Hà Nội - hình mẫu giảm nghèo bền vững

Đổi thay đời sống đồng bào dân tộc Mường, xã Phú Cát (Hà Nội). Ảnh: Nguyễn Mai

Chuẩn nghèo riêng và chính sách đặc thù

Trong nhiều năm qua, công tác giảm nghèo luôn được Thành ủy, HĐND, UBND thành phố Hà Nội xác định là một trong những nhiệm vụ chính trị - xã hội trọng tâm, xuyên suốt trong quá trình phát triển Thủ đô. Nghị quyết Đại hội Đảng bộ thành phố Hà Nội khóa XVII đã đặt ra mục tiêu rõ ràng: Đến cuối năm 2025, Hà Nội cơ bản không còn hộ nghèo. Đây là mục tiêu đầy thách thức trong bối cảnh Hà Nội là đô thị đặc biệt, có quy mô dân số lớn, mức sống và chi phí sinh hoạt cao hơn mặt bằng chung cả nước. Tuy nhiên, bằng cách tiếp cận bài bản, khoa học và phù hợp với đặc thù địa phương, Hà Nội đã từng bước tháo gỡ những “nút thắt” trong công tác giảm nghèo, biến thách thức thành động lực. Đến cuối năm 2024, thành phố chính thức không còn hộ nghèo, về đích sớm hơn một năm so với kế hoạch đề ra cho giai đoạn 2022-2025.

Một trong những điểm nhấn quan trọng làm nên thành công của Hà Nội chính là việc xây dựng và áp dụng chuẩn nghèo riêng, cao hơn khoảng 30% so với chuẩn nghèo quốc gia. Chuẩn nghèo này được ban hành trên cơ sở bám sát thực tiễn đời sống đô thị, phản ánh đúng mức sống, nhu cầu tối thiểu và chi phí sinh hoạt của người dân Thủ đô. Việc ban hành chuẩn nghèo riêng không chỉ giúp thành phố xác định chính xác hơn đối tượng cần hỗ trợ, mà còn tạo cơ sở để thiết kế các chính sách giảm nghèo mang tính thực chất, tránh tình trạng “thoát nghèo trên giấy”. Đây cũng là điểm khác biệt quan trọng, thể hiện tư duy đổi mới và trách nhiệm xã hội của Hà Nội trong việc chăm lo đời sống nhân dân.

Cùng với chuẩn nghèo riêng, HĐND thành phố Hà Nội đã ban hành nhiều nghị quyết quan trọng, trong đó có Nghị quyết số 17/2021/NQ-HĐND và Nghị quyết số 09/2021/NQ-HĐND, tạo hành lang pháp lý đồng bộ cho công tác giảm nghèo bền vững. Các chính sách được xây dựng theo hướng vừa hỗ trợ trực tiếp, vừa tạo điều kiện để người dân chủ động vươn lên, nâng cao thu nhập và chất lượng cuộc sống.

Trên cơ sở các nghị quyết, UBND thành phố Hà Nội đã phân công, phân cấp rõ ràng trách nhiệm cho các sở, ngành và chính quyền địa phương. Trong đó, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội được giao là cơ quan thường trực, trực tiếp triển khai các chương trình, kế hoạch giảm nghèo tới từng quận, huyện, thị xã và nay là các xã, phường theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Sự rõ ràng trong phân công nhiệm vụ giúp công tác giảm nghèo được triển khai đồng bộ, thống nhất, tránh chồng chéo, đồng thời nâng cao vai trò, trách nhiệm của cấp cơ sở. Các địa phương chủ động rà soát, phân loại hộ nghèo, hộ cận nghèo; xây dựng kế hoạch hỗ trợ phù hợp với từng nhóm đối tượng, từng điều kiện cụ thể.

Cùng với đó, thành phố triển khai đa dạng các chính sách hỗ trợ, như trợ cấp xã hội hằng tháng cho hộ nghèo; hỗ trợ 100% bảo hiểm y tế; miễn, giảm học phí và các khoản đóng góp cho con em hộ nghèo, cận nghèo; hỗ trợ nhà ở, nước sạch, vệ sinh môi trường. Đặc biệt, các chương trình tín dụng ưu đãi, đào tạo nghề, giải quyết việc làm và phát triển sinh kế được chú trọng, giúp người dân có “cần câu”, thay vì chỉ nhận hỗ trợ trước mắt.

Những con đường mới khang trang, hoa và cây xanh được trồng nhiều hơn... khu vực nông thôn Hà Nội "thay da, đổi thịt" gắn với phong trào xây dựng nông thôn mới. Ảnh: Nguyễn Mai

Chuyển từ “giảm nghèo” sang “nâng cao chất lượng sống”

Không dừng lại ở việc kéo giảm số lượng hộ nghèo, Hà Nội xác định mục tiêu cao hơn là nâng cao chất lượng sống của người dân, nhất là các nhóm yếu thế. Cách tiếp cận này thể hiện rõ trong việc lồng ghép công tác giảm nghèo với xây dựng nông thôn mới, phát triển kinh tế nông thôn, bảo đảm an sinh xã hội và chăm lo các dịch vụ thiết yếu. Nhờ đó, thu nhập bình quân của người dân khu vực nông thôn Hà Nội liên tục tăng qua các năm; hệ thống trường học, trạm y tế, thiết chế văn hóa được đầu tư đồng bộ; người dân được tiếp cận tốt hơn với các dịch vụ giáo dục, y tế, thông tin và phúc lợi xã hội. Nhiều hộ gia đình sau khi thoát nghèo không tái nghèo, từng bước vươn lên khá giả, ổn định cuộc sống lâu dài.

