Gắn kết chặt chẽ giữa báo chí và nghiên cứu khoa học trong bối cảnh mới

Tham dự chương trình, về phía Báo Thế giới và Việt Nam có Tổng Biên tập Nguyễn Trường Sơn, Phó Tổng Biên tập Vũ Quang Tùng, Phó Tổng Biên tập Hoàng Diễm Hạnh, Tập sự Phó Tổng Biên tập Hồ Thị Vân, các trưởng ban nội dung cùng phóng viên.

Về phía Viện Nghiên cứu Nam Á, Tây Á và châu Phi có sự tham dự của PGS. TS. Nguyễn Xuân Trung, Viện trưởng; TS. Phan Cao Nhật Anh, Phó Viện trưởng; TS, Kiều Thanh Nga, Phó Viện trưởng, Tổng Biên tập Tạp chí Nghiên cứu Á-Phi; PGS.TS. Đinh Công Hoàng, Trưởng Phòng nghiên cứu Trung Đông và Tây Á; TS. Trần Thùy Phương, Trưởng Phòng nghiên cứu châu Phi; ThS. Phạm Thị Kim Huế, Phó Trưởng Phòng nghiên cứu Trung Đông và Tây Á... cùng cán bộ, nghiên cứu viên.

Bắt tay chiến lược

TS. Phan Cao Nhật Anh, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Nam Á, Tây Á và châu Phi phát biểu khai mạc. (Ảnh: Quang Hòa)

Phát biểu khai mạc buổi sinh hoạt chuyên đề, TS. Phan Cao Nhật Anh, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Nam Á, Tây Á và châu Phi nhấn mạnh, trong thời gian qua, Viện và Báo Thế giới và Việt Nam đã có nhiều hoạt động phối hợp thiết thực, hiệu quả. Các phóng viên của Báo thường xuyên tham dự sự kiện của Viện, hỗ trợ đưa tin, giới thiệu, lan tỏa rộng hơn kết quả nghiên cứu của Viện ra công chúng. Tiêu biểu như Diễn đàn quốc tế Á-Phi 2025 mới đây, nhờ các bản tin song ngữ kịp thời của Báo, các hoạt động đã được đến với công chúng rộng rãi hơn. Ông đánh giá cao vai trò của cơ quan truyền thông của Bộ Ngoại giao trong việc lan tỏa các công trình nghiên cứu của Viện về Nam Á, Tây Á và châu Phi - khu vực rộng lớn, có vai trò ngày càng quan trọng trong các vấn đề địa chính trị, địa chiến lược, qua đó góp phần nâng cao vị thế của khoa học xã hội trong đời sống.

TS. Phan Cao Nhật Anh cũng thông tin và phân tích bối cảnh quốc tế và một số vấn đề đang nổi lên hiện nay từ tình hình Trung Đông, Dải Gaza, Iran đến châu Phi, các biến động tại mới đây tại Sri Lanka, Bangladesh, Nepal... Phó Viện trưởng nhận định, Nam Á, Tây Á và châu Phi là những khu vực chiến lược, hội tụ nhiều vấn đề toàn cầu. Do đó, Viện có nhiệm vụ nghiên cứu chuyên sâu để có thể cung cấp thông tin, tham mưu, tham chiếu quan trọng cho hoạch định chính sách.

Phó Viện trưởng Phan Cao Nhật Anh cho rằng, trong bối cảnh hiện nay, sự hợp tác giữa cơ quan truyền thông với cơ quan nghiên cứu là rất quan trọng và xu hướng gắn kết giữa nghiên cứu và truyền thông đang ngày càng rõ nét trên thế giới. Ở Việt Nam, mối liên kết này cũng ngày càng chặt chẽ, giúp các công trình nghiên cứu có giá trị thực tiễn, đồng thời cung cấp cho báo chí những phân tích đa dạng, có chiều sâu để đưa ra những nhận định chính xác, phục vụ công tác đối ngoại và hoạch định chính sách. Vị chuyên gia cũng kỳ vọng, thông qua những buổi trao đổi như hôm nay, hai bên sẽ có thêm nhiều góc nhìn đa chiều, góp phần thúc đẩy sự hợp tác giữa nghiên cứu và truyền thông trong thời gian tới.

Tổng Biên tập Báo Thế giới và Việt Nam Nguyễn Trường Sơn tin tưởng, qua sự phối hợp chặt chẽ, hai đơn vị sẽ cùng phát huy thế mạnh của mình. (Ảnh: Quang Hòa)

Đồng tình với ý kiến của Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Nam Á, Tây Á và châu Phi, ông Nguyễn Trường Sơn, Tổng Biên tập Báo Thế giới và Việt Nam bày tỏ vui mừng khi hai cơ quan có dịp gặp gỡ chính thức, xem đây là cơ hội quý báu để mở ra hợp tác lâu dài và thực chất giữa hai bên.

Tổng Biên tập Nguyễn Trường Sơn chia sẻ, mối liên hệ giữa hai bên đã khởi động từ hơn hai năm trước, trong đó có những trao đổi ban đầu liên quan đến ngành công nghiệp Halal. Tổng Biên tập nhận định, Halal là ví dụ điển hình cho thấy vai trò của truyền thông và nghiên cứu cần phải gắn bó chặt chẽ. Để giới thiệu và giải thích một khái niệm vừa quen vừa khó như Halal tới công chúng và doanh nghiệp, cần sự kết hợp giữa nền tảng nghiên cứu hàn lâm và năng lực lan tỏa của báo chí. Điều này không chỉ đúng với Halal, mà còn với nhiều vấn đề lớn hơn liên quan đến hội nhập quốc tế, an ninh, quốc phòng và phát triển bền vững của đất nước.

Tổng Biên tập mong muốn, MOU hai bên ký kết chỉ là bước khởi đầu, sẽ không chỉ dừng ở hình thức, mà cần có các hợp tác cụ thể, thiết thực để hai bên cùng khai thác tiềm năng, thế mạnh của nhau, đặc biệt là trong nghiên cứu và truyền thông về các khu vực chiến lược như Nam Á, Tây Á và châu Phi – nơi có dân số hơn 3 tỷ người, nhiều tiềm năng nhưng cũng còn không ít thách thức trong việc tiếp cận và triển khai hợp tác thực tế. Tổng Biên tập Nguyễn Trường Sơn kỳ vọng, với việc cụ thể hóa hợp tác giữa hai bên qua việc ký MOU hôm nay, hai cơ quan sẽ cùng phát huy thế mạnh của mình, hợp tác chặt chẽ hơn nữa để hoàn thành các nhiệm vụ chính trị của mỗi bên, phục vụ hiệu quả cho công tác đối ngoại của đất nước.

Nhiều tiềm năng cần khai phá

PGS. TS Đinh Công Hoàng phát biểu nhấn mạnh nhu cầu cấp thiết phải xây dựng chiến lược phát triển ngành Halal quốc gia. (Ảnh: Quang Hòa)

PGS.TS. Đinh Công Hoàng, Trưởng Phòng nghiên cứu Trung Đông và Tây Á cho biết, khu vực châu Phi, Nam Á và Tây Á là không gian nghiên cứu rộng lớn, với hơn 70 quốc gia, đồng thời là khu vực giàu tiềm năng phát triển và mang tính chiến lược cả về kinh tế, chính trị lẫn văn hóa, xã hội. Thời gian qua, Phòng nghiên cứu Trung Đông và Tây Á đã triển khai nhiều công trình và hội thảo chuyên sâu, trong đó nổi bật là nghiên cứu về kinh tế Halal. Các hoạt động đã vượt ra khỏi mức độ lý thuyết, từng bước đi vào thực tiễn với sự tham gia của doanh nghiệp, địa phương và nhiều bộ, ngành.

PGS.TS Đinh Công Hoàng cũng nhấn mạnh nhu cầu đẩy mạnh phát triển ngành Halal quốc gia, tháo gỡ các nút thắt để mở đường cho hàng hóa Việt Nam thâm nhập các thị trường Halal rộng lớn của khu vực rất giàu tiềm năng này. Bên cạnh Halal, PGS.TS. Đinh Công Hoàng lưu ý, khu vực Trung Đông-Tây Á có ý nghĩa địa chính trị đặc biệt, mọi diễn biến đều có tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đến thế giới và Việt Nam. Nghiên cứu về khu vực này có thể góp phần đưa ra phản ứng nhanh trước các vấn đề toàn cầu, đồng thời hỗ trợ công tác đối ngoại, xúc tiến thương mại và đầu tư của Việt Nam.

TS. Kiều Thanh Nga, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Nam Á, Tây Á và châu Phi đề xuất hai bên tăng cường trao đổi thông tin. (Ảnh: Quang Hòa)

Về phần mình, TS. Kiều Thanh Nga, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Nam Á, Tây Á và châu Phi đặc biệt đánh giá cao ý nghĩa buổi gặp gỡ giữa "ba lực lượng": Nhà nghiên cứu, nhà ngoại giao và nhà báo. Theo bà Kiều Thanh Nga, chính sự phối hợp này sẽ tạo nên sức mạnh cộng hưởng, giúp các công trình nghiên cứu được gắn kết chặt chẽ hơn với thực tiễn triển khai chính sách, đồng thời mở rộng ảnh hưởng xã hội.

Về nội dung hợp tác cụ thể, TS. Kiều Thanh Nga đề xuất hai bên có thể tăng cường trao đổi thông tin: Viện nghiên cứu Nam Á, Tây Á và châu Phi với thế mạnh nghiên cứu có thể cung cấp nguồn tư liệu chuyên sâu cho Báo Thế giới và Việt Nam, trong khi Báo có thể hỗ trợ Viện tiếp cận thông tin thực tiễn. Ngoài ra, việc phối hợp cùng tham gia các đoàn công tác nghiên cứu và khảo sát ở nước ngoài cũng sẽ đem lại hiệu quả thiết thực, vừa giúp hai bên chia sẻ nguồn lực, vừa bổ sung những góc nhìn toàn diện nhất.

Tổng Biên tập Tạp chí Nghiên cứu Á-Phi chia sẻ, hiện Tạp chí của Viện chủ yếu xuất bản các nghiên cứu học thuật chuyên sâu song phạm vi phổ biến còn hạn chế. TS. Kiều Thanh Nga mong muốn hợp tác chặt chẽ với Báo của Bộ Ngoại giao để có các sản phẩm báo chí hiện đại, hấp dẫn và hiệu quả từ, nhằm nâng cao chất lượng công tác truyền thông học thuật, góp phần đưa các kết quả nghiên cứu đến gần hơn với bạn đọc trong và ngoài nước.

TS. Trần Thùy Phương, Trưởng Phòng nghiên cứu châu Phi (Viện nghiên cứu Nam Á, Tây Á và châu Phi) hy vọng sau buổi làm việc hôm nay, hai bên sẽ có thêm nhiều công trình chung được xuất bản và đăng tải. (Ảnh: Quang Hòa)

TS. Trần Thùy Phương, Trưởng Phòng nghiên cứu châu Phi nhận định, châu Phi là một khu vực rộng lớn, vừa thuận lợi cho nghiên cứu, vừa đặt ra không ít thách thức. Trong những năm gần đây, Phòng nghiên cứu châu Phi đã triển khai một số công trình nghiên cứu tiêu biểu, cùng nhiều đề tài cấp Bộ làm rõ sự đổi mới sáng tạo và chính sách phát triển ở các quốc gia Bắc Phi. TS. Trần Thùy Phương chia sẻ, định hướng nghiên cứu của Phòng sẽ tiếp tục bám sát chủ trương chung của Viện Hàn lâm và Viện Nghiên cứu Nam Á, Tây Á và châu Phi, trong đó có những nội dung gắn với các nghị quyết chiến lược của Đảng và Nhà nước. Riêng với lĩnh vực đầu tư của Việt Nam sang Nam Á và châu Phi, Phòng cũng đang triển khai các nghiên cứu nhằm làm rõ tiềm năng và thách thức trong hợp tác kinh tế.

Nhà nghiên cứu mong muốn, trong thời gian tới, hai bên tiếp tục phối hợp chặt chẽ hơn để có được các sản phẩm hợp tác vừa mang tính hàn lâm, vừa có sức lan tỏa truyền thông. Qua đó tăng cường kết nối, hợp tác và cùng đóng góp cho sự hiểu biết về châu Phi cũng như cho lợi ích chung của cả hai cơ quan và của đất nước.

ThS. Phạm Thị Kim Huế, Phó Trưởng Phòng nghiên cứu Trung Đông và Tây Á cho rằng báo chí có vai trò rất quan trọng trong việc truyền thông, nâng cao nhận thức xã hội, lan tỏa các kinh nghiệm thực tiễn từ doanh nghiệp và địa phương khi tham gia quá trình chuyển đổi sản xuất đạt chuẩn Halal. (Ảnh: Quang Hòa)

Trong phần phát biểu của mình, ThS. Phạm Thị Kim Huế, phó Trưởng Phòng nghiên cứu Trung Đông và Tây Á đánh giá cao sự hợp tác hiệu quả của Báo Thế giới và Việt Nam, đồng thời nhấn mạnh, chính sự quan tâm và đồng hành của Báo đã tạo nên không gian trao đổi cởi mở, gợi mở nhiều ý tưởng mới cho đôi bên. Bà cho rằng báo chí có vai trò rất quan trọng trong việc truyền thông, nâng cao nhận thức xã hội, lan tỏa các kinh nghiệm thực tiễn từ doanh nghiệp và địa phương khi tham gia quá trình chuyển đổi sản xuất đạt chuẩn Halal.

Bên cạnh đó, Phó Trưởng Phòng nghiên cứu Trung Đông và Tây Á cũng đề cập tầm quan trọng của hợp tác Nam-Nam và hợp tác ba bên, coi đây là một trong những điểm sáng trong quan hệ quốc tế của Việt Nam, đặc biệt với các quốc gia châu Phi. Trong thời gian tới, hai bên có thể phối hợp triển khai những chuyên mục hoặc dự án chung với các nước Nam Á, Tây Á và châu Phi trong các lĩnh vực tiềm năng như nông nghiệp, an ninh năng lượng và giáo dục.

Ngoài ra, khẳng định giáo dục là hướng hợp tác nhiều triển vọng, ThS. Phạm Thị Kim Huế chỉ rõ, hiện nay, nhiều sinh viên châu Phi bày tỏ mong muốn sang Việt Nam học tập, đây cũng là cơ hội để nâng cao vị thế quốc tế của các trường đại học Việt Nam, đồng thời tạo ra những “đại sứ nhân dân” góp phần kết nối quan hệ song phương. Theo bà, sự phát triển của hợp tác giáo dục, kết hợp với truyền thông và nghiên cứu, sẽ mở ra không gian mới cho hợp tác quốc tế của Việt Nam.

PGS. TS. Nguyễn Xuân Trung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Nam Á, Tây Á và châu Phi đánh giá cao việc tổ chức buổi sinh hoạt chuyên đề và ký kết MOU. (Ảnh: Quang Hòa)

Phát biểu khi ký kết thỏa thuận, PGS. TS. Nguyễn Xuân Trung, Viện trưởng Viện nghiên cứu Nam Á, Tây Á và châu Phi, đánh giá cao việc tổ chức buổi sinh hoạt chuyên đề và ký kết MOUý nghĩa này. PGS. TS. Nguyễn Xuân Trung chia sẻ, kế hoạch này đã được hai bên trao đổi, ấp ủ từ lâu, đồng thời cho rằng việc triển khai thành công không chỉ dừng lại ở "nghi thức ký kết", mà quan trọng hơn là phải biến thỏa thuận hợp tác thành hành động cụ thể, tránh để văn bản “nằm trên giấy”.

Viện và Báo có nhiều điểm chung trong hoạt động, song cũng sở hữu những thế mạnh riêng để bổ trợ cho nhau: Cơ quan ngôn luận Bộ Ngoại giao có lợi thế về thông tin, phản ứng nhanh, trong khi Viện lại có chiều sâu trong nghiên cứu khoa học xã hội, phân tích xu hướng dài hạn và so sánh.

Viện trưởng Nguyễn Xuân Trung cho rằng, việc hợp tác sẽ giúp lan tỏa rộng rãi hơn những sản phẩm nghiên cứu, nhất là các đề tài cơ sở thường bị bỏ quên do quy mô nhỏ. Thông qua báo chí, những kết quả nghiên cứu có thể được tổng hợp, tóm tắt thành các chuyên đề, góp phần đóng góp thiết thực cho xã hội. Ông cũng đề xuất cơ chế phối hợp định kỳ, trong đó các phòng nghiên cứu trong Viện gửi báo cáo tình hình cho Báo khai thác, qua đó tạo thêm kênh lan tỏa tri thức khoa học.

Gắn kết báo chí và khoa học

Tập sự Phó Tổng Biên tập Báo Thế giới và Việt Nam Hồ Thị Vân nhấn mạnh, sự thiếu hiểu biết hoặc hiểu biết chưa đầy đủ sẽ cản trở hợp tác quốc tế. (Ảnh: Quang Hòa)

Về phía Báo Thế giới và Việt Nam, bà Hồ Thị Vân, Tập sự Phó Tổng Biên tập, cũng đánh giá cao những ý kiến sâu sắc được chia sẻ tại buổi sinh hoạt chuyên đề, đặc biệt là về tình hình Nam Á, Tây Á và châu Phi – những điểm nóng chiến lược hiện nay trên thế giới.

Từ trải nghiệm thực tế khi từng công tác tại Ấn Độ, bà nhận định, báo chí và truyền thông quốc tế thường có xu hướng nhấn mạnh những mặt tiêu cực, trong khi các giá trị tích cực, những nét đẹp về văn hóa - xã hội của các quốc gia này ít được lan tỏa. Do đó, theo Tập sự Phó Tổng Biên tập, báo chí và giới nghiên cứu có trách nhiệm chung trong việc nâng cao hiệu quả truyền thông, giúp doanh nghiệp, người dân và cả các cơ quan quản lý có cái nhìn toàn diện hơn về các khu vực này.

Nhấn mạnh sự thiếu hiểu biết hoặc hiểu biết chưa đầy đủ sẽ cản trở hợp tác quốc tế, bà Hồ Thị Vân khẳng định, việc gắn kết chặt chẽ hơn giữa nghiên cứu và báo chí là vô cùng cần thiết, nếu được triển khai tốt sẽ góp phần thúc đẩy nhận thức đúng đắn, củng cố lòng tin, từ đó mở rộng hợp tác giữa Việt Nam với các quốc gia Nam Á, Tây Á và châu Phi, không chỉ ở cấp độ chính phủ mà còn ở cả cộng đồng doanh nghiệp và xã hội.

Phó Tổng Biên tập Báo Thế giới và Việt Nam Hoàng Diễm Hạnh đề xuất xây dựng cơ chế phối hợp định kỳ giữa hai cơ quan, như chia sẻ báo cáo chuyên đề, dữ liệu nghiên cứu để phục vụ công tác thông tin, phân tích. (Ảnh: Quang Hòa)

Phó Tổng Biên tập Báo Thế giới và Việt Nam Hoàng Diễm Hạnh nhấn mạnh, việc tổ chức buổi sinh hoạt chuyên đề kết hợp ký kết MOU là sáng kiến ý nghĩa, mở ra không gian trao đổi học thuật cũng như động lực mới cho hai cơ quan. Theo Phó Tổng Biên tập, Báo và Viện tuy cùng hoạt động trong lĩnh vực "viết lách" song mỗi bên có thế mạnh riêng. Chính sự khác biệt này lại là nền tảng quan trọng để hai bên bổ sung cho nhau, tạo nên sức mạnh cộng hưởng.

Bà Hoàng Diễm Hạnh đặc biệt nhấn mạnh, ký kết biên bản ghi nhớ chỉ là bước khởi đầu, "điều quan trọng là phải biến thỏa thuận thành hành động cụ thể". Theo đó, một trong những hướng đi khả thi là tận dụng thế mạnh của báo chí để lan tỏa kết quả nghiên cứu, đặc biệt là những đề tài cơ sở, quy mô nhỏ. Chỉ cần được tổng hợp, tóm tắt và phổ biến dưới dạng chuyên đề, các sản phẩm nghiên cứu này có thể trở thành nguồn tư liệu quý giá cho xã hội. Phó Tổng Biên tập