Giải mã 'đế chế' Michael Jackson: Nghệ sĩ duy nhất kiếm tiền nhiều hơn cả khi còn sống

Ngày 25/6/2009, thế giới chứng kiến sự ra đi đột ngột của Michael Jackson - nghệ sĩ được mệnh danh là "ông hoàng nhạc Pop", biểu tượng của cả một thời đại. Nhưng 15 năm sau, điều khiến người ta sửng sốt hơn cả cái chết của ông, là cách mà tên tuổi Michael Jackson vẫn sống dậy mạnh mẽ trong nền kinh tế sáng tạo toàn cầu. Khi phần lớn nghệ sĩ yên nghỉ cùng những tràng pháo tay cuối cùng, Michael Jackson lại bắt đầu một chương mới - không phải trên sân khấu, mà là trong thế giới của những thương vụ tỷ đô, chiến lược IP (intellectual property) và sự tái sinh văn hóa kỳ lạ chưa từng có.

Cái chết như điểm khởi đầu: Michael Jackson và mô hình 'nghệ sĩ hậu kỳ'

Với nhiều người, cái chết là dấu chấm hết cho hào quang nghệ thuật. Nhưng với Michael Jackson, đó là bước chuyển hóa từ nghệ sĩ thành một "tập đoàn văn hóa" - nơi nghệ thuật không còn gắn liền với hơi thở của con người, mà vận hành như một cỗ máy tự chủ giữa thị trường toàn cầu.

Sau khi ông qua đời, MJ Estate - tổ chức quản lý di sản của nam nghệ sĩ đã phát triển thương hiệu Michael Jackson thành một hệ sinh thái văn hóa thương mại tầm cỡ. Theo Forbes, chỉ riêng năm 2024, di sản Michael Jackson mang về hơn 600 triệu USD, chủ yếu nhờ thương vụ bán 50% danh mục âm nhạc cho Sony và chuỗi hoạt động kinh doanh thương hiệu. Tính từ 2009 đến nay, "ông hoàng nhạc Pop" đã tạo ra hơn 3,3 tỷ USD doanh thu, vượt xa cả những tên tuổi còn sống như Taylor Swift hay Beyoncé trong cùng kỳ.

Michael Jackson không còn là một con người. Ông là một trường hợp đặc biệt: Một nghệ sĩ vẫn "ra sản phẩm", vẫn "đi tour", vẫn "xuất hiện trên sân khấu" dù đã qua đời từ lâu.

Trong thời đại mà bản quyền âm nhạc trở thành "vàng kỹ thuật số", Michael Jackson là kẻ đãi vàng lỗi lạc sớm nhất. Không chỉ sở hữu các bản hit đình đám như Thriller, Billie Jean, Earth Song, ông còn từng thâu tóm danh mục của The Beatles - một bước đi bị coi là "ngông cuồng" ở thời điểm đó nhưng sau này được đánh giá là thiên tài chiến lược. Dù đã bán phần lớn danh mục cho Sony, phần còn lại của bản quyền, cùng với việc cấp phép bài hát cho phim, quảng cáo, trò chơi điện tử và các nền tảng số, vẫn mang về nguồn lợi đều đặn hàng năm. Trên Spotify, Michael Jackson vẫn có hơn 40 triệu lượt nghe mỗi tháng - ngang ngửa các nghệ sĩ đương đại.

Chiến lược này phản ánh tư duy thời đại mới: nghệ sĩ không chỉ là người sáng tạo, mà còn là nhà đầu tư vào chính di sản của mình. Michael Jackson, một cách vô hình, đã trở thành hình mẫu cho nghệ sĩ thế kỷ 21 - người không chỉ biết biểu diễn, mà còn quản trị giá trị lâu dài.

Từ sân khấu đến hệ sinh thái: Michael Jackson là một thương hiệu vũ trụ

Michael Jackson không còn đơn thuần là một cái tên. Đó là một vũ trụ. Một biểu tượng toàn năng có khả năng kích hoạt cảm xúc, doanh thu, và các lĩnh vực văn hóa khác nhau. Âm nhạc là cốt lõi, nhưng thương hiệu Michael Jackson còn mở rộng đến điện ảnh, sân khấu, thời trang, thực tế ảo và nghệ thuật trình diễn đỉnh cao.

