Góp phần phát huy giá trị dân ca xứ Lạng
Ở tuổi 62, Nghệ nhân Ưu tú (NNƯT) Vy Thị Liên được người trong nghề đánh giá là sở hữu một kho tàng âm nhạc dân ca của huyện Văn Quan nói riêng và tỉnh Lạng Sơn nói chung. Những năm qua, bà đã thầm lặng bảo tồn và truyền dạy dân ca cho thế hệ trẻ.
NNƯT Vy Thị Liên bén duyên với dân ca từ năm 14 tuổi. Khi ấy, cô được mẹ và chị gái truyền dạy điệu hát then, lượn slương của dân tộc Tày. Vy Thị Liên được biết đến nhiều hơn khi thường xuyên tham gia hội thi, hội diễn cấp tỉnh và giành được không ít giải thưởng cao, như: Huy chương bạc tại Liên hoan tiếng hát Sơn Ca toàn quốc năm 1995; Huy chương vàng tại Liên hoan nghệ thuật quần chúng tỉnh Lạng Sơn năm 1995 và Liên hoan nghệ thuật, trình diễn trang phục dân tộc tỉnh Lạng Sơn năm 1997.
Lớp truyền dạy hát lượn, hát then, dân ca của NNƯT Vy Thị Liên.
Không chỉ tham gia biểu diễn, dàn dựng, NNƯT Vy Thị Liên còn hoạt động như một nhà nghiên cứu văn hóa của người Tày. Năm 2002, bà tham gia mạng lưới bảo tồn tri thức văn hóa bản địa tại Trung tâm Vì sự phát triển bền vững miền núi. Năm 2010, NNƯT Vy Thị Liên nghỉ chế độ hưu trí, nhưng từ đó đến nay, bà vẫn tham gia các phong trào văn nghệ tại địa phương và đi giao lưu tại các tỉnh, thành phố phía Bắc. Bà Lương Thị Hiền, Phó giám đốc Trung tâm Văn hóa-Thể thao huyện Văn Quan cho biết: “NNƯT Vy Thị Liên am hiểu sâu sắc về các loại hình dân ca của đồng bào dân tộc Tày. Bà là người tâm huyết trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa, thường xuyên truyền dạy hát then, hát lượn, hát dân vũ cho thế hệ trẻ. Hiện nay, trên địa bàn huyện Văn Quan có 17 câu lạc bộ dân ca. Trong đó, nhiều thành viên trong các câu lạc bộ là học trò của NNƯT Vy Thị Liên”.
Hát được dân ca của người Tày đã khó, hiểu được các làn điệu ấy lại càng khó hơn. Trong quá trình truyền dạy các làn điệu dân ca, NNƯT Vy Thị Liên gặp nhiều khó khăn. Có lần dạy hát then, hát lượn ở Trường Phổ thông dân tộc (PTDT) nội trú THCS huyện Văn Quan, ở trên cô dạy, ở dưới học trò cứ lẩm bẩm: “Bây giờ người ta nghe nhạc trẻ, nhạc nước ngoài, ai còn nghe nhạc dân tộc nữa”. Nghe những lời thì thầm của học trò, nghệ nhân Vy Thị Liên không khỏi chạnh lòng. Nhưng bà nhận ra cần phải thuyết phục học sinh tiếp tục theo học, nhằm bảo tồn các làn điệu quê hương. NNƯT Vy Thị Liên cho biết: “Có nhiều em là người dân tộc Tày nhưng không biết tiếng Tày. Có em dù biết tiếng Tày nhưng ít được nghe các làn điệu dân ca nên cũng không hiểu. Việc đầu tiên của tôi là phải dạy các em biết nói tiếng Tày, rồi giải ý nghĩa của từng câu hát. Ban đầu bọn nhỏ có vẻ không thích, một số còn chống đối bằng việc bỏ học. Nhưng về sau, khi được tôi giải thích từng câu chữ, bản sắc văn hóa người Tày thông qua làn điệu khiến chúng có hứng thú và dần dần say mê học hát then, hát lượn".
Gần 50 năm gắn bó với các làn điệu dân ca, NNƯT Vy Thị Liên được đánh giá là có những đóng góp tích cực, tâm huyết, nhiệt tình trong công tác truyền dạy và tham gia các hoạt động của địa phương. Đến nay, bà đã truyền dạy các làn điệu dân ca cho hơn 500 học viên, đặc biệt là hoạt động truyền dạy hát then, hát lượn, dân ca tại Trường PTDT Nội trú THCS huyện Văn Quan, Trường THPT Lương Văn Tri (huyện Văn Quan). Những học trò của NNƯT Vy Thị Liên đã đạt được nhiều thành tựu. Trong đó có thể kể tới Triệu Thị Lan Hương (giảng viên Trường Cao đẳng Sư phạm Lạng Sơn); Ngô Văn Đà (cán bộ Trung tâm Văn hóa-Thể thao huyện Văn Quan)...
