệ thống cảnh báo ngập cục bộ và hỗ trợ ra quyết định có khả năng tính toán, cảnh báo mức độ ngập lụt trên phạm vi toàn thành phố để hỗ trợ chính quyền ra các quyết định cho các trường nghỉ học hoặc thực hiện học trực tuyến; các cơ quan, xí nghiệp có thể thực hiện làm việc từ xa hoặc nghỉ làm. Với các điều kiện hiện nay, có thể nhanh chóng xây dựng và đưa vào vận hành hệ thống này vào vận hành.

Ngoài ra, cần tăng cường xây dựng các hồ điều hòa lộ thiên và công viên, sử dụng các vật liệu có khả năng thấm nước làm vỉa hè để tăng lượng nước ngấm xuống đất, tạo cảnh quan và cải thiện môi trường thành phố.

Hà Nội cũng cần nhanh chóng ban hành các quy định về xây dựng hệ thống đường cống thoát nước mưa riêng rẽ với hệ thống thoát nước thải; yêu cầu tất cả các công trình xây mới và các khu đô thị mới thực hiện nghiêm túc các quy định này để góp phần làm sạch các hồ, sông, lạch trên địa bàn thành phố.

Xin cảm ơn ông!

Lam Thanh (thực hiện)