Hành trình số hóa nông nghiệp của đồng bào dân tộc thiểu số ở vùng biên Nậm Pồ

Đáng chú ý, từng bước vượt qua những rào cản về hạ tầng, nhận thức và trình độ, các HTX tiêu biểu của huyện đã trở thành "đầu tàu" trong hành trình chuyển đổi số nông nghiệp, nâng cao giá trị sản phẩm, tạo thêm nhiều việc làm cho lao động địa phương. Đồng hành trong suốt hành trình này là sự hỗ trợ thiết thực, bền bỉ từ Liên minh HTX Việt Nam cùng Liên minh HTX tỉnh Điện Biên.

Từ gian khó đến cơ hội số hóa

Nậm Pồ là huyện biên giới của tỉnh Điện Biên, với hơn 90% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số như Mông, Thái, Khơ Mú... có sinh kế chủ yếu dựa vào nông - lâm nghiệp nhỏ lẻ, manh mún.

Trước đây, sản phẩm nông nghiệp làm ra chủ yếu phục vụ nhu cầu tự cung tự cấp, đầu ra không ổn định, phụ thuộc vào thương lái. Việc tiếp cận công nghệ thông tin, nhất là thương mại điện tử, là điều xa vời với người dân, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số miền núi.

Thương mại điện tử giúp đồng bào dân tộc thiểu số ở Nậm Pồ nâng cao thu nhập.

Thế nhưng, trong 3 năm trở lại đây, thực tế đã dần thay đổi. Những mô hình HTX kiểu mới như HTX Dịch vụ nông nghiệp và du lịch Sin Suối Hồ, HTX Nông nghiệp tổng hợp Na Cô Sa... đã tiên phong ứng dụng công nghệ thông tin vào sản xuất và tiêu thụ nông sản.

Thay vì chỉ bán tại chợ phiên hay nhờ người quen giới thiệu, các HTX này bắt đầu đưa sản phẩm của mình lên các sàn thương mại điện tử như Postmart.vn, Voso.vn, Shopee, Tiki..., qua đó mở rộng thị trường ra khắp cả nước.

Điển hình, được thành lập từ năm 2021, HTX Dịch vụ nông nghiệp và du lịch Sin Suối Hồ (xã Si Pa Phìn) là một trong những đơn vị tiên phong tại Nậm Pồ ứng dụng công nghệ số trong quản lý, sản xuất và tiêu thụ nông sản.

Với lợi thế vùng dược liệu quý như đương quy, xuyên khung, sâm vũ diệp..., HTX đã đầu tư chế biến sâu, đóng gói sản phẩm bài bản và đặc biệt đẩy mạnh tiêu thụ qua thương mại điện tử.

"Trước đây, bán nông sản chỉ quanh quẩn trong xã, có vụ còn phải đổ bỏ vì không có đầu ra. Nay nhờ bán hàng trên mạng, nhiều khách từ Hà Nội, TP.HCM đặt mua thường xuyên. Chúng tôi còn nhận được đơn hàng từ kiều bào ở nước ngoài", anh Giàng A Tủa – Giám đốc HTX, người dân tộc Mông, chia sẻ.

Thương mại điện tử là chìa khóa thành công

Hiện nay, HTX Sin Suối Hồ có hơn 30 thành viên, tạo việc làm ổn định cho 60 lao động địa phương, chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số với thu nhập từ 4-6 triệu đồng/tháng.

Nhờ thương mại điện tử, doanh thu của HTX tăng hơn 3 lần chỉ sau 2 năm hoạt động. Ngoài sản phẩm nông sản, HTX còn khai thác dịch vụ du lịch cộng đồng, kết nối trực tuyến với du khách để quảng bá bản sắc văn hóa dân tộc Mông.

Cũng theo hướng nông nghiệp sạch gắn với thương mại điện tử, HTX Nông nghiệp tổng hợp Na Cô Sa (xã Na Cô Sa) với gần 90% thành viên là đồng bào dân tộc thiểu số đã xây dựng thành công chuỗi sản xuất - tiêu thụ gạo tẻ dâu và rau hữu cơ theo tiêu chuẩn VietGAP. HTX đã được hỗ trợ lắp đặt hệ thống phần mềm quản lý sản xuất, truy xuất nguồn gốc và vận hành fanpage, sàn thương mại điện tử.

"Chúng tôi có nhân viên chuyên phụ trách bán hàng online, trả lời tin nhắn, đóng gói, chụp ảnh sản phẩm. Trước đây, bán 50kg gạo đã thấy khó, nay mỗi tháng xuất đi cả tấn nhờ đơn hàng từ mạng xã hội và các sàn thương mại điện tử", bà Nguyễn Thị Hòa – đại diện HTX cho biết.

