Giảm thuế giá trị gia tăng 2%: Có thể nhỏ với cá nhân, nhưng hiệu ứng tốt cho nền kinh tế

Hóa đơn 1 triệu giảm 20 nghìn, tưởng nhỏ nhưng không nhỏ

Việc điều chỉnh giảm thuế GTGT 2% được áp dụng từ ngày 1/2 đến hết ngày 31/12/2022, áp dụng cho hàng hóa thuộc lĩnh vực nhập khẩu, sản xuất, chế biến và thương mại... Theo tính toán, tổng cộng, các biện pháp này sẽ làm tiêu tốn khoảng 49,4 nghìn tỷ đồng (khoảng 2,2 tỷ USD) ngân sách quốc gia, bằng 1/3 mức thiệt hại được ghi nhận của Đức trong đợt cắt giảm thuế GTGT bất ngờ vào cuối năm 2020.

Nguồn: Nghị quyết 43. Đồ họa: Hồng Vân

Đây là lần thứ hai Việt Nam sử dụng chính sách này sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2009. Với chính sách này, người tiêu dùng sẽ được giảm thuế GTGT trong chi tiêu hàng ngày, đặc biệt là khi thanh toán tại siêu thị và khi mua sắm tại các cửa hàng lớn. Tuy nhiên, quyết định này sẽ ít có hiệu lực hơn tại các chợ truyền thống và các cửa hàng trên đường phố, những nơi thường không xuất hóa đơn GTGT.

Có thể thấy, chính sách bước đầu đã cho thấy tác dụng tích cực. Tuy nhiên, điều quan trọng cần làm là đề phòng các nguy cơ. Chính phủ vẫn nên thận trọng và chú ý đến kinh nghiệm của các nước đã từng áp dụng biện pháp này để giúp chính sách có thể đạt được mục tiêu đề ra.

Bài học kinh nghiệm từ nước Đức

Ở Đức, sau cuộc khủng hoảng từ đại dịch Covid-19, mức cắt giảm thuế GTGT được áp dụng thậm chí còn cao hơn, từ mức thuế suất 19% xuống 16% đối với hầu hết các mặt hàng từ ngày 1/7/2020. Điều này được kỳ vọng sẽ mang lại sự tăng trưởng tiêu dùng và theo đó là tăng trưởng kinh tế. Nhưng khi biện pháp tạm thời này hết hiệu lực vào ngày 31/12/2020, tình hình còn trở nên nghiêm trọng hơn. Nguyên nhân là do chính sách cấm vận rất triệt để của Đức đã khiến nhiều công ty lâm vào tình thế khó khăn và không phải bên cung cấp dịch vụ nào trong số họ cũng thực sự thực hiện giảm thuế GTGT cho khách hàng. Do đó, trong một số trường hợp, giá cuối cùng của hàng hóa dịch vụ vẫn giữ nguyên. Hơn nữa, trong khi lạm phát vẫn gia tăng, lên tới 5,1% vào tháng 2/2022, đi kèm với chính sách lãi suất bằng 0, quyết định này đã khiến tiền tiết kiệm của người dân bị mất giá. Nhìn chung, đây vẫn là một thách thức đối với nền kinh tế Đức.

Tác động thông qua các hiệu ứng tâm lý của người dân

Với hóa đơn 1 triệu đồng khi mua sắm tại một siêu thị, khách hàng chỉ được giảm 20.000 đồng. Thoạt nhìn, con số này có vẻ không đáng kể. Nhưng nó có thể tạo ra tác động thông qua các hiệu ứng tâm lý của người dân. Đặc biệt, với những người dân trong hoàn cảnh khó khăn, họ sẽ cảm thấy sự quan tâm của Chính phủ. Người tiêu dùng có thể thấy được sự cắt giảm trực tiếp trên hóa đơn chi tiêu của mình. Tác động này lên tâm lý con người là rất đáng lưu ý và không nên bị bỏ qua. Nó có thể kích thích tiêu dùng, để các công ty có thể không bị ảnh hưởng bởi nhu cầu mua hàng giảm.

Nhìn chung, việc giảm thuế GTGT ở Đức không hoàn toàn được áp dụng cho người tiêu dùng, mà theo Viện nghiên cứu kinh tế Ifo Institute for Economic Research, mức giảm này chỉ rơi vào khoảng 2/3 mức quy định. Tuy nhiên, vấn đề quan trọng là trên thực tế, khoản tiền mà người tiêu dùng tiết kiệm được lại không được họ sử dụng cho việc chi tiêu nhiều hơn. Theo một báo cáo trên tạp chí Đức "DIE ZEIT" số ngày 4/1/2021 và các tờ báo khác, chính sách giảm thuế VAT đơn giản là đã không đạt mục tiêu. Người tiêu dùng không muốn chi tiêu quá nhiều, khi mà họ vẫn cảm thấy bất an về tương lai.

Tuy nhiên, đối với Việt Nam, tình hình lại khác, mặc dù Chính phủ vẫn nên thận trọng và chú ý đến kinh nghiệm của các nước đã từng áp dụng biện pháp này. Tác động mạnh mẽ của việc cắt giảm thuế GTGT có thể xuất hiện ngay sau khi hiệu lực của các mức ưu đãi kết thúc.

Có thể thấy, việc giảm thuế GTGT là một bước tiến quan trọng đối với Việt Nam. Tuy nhiên, nó phải đi đôi với sự phục hồi thực sự của nền kinh tế. Điều này đồng nghĩa với việc gỡ bỏ mọi biện pháp hạn chế để chống dịch, bao gồm cả việc mở cửa hoàn toàn đất nước. May mắn thay, các chính sách của đất nước đã giúp kiểm soát được mối đe dọa của virus.

Giờ đây, vấn đề được quan tâm là cách phục hồi nền kinh tế. Trong bối cảnh đó, chúng ta hoàn toàn có cơ sở để lạc quan bởi: các biện pháp tài khóa và tiền tệ cho đến nay vẫn thận trọng và không làm giảm vai trò của Ngân hàng Nhà nước và Chính phủ. Việt Nam nhiều khả năng sẽ không rơi vào chính sách vay nợ quá mức (theo lý thuyết tiền tệ hiện đại). Chính sách kinh tế tự do của Việt Nam, thể hiện trong nhiều hiệp định thương mại tự do thế hệ mới và các chính sách khuyến khích đầu tư, sẽ giúp Việt Nam tìm lại vị thế của mình.

GS. TS Andreas Stoffers Giám đốc Quốc gia Viện Friedrich Naumann Foundation for Freedom Việt Nam