Việc giảm nghèo cũng gắn chặt với việc nâng cao nhận thức, khơi dậy ý chí tự lực, tự cường của người dân. Thay vì trông chờ, ỷ lại vào sự hỗ trợ của Nhà nước, nhiều hộ nghèo, cận nghèo đã chủ động học nghề, chuyển đổi mô hình sản xuất, tham gia các chuỗi liên kết kinh tế để tăng thu nhập bền vững. Kết quả rà soát sau ngày 1-7-2025, thời điểm Hà Nội chính thức vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp cho thấy, 126/126 xã, phường trên địa bàn thành phố không còn hộ nghèo. Đáng chú ý, có 43/126 xã, phường không chỉ không còn hộ nghèo, mà cũng không còn hộ cận nghèo. Đây là con số phản ánh rõ nét hiệu quả của các chính sách giảm nghèo bền vững mà Hà Nội đã và đang triển khai.

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Nguyễn Đình Hoa khẳng định, việc áp dụng chuẩn nghèo riêng, cao hơn khoảng 30% so với chuẩn quốc gia, là yếu tố then chốt giúp thành phố đạt được kết quả này. Chuẩn nghèo phù hợp giúp chính sách đi đúng địa chỉ, nguồn lực được sử dụng hiệu quả, tạo động lực để các hộ gia đình phấn đấu vươn lên. “Việc xây dựng chuẩn nghèo riêng kết hợp với các chính sách đặc thù giúp bảo đảm sự linh hoạt, phù hợp với thực tiễn đô thị, đồng thời tạo động lực cho các hộ gia đình chủ động thoát nghèo, nâng cao chất lượng cuộc sống một cách bền vững”, ông Nguyễn Đình Hoa nhấn mạnh.

Thành công của Hà Nội trong công tác giảm nghèo không chỉ có ý nghĩa đối với riêng Thủ đô, mà còn là kinh nghiệm quý cho nhiều địa phương, đặc biệt là các đô thị lớn trên cả nước. Cách làm của Hà Nội cho thấy, giảm nghèo bền vững không thể chỉ dựa vào trợ cấp, mà cần một hệ thống chính sách đồng bộ, phù hợp thực tiễn và có sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị. Quan trọng hơn, đó là sự chuyển biến trong tư duy từ “giảm nghèo” sang “phát triển bao trùm”, bảo đảm mọi người dân đều được thụ hưởng thành quả phát triển. Khi người dân có việc làm ổn định, được tiếp cận đầy đủ các dịch vụ xã hội cơ bản, thì giảm nghèo mới thực sự bền vững.

Trong thời gian tới, để duy trì thành quả đã đạt được và tiếp tục nâng cao chất lượng sống của người dân, nhất là các hộ cận nghèo, Hà Nội tiếp tục triển khai đồng bộ các cơ chế, chính sách đặc thù; tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách; đồng thời nhân rộng các mô hình sinh kế hiệu quả, phù hợp với từng địa bàn. Với nền tảng vững chắc đã được xây dựng, cùng quyết tâm chính trị cao và sự đồng thuận của người dân, Hà Nội đang từng bước khẳng định vai trò tiên phong, trở thành hình mẫu tiêu biểu trong công tác giảm nghèo bền vững, góp phần xây dựng Thủ đô ngày càng văn minh, hiện đại và giàu tính nhân văn.

Ở góc nhìn rộng hơn, kết quả giảm nghèo của Hà Nội không chỉ là thành tựu an sinh xã hội, mà còn là thước đo cho chất lượng quản trị đô thị và sự phát triển bao trùm của Thủ đô. Khi chuẩn nghèo được xây dựng sát thực tế, chính sách được thiết kế linh hoạt, nguồn lực được phân bổ đúng và trúng, người dân sẽ trở thành chủ thể trung tâm của quá trình thoát nghèo. Đây cũng chính là nền tảng để Hà Nội tiếp tục nâng tầm các chương trình bảo đảm an sinh xã hội trong giai đoạn mới, chuyển mạnh từ hỗ trợ sang trao cơ hội, từ giảm nghèo đơn thuần sang nâng cao chất lượng sống. Thành quả đạt được hôm nay không chỉ khẳng định hướng đi đúng đắn của thành phố, mà còn tạo niềm tin, động lực để Hà Nội tiếp tục giữ vững vai trò đầu tàu, lan tỏa những cách làm hiệu quả, nhân văn trong công tác giảm nghèo bền vững trên cả nước.

Mạnh Dũng