- "This Is It": Bộ phim tài liệu về tour diễn dang dở của Michael Jackson thu về hơn 260 triệu USD và lập kỷ lục doanh thu toàn cầu.

- Album hậu kỳ Michael và Xscape chứng minh rằng ngay cả những bản thu dang dở của ông cũng đủ sức thống lĩnh bảng xếp hạng.

- Show "Michael Jackson ONE" của Cirque du Soleil tại Las Vegas là ví dụ hoàn hảo về nghệ thuật trình diễn hậu kỳ - nơi khán giả vẫn rơi nước mắt trước "một MJ ảo" đang nhảy moonwalk trên nền nhạc sống.

- Vở nhạc kịch Broadway MJ: The Musical không chỉ thành công tại Mỹ mà còn được cấp phép biểu diễn tại Anh, Đức và nhiều nước châu Á.

- Sắp tới, một phim điện ảnh tiểu sử chính thống, có thể mở đầu cho vũ trụ điện ảnh Michael Jackson. Từ đây, có thể thấy thương hiệu Michael Jackson không đơn giản là giữ lửa, mà là tái cấu trúc, làm mới và mở rộng liên tục theo đúng ngôn ngữ của thời đại.

Trong bối cảnh các thế hệ Gen Z và Gen Alpha ngày càng xa rời giá trị truyền thống, thương hiệu Michael Jackson vẫn tìm được cách tiếp cận thông minh. Bỏ qua những scandal đời tư từng gây tranh cãi, MJ Estate tái dựng hình ảnh của ông như một nghệ sĩ nhân văn, sáng tạo và truyền cảm hứng thông qua các chương trình giáo dục nghệ thuật, chiến dịch "MJ for the Planet" và các hoạt động xã hội hóa văn hóa âm nhạc.

Trong thời đại "retromania", Michael Jackson bỗng trở thành biểu tượng chuẩn chỉnh cho sự hoài niệm: vừa đủ cổ điển để kích thích cảm xúc, vừa đủ hiện đại để tiếp cận công nghệ. Trên TikTok, điệu nhảy moonwalk vẫn là trào lưu, các video hóa thân thành Michael Jackson vẫn hút hàng triệu lượt xem. Và hơn hết, âm nhạc của ông vẫn mang tính thời sự: về công lý, môi trường, quyền con người - vượt xa khỏi thời đại của chính nó.

Với phim điện ảnh tiểu sử đang được Lionsgate đầu tư, có sự tham gia của đạo diễn Antoine Fuqua (Training Day) và biên kịch Graham King (Bohemian Rhapsody), Michael Jackson chuẩn bị bước vào giai đoạn tái sinh quan trọng nhất trong thế kỷ 21. Nếu thành công, phim sẽ mở ra chuỗi sản phẩm phụ trợ, loạt phim tài liệu, NFT, triển lãm lưu động - một MJ Cinematic Universe đúng nghĩa.

Khi Elvis Presley có thể hồi sinh qua điện ảnh, thì Michael Jackson - với câu chuyện hấp dẫn hơn, âm nhạc đại chúng hơn, và thương hiệu toàn cầu mạnh mẽ hơn hoàn toàn có thể định hình lại cả cách người ta nhìn nhận một nghệ sĩ quá cố trong thời đại hậu thực tại.

Di sản của Michael Jackson không chỉ nằm ở hàng triệu bản thu hay những bước nhảy không trọng lực. Giá trị cốt lõi mà ông để lại là bài học về cách vận hành sáng tạo như một hệ thống: nơi nghệ sĩ vừa là biểu tượng, vừa là doanh nghiệp; nơi cảm xúc có thể trở thành vốn hóa; nơi âm nhạc là công cụ dẫn đường cho cả chiến lược kinh doanh. Trong kỷ nguyên hậu đại dịch, nơi giá trị IP và bản quyền nghệ sĩ trở thành cuộc đua sống còn, Michael Jackson là ánh sáng dẫn đường không chỉ cho nghệ sĩ, mà cho cả ngành công nghiệp văn hóa toàn cầu.

Hoài Thương