Giữ hồn làng thời công nghệ số

Lễ hội kỳ phúc làng Quỳ Chử.

Về thăm làng Quỳ Chử, vùng đất cổ có lịch sử hàng nghìn năm, nổi tiếng bởi chiều sâu văn hóa và đời sống cộng đồng gắn kết, chúng ta được hòa vào không gian văn hóa của làng Việt cổ. Con đường dẫn vào làng đã được bê tông hóa khang trang. Hình thức sinh hoạt văn hóa cộng đồng, từ kiến trúc làng quê, ao làng, giếng làng, mái đình đến những phong tục, tập quán, lễ hội vẫn được giữ gìn gần như nguyên vẹn.

Dẫn chúng tôi đi tham quan làng, trưởng làng Quỳ Chử Lê Đình Biên chia sẻ: "Làng Quỳ Chử có lịch sử lâu đời gắn liền với văn hóa Đông Sơn. Xưa kia làng có tên là “Kẻ Tổ”. Hiện nay làng có 3 thôn: Tây Phúc, Trung Tiến, Đông Nam. Vào tháng 2 âm lịch hàng năm, người dân làng Quỳ Chử tập trung về đình Trung - nơi quy tụ ký ức văn hóa của bao thế hệ để tổ chức hội làng. Hội làng Kỳ Phúc - tổ chức hai năm một lần vào tháng 2 âm lịch - là điểm hội tụ lớn nhất của cộng đồng. Trong những ngày hội, 3 thôn, 4 giáp cùng trở về ngôi đình làng Trung để dâng hương, làm lễ, tái hiện nếp sống cộng đồng truyền thống. Không gian lễ hội vừa trang nghiêm, vừa rộn rã sắc màu văn hóa dân gian. Các nghi thức truyền thống như rước kiệu, tế nữ quan, tế nam quan đến các trò chơi truyền thống như cơm thi cá giải, gánh nước, nấu cơm trên khô được tổ chức đan xen, tạo không khí vui tươi, gắn kết của người dân làng Quỳ Chử. Điều đáng nói là ngay cả trong thời đại công nghệ, khi thanh niên có xu hướng rời làng để học tập, làm việc, thì hội làng vẫn là “lời hẹn trở về”, dịp hội tụ quây quần của mọi thế hệ làng Quỳ Chử. Với họ, đó không chỉ là dịp sum họp, mà là cách khẳng định cội nguồn, tiếp nối dòng chảy văn hóa gia tộc và quê hương.

Điều làm nên sức sống đặc biệt của làng Quỳ Chử trong hiện tại không chỉ nằm ở chiều sâu lịch sử, mà ở cách cộng đồng “sống” cùng các giá trị văn hóa một cách tự nhiên, bền bỉ. Bao năm qua, người dân làng Quỳ Chử luôn trân trọng, bảo tồn các di tích văn hóa - lịch sử, hệ thống giếng cổ, không gian kiến trúc làng quê Việt. Đến nay, làng Quỳ Chử vẫn lưu giữ được 4 di tích: từ đường họ Nguyễn Đình, di tích Đình Trung, di tích đền thờ Đức Thánh Mẫu, di tích khảo cổ học Đồng

Cáo - di tích quốc gia. 2/3 giếng cổ của làng được tôn tạo. Hương ước làng được duy trì trở thành “khung mềm” gắn kết cộng đồng dân cư.

Làng Quỳ Chử ấn tượng còn bởi sự gắn kết tình làng nghĩa xóm, đoàn kết tương trợ lẫn nhau. Vào mỗi buổi chiều, tại nhà văn hóa hoặc sân đình, người già ngồi tâm sự kể chuyện xưa, thanh niên tập thể dục, trẻ con vui đùa. Những hoạt động bình dị ấy đã trở thành sợi dây gắn kết người với người.

Anh Lê Nhật Trường, trưởng thôn Tây Phúc, cho biết: “Người dân làng Quỳ Chử bao đời luôn đoàn kết, nghĩa tình. Khi công nghệ phát triển, người dân làng đã dùng công nghệ để gắn kết con em trong làng ở khắp mọi miền Tổ quốc. Các nhóm zalo được hình thành, tình hình làng xã được cập nhật thường xuyên đến con cháu. Nhờ đó, nhiều hoạt động XDNTM, làm đường, tu bổ nâng cấp di tích... đều được Nhân dân và con em xa quê đóng góp tích cực. Trong gần 5 năm qua, người dân và con em xa quê đã đóng góp hơn 5 tỷ đồng để xây dựng các công trình tại địa phương”.

Rời Quỳ Chử, hành trình gìn giữ hồn làng tiếp tục dẫn về Phượng Mao - nơi văn hóa không chỉ được lưu giữ trong từng di tích, di sản mà còn thấm vào từng nhịp sinh hoạt đời thường. Phượng Mao là ngôi làng cổ, trải qua nhiều biến động khiến nhiều hạng mục văn hóa bị tàn phá. Song bằng tinh thần đoàn kết và niềm tự hào quê hương, người dân nơi đây đã công phu phục dựng, bảo tồn gần như trọn vẹn đình làng, các sắc phong cùng nhiều giá trị văn hóa tín ngưỡng. Làng Phượng Mao nổi bật bởi sức sống bền bỉ của các giá trị văn hóa phi vật thể, đặc biệt là nghệ thuật chèo.

Chèo làng Phượng Mao được gìn giữ một cách tự nhiên, sống động. Người dân tự duy trì câu lạc bộ chèo, tự truyền nghề từ thế hệ này sang thế hệ khác. Trẻ con lớn lên trong tiếng trống chèo, người già giữ vai trò hạt nhân, lớp trung niên là lực lượng kết nối, đưa nghệ thuật truyền thống hòa vào các hoạt động văn hóa hiện đại. Nhiều nghệ nhân ở Phượng Mao đã trở thành nòng cốt biểu diễn tại các hội diễn cấp huyện, cấp tỉnh, mang lại niềm tự hào cho cả cộng đồng. Anh Hàn Hải Vịnh, người con Phượng Mao dành trọn tâm huyết với chèo chia sẻ: “Chèo Phượng Mao không biết có từ bao giờ, những điệu chèo văn, tiếng trống chèo đã trở thành một phần không thể thiếu của người dân. Dù ở giai đoạn nào, chèo cũng chính là sợi dây gắn kết cộng đồng, gắn kết bao thế hệ của người dân làng Phượng Mao”.

Trưởng Phòng Văn hóa - Xã hội, UBND xã Hoằng Giang, Khương Bá Sơn cho biết: “Xã Hoằng Giang có 21 làng, trong đó nhiều làng vẫn giữ được các giá trị văn hóa truyền thống. Văn hóa làng đã nuôi dưỡng mỗi người, trở thành động lực để địa phương phát triển”.

Hành trình gìn giữ hồn làng của người dân xã Hoằng Giang trong thời đại số cho thấy văn hóa làng hoàn toàn có thể đồng hành cùng kỷ nguyên số, miễn là có sự đồng lòng của cộng đồng và tầm nhìn của cấp ủy, chính quyền. Giá trị văn hóa làng càng được nhận thức đúng, càng trở thành nền tảng tinh thần vững chắc cho phát triển NTM và đời sống hiện đại.

Bài và ảnh: Thùy Linh