Thời gian qua, HTX đã mở rộng vùng trồng lên hơn 15ha, liên kết với 70 hộ nông dân và tạo việc làm cho 25 lao động thường xuyên, đa phần là người Mông, người Thái. Không chỉ tăng thu nhập, HTX còn góp phần làm thay đổi tư duy của nông dân về sản xuất hàng hóa và giá trị của sản phẩm sạch có truy xuất nguồn gốc.

Phía sau những thành công bước đầu trong chuyển đổi số nông nghiệp huyện Nậm Pồ không thể không nhắc đến vai trò của Liên minh HTX Việt Nam cùng Liên minh HTX tỉnh Điện Biên - đơn vị đã sát cánh cùng các HTX tại Nậm Pồ từ khâu đào tạo kỹ năng thương mại điện tử, xây dựng thương hiệu đến kết nối thị trường.

Sự ra đời của các HTX là điểm tựa để đồng bào dân tộc thiểu số ở Nậm Pồ số hóa sản xuất nông nghiệp.

Thông qua các chương trình hỗ trợ chuyển đổi số, xúc tiến thương mại, Liên minh HTX Việt Nam cùng Liên minh HTX tỉnh Điện Biên đã cử cán bộ về tận bản để hướng dẫn người dân cách sử dụng điện thoại thông minh, lập gian hàng trên sàn thương mại điện tử, chụp ảnh sản phẩm, viết nội dung thu hút khách hàng.

Theo lãnh đạo Liên minh HTX tỉnh, ban đầu nhiều bà con còn lạ lẫm với cách sử dụng điện thoại. Nay thì chính họ là người chủ động livestream, chụp ảnh sản phẩm, phản hồi đơn hàng. Đây là những thay đổi không chỉ về kỹ năng mà còn về tư duy làm kinh tế.

Ngoài ra, Liên minh HTX Việt Nam cùng Liên HTX tỉnh cũng hỗ trợ thiết bị số như máy tính bảng, phần mềm quản lý HTX, thiết kế bao bì, tem QR truy xuất nguồn gốc, từ đó giúp các sản phẩm như mật ong rừng, thảo dược, gạo sạch, thổ cẩm… của Nậm Pồ từng bước khẳng định được vị trí trên thị trường cả nước.

Số hóa để phát triển bền vững

Những kết quả đạt được tại Nậm Pồ cho thấy thương mại điện tử không chỉ là phương tiện bán hàng, mà còn là cánh cửa mở ra tương lai phát triển bền vững cho nông nghiệp vùng cao. Khi sản phẩm có thể đến với người tiêu dùng cả nước, người dân vùng biên mới thực sự thấy được giá trị của từng tấm thổ cẩm, từng giọt mật ong, từng hạt gạo sạch mà họ dày công làm ra.

Bên cạnh đó, việc đưa sản phẩm lên sàn thương mại điện tử cũng buộc các HTX phải thay đổi phương thức sản xuất: sạch hơn, đồng đều hơn, có nguồn gốc rõ ràng và câu chuyện văn hóa đi kèm. Đây chính là bước chuyển mình quan trọng để nông sản Nậm Pồ từng bước hội nhập thị trường hiện đại.

Dù đã có những tín hiệu tích cực, nhưng việc ứng dụng công nghệ thông tin và thương mại điện tử tại Nậm Pồ vẫn còn gặp không ít khó khăn. Hạ tầng mạng internet chưa ổn định, nhân lực am hiểu công nghệ còn thiếu, kỹ năng số của người dân còn hạn chế. Một số HTX vẫn chưa thực sự chủ động trong xây dựng chiến lược kinh doanh dài hạn trên nền tảng số.

Tuy vậy, với sự vào cuộc quyết liệt của các cấp chính quyền, sự dẫn dắt của những HTX điển hình và đặc biệt là sự hỗ trợ kịp thời, thực chất từ ban ngành địa phương, Liên minh HTX Việt Nam, cùng Liên minh HTX tỉnh Điện Biên, Nậm Pồ đang từng bước vượt qua trở ngại.

Mục tiêu trong thời gian tới của huyện là mở rộng mạng lưới HTX tham gia thương mại điện tử, xây dựng nhãn hiệu tập thể cho nông sản đặc trưng, đào tạo đội ngũ trẻ có khả năng vận hành thương hiệu số và logistics. Khi ấy, thương mại điện tử sẽ không chỉ là công cụ bán hàng, mà còn trở thành “cầu nối” đưa Nậm Pồ vươn lên mạnh mẽ giữa thời đại kinh tế số.

An Chi