Hà Nội có chất lượng không khí ô nhiễm nhất thế giới

Những ngày cuối năm, bầu trời Hà Nội không còn xanh trong, mà chìm trong một lớp sương mù xám đục, đặc quánh. Ngày 12.12, chất lượng không khí Thủ đô đã chạm đến ngưỡng báo động, với các chỉ số ô nhiễm vọt lên mức "rất xấu", thậm chí nhiều thời điểm chạm ngưỡng "nguy hại", đánh dấu đợt ô nhiễm nghiêm trọng nhất kể từ đầu mùa đông.

Thời tiết thành phố luôn ở trong tình trạng âm u vì ô nhiễm

Dữ liệu từ các hệ thống quan trắc uy tín trong nước và quốc tế như IQAir cho thấy, chỉ số chất lượng không khí tổng thể (AQI) và nồng độ bụi mịn PM2.5 đã tăng cao đột biến.

Chỉ số AQI tại Hà Nội lcus 19 giờ 15 phút ngày 12.12 đạt mức 285 (rất xấu). Thậm chí, tại một số trạm quan trắc cục bộ trong nội thành (ví dụ: khu vực Hai Bà Trưng, Quảng Khánh, Trấn Vũ, Lò Đúc), chỉ số AQI đã tăng lên tới 326 - 416 vào buổi sáng sớm, thuộc mức "nguy hại".

Những nơi có mức ô nhiễm cao tại Hà Nội

Lúc 7 giờ 30 phút ngày 12.12, Hà Nội đứng thứ ba trong danh sách các thành phố ô nhiễm nhất thế giới với chỉ số AQI 281, chỉ sau Lahore (Pakistan) và Delhi (Ấn Độ). Ô nhiễm chủ yếu tập trung vào Bụi mịn PM2.5 - loại bụi được mệnh danh là "sát thủ vô hình" do khả năng xâm nhập sâu vào phổi và hệ tuần hoàn máu.

Với nồng độ ô nhiễm đạt mức "rất xấu" và "nguy hại", tác động đến sức khỏe là không thể tránh khỏi.

Tình trạng này đã kéo dài liên tiếp nhiều ngày, buộc chính quyền thành phố phải kích hoạt các biện pháp khẩn cấp để ứng phó, bao gồm việc tăng cường kiểm soát nguồn thải và đưa ra cảnh báo nghiêm trọng về sức khỏe cộng đồng.

Ô nhiễm không khí tại Hà Nội là một bài toán phức hợp, do sự kết hợp của nguồn phát thải nội tại, nguồn liên vùng và các yếu tố thời tiết bất lợi.

Trao đổi với phóng viên Tạp chí Một Thế Giới, PGS.TS Vũ Thanh Ca - một chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực môi trường biển và tài nguyên biển tại Việt Nam - cho biết bụi PM2.5 là chất ô nhiễm nguy hiểm nhất hiện nay tại Hà Nội. Trong khi nồng độ các chất khí độc hại khác như CO, SO2, NO2 thường không vượt ngưỡng quy chuẩn, nồng độ PM2.5 (trừ ngày có gió mạnh hoặc có mưa) thường vượt quá giá trị cho phép.

Người dân ra ngoài luôn phải đeo khẩu trang để bảo vệ sức khỏe

Hà Nội với mật độ phương tiện giao thông cao nhất cả nước (gần 7 triệu xe máy và hàng trăm ngàn ô tô), khí thải từ xe cộ, đặc biệt là xe máy sử dụng nhiên liệu xăng, là nguồn phát thải di động lớn nhất.

"Tôi cho rằng ô nhiễm bụi mịn từ phương tiện giao thông ở Hà Nội vẫn là nguồn ô nhiễm chính và cần được xem xét lại với tỉ trọng cao hơn, có lẽ phải gần với mức 60% mà thành phố từng nhận định. Đối với khu vực ngoại thành, gần các làng nghề như Thạch Thất thì hoạt động tiểu công nghiệp là nguyên nhân chính gây ra ô nhiễm bụi mịn", vị chuyên gia này cho hay.

Trong khi đó thời tiết là yếu tố làm trầm trọng thêm tình hình. Mùa đông, Hà Nội thường xuyên xảy ra hiện tượng nghịch nhiệt, khiến không khí lạnh nằm sát mặt đất bị kẹt dưới một lớp không khí ấm. Điều này ngăn cản sự khuếch tán, làm cho các chất ô nhiễm (bụi mịn PM2.5) bị giữ lại ở tầng thấp, gây ra tình trạng mù mịt và nồng độ ô nhiễm cao kéo dài.

Nghịch nhiệt xảy ra kéo dài từ chiều tối, cả đêm và tới gần trưa ngày hôm sau. Bản chất của hiện tượng nghịch nhiệt là không khí ở gần mặt đất lạnh hơn không khí ở bên trên. Thời tiết khô hanh làm mặt đất lạnh đi nhanh chóng do bức xạ sóng dài vào chiều tối, đêm và sáng sớm là nguyên nhân của hiện tượng này. Lớp không khí lạnh (và nặng) gần mặt đất này bị giữ lại, không thể chuyển động lên trên. Điều này dẫn đến việc không có sự xáo trộn không khí giữa lớp không khí gần mặt đất (nơi chúng ta sinh sống) với lớp không khí cao hơn.

Hà Nội đang ở trong giai đoạn cao điểm của ô nhiễm không khí.

Hiện tượng nghịch nhiệt hoạt động như một "nắp đậy", giữ lại hầu như toàn bộ lượng bụi và chất ô nhiễm được phát tán. Chúng bị cô đặc lại ngay trong lớp không khí sát mặt đất, nơi chúng ta đo các giá trị AQI.

Hà Nội đang ở trong giai đoạn cao điểm của ô nhiễm không khí. Giải pháp không chỉ nằm ở việc kiểm soát nguồn thải nội tại mà cần có một cơ chế hợp tác liên vùng đồng bộ, cùng với việc đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ quan trắc và xử lý ô nhiễm để giải quyết triệt để vấn đề "sức khỏe" của Thủ đô.

Với nồng độ ô nhiễm đạt mức "rất xấu" và "nguy hại", tác động đến sức khỏe là không thể tránh khỏi. Với tình hình không khí ô nhiễm như hiện nay, người dân hạn chế hoạt động ngoài trời, đặc biệt vào buổi sáng sớm và chiều tối, khi nồng độ ô nhiễm thường đạt đỉnh. Chuyển sang tập thể dục trong nhà.

Đeo khẩu trang chuyên dụng khi ra ngoài, đóng kín cửa sổ, sử dụng máy lọc không khí trong nhà; Thường xuyên rửa mũi, họng bằng nước muối sinh lý để loại bỏ bụi bám.

Tuyết Nhung