Gỡ thẻ vàng IUU: Cần sự quyết liệt từ cơ sở

Tàu cá 15 m trở lên phải lắp thiết bị giám sát hành trình- Ảnh: VGP/Đỗ Hương

Bà Nguyễn Thị Trang Nhung, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ và Hợp tác quốc tế (Tổng cục Thủy sản, Bộ NN&PTNT) cho biết, không chỉ Việt Nam, nhiều nước cũng đã và đang bị EC rút thẻ vàng hoặc thẻ đỏ về hành vi khai thác IUU.

“Việt Nam nằm trong top 7 quốc gia đứng đầu thế giới về sản lượng khai thác thủy sản, chính vì vậy vấn đề khai thác có trách nhiệm càng được các nước quan tâm. Để gỡ được thẻ vàng và không bị cảnh báo “thẻ đỏ”, vấn đề then chốt là phải kiểm soát được đội tàu, một là tàu có vi phạm vùng biển nước ngoài hay không, hai là sản phẩm tiêu thụ trên thị trường có hợp pháp hay không? Việt Nam phải chứng minh được các địa phương đã quản lý, kiểm soát chặt chẽ đội tàu”, bà Nhung nói.

Dù đã đạt được nhiều kết quả trong việc thực hiện các khuyến nghị của EC để gỡ “thẻ vàng” IUU nhưng theo Tổng cục Thủy sản, nhiều địa phương vẫn chưa nỗ lực để thực hiện quyết liệt các giải pháp.

Ông Lê Trung Kiên, Giám đốc Trung tâm Thông tin thủy sản (Tổng cục Thủy sản) cho biết, theo quy định, đối với tàu cá 15 m trở lên phải lắp thiết bị giám sát hành trình. Tổng cục Thủy sản thống nhất quản lý tàu cá 15 m trở lên, phân tích dữ kiện tàu 24 m trở lên, phân quyền cho địa phương thực hiện giám sát hành trình.

“Đến nay, hệ thống giám sát tàu cá đã được đầu tư xây dựng do Trung tâm Thông tin thủy sản vận hành. Hệ thống cơ sở dữ liệu cũng được phân quyền từ Trung ương đến địa phương, theo quy định địa phương bố trí trực nhân lực vận hành 24h/24h, phân tích dữ liệu tàu cá. Tuy nhiên, hiện mới có 5/28 địa phương ven biển bố trí nguồn lực trực hệ thống giám sát tàu cá, gồm Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, Cà Mau, Trà Vinh. Điều này gây khó khăn trong quản lý tàu cá. Những địa phương nào có bộ phận trực sẽ xử lý ngay, còn địa phương chưa bố trí lực lượng trực sẽ chậm trễ trong việc xử lý thông tin với tàu cá vi phạm”, ông Kiên nêu một thực tế.

Đối với việc lắp đặt thiết bị giám sát hành trình, hiện 86% số tàu trên 15 m đã được lắp thiết bị, tuy nhiên vẫn có một số địa phương còn triển khai chậm, có những địa phương chỉ đạt dưới 50% số tàu được lắp thiết bị giám sát hành trình như Thanh Hóa, Quảng Trị...

Tăng cường xử phạt hành chính

Theo bà Nguyễn Thị Trang Nhung, việc thực thi pháp luật theo đúng khuyến nghị của EC là vấn đề then chốt quyết định có gỡ được “thẻ vàng” IUU hay không.

Hiện nay, vẫn còn tàu cá trên 24 m vượt ranh giới Việt Nam, được ghi nhận ở Kiên Giang, Tiền Giang, Quảng Ngãi, Bến Tre, Bà Rịa-Vũng Tàu. Nhiều tàu cá mất tín hiệu 10 ngày (có thể gây ra hành vi IUU) tại một số địa phương như Bà Rịa-Vũng Tàu, Kiên Giang, Bến Tre, Quảng Ngãi, Tiền Giang…

“Liên quan đến công tác kiểm soát tàu cá, hiện có 3 vấn đề khó khăn là cơ sở hạ tầng cảng cá, dữ liệu về đội tàu 25 m trở lên và truy xuất nguồn gốc. Cái khó hiện nay tại các cảng là nguồn nhân lực, có những cảng lớn, kiểm soát hàng nghìn lượt tàu như cảng Đông Tác (Phú Yên) nhưng chỉ có 2 cán bộ, 2 bảo vệ”, bà Nhung nói.

Trong khi đó, bà Phan Thị Huệ, Vụ trưởng Vụ Pháp chế thanh tra (Tổng cục Thủy sản), cho rằng, cần ổn định tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về lĩnh vực thủy sản từ Trung ương đến địa phương, đầu tư thỏa đáng với chức năng nhiệm vụ được giao.

“Thể chế đã hoàn thiện, đã được EC cơ bản chấp nhận với những nội dung liên quan đến khai thác bất hợp pháp nhưng việc thực thi các quy định của pháp luật phải đến từ 2 phía, góc độ người dân, doanh nghiệp và bộ máy chính trị từ Trung ương đến địa phương. Nhà nước đã đầu tư cơ sở vật chất, công nghệ thông tin để theo dõi giám sát, nhiều tỉnh hỗ trợ lắp đặt, duy trì thiết bị này như Bình Định, Đà Nẵng, Nghệ An… thì việc quản lý đội tàu có tiến triển”, bà Huệ nói.

Cũng theo bà Huệ, để nâng cao ý thức của người dân trong khai thác IUU, ngoài việc tuyên truyền, việc áp dụng các hình thức xử phạt cũng rất quan trọng. Một số tỉnh như Kiên Giang, Bến Tre, Cà Mau, Bình Định xử phạt tàu vi phạm không lắp giám sát hành trình rất mạnh. Một số tỉnh khác như Ninh Thuận, Thanh Hóa, Quảng Ngãi, Quảng Nam vẫn còn những địa phương khá rụt rè khi xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực thủy sản.

“Để giám sát tàu cá, còn cần sự tham gia của Bộ Quốc phòng vì hoạt động khai thác, xuất bến phải qua trạm biên phòng. Từ cách làm ở Quảng Bình cho thấy, nếu các lực lượng phối hợp tốt thì việc giám sát tàu cá rất hiệu quả. Theo đó, Quảng Bình xác định số lượng tàu cá cần quản lý chặt, giao cho từng cán bộ biên phòng, nếu cán bộ để xảy ra vi phạm nhiều không bị xử lý, hoặc xử lý mà vẫn tái phạm thì phải chịu trách nhiệm trước trạm biên phòng đó, còn trạm thì chịu trách nhiệm với tỉnh. Nhờ sự phối hợp chặt chẽ này, Quảng Bình đã kiểm soát được tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài”, bà Huệ nêu ví dụ.

Đỗ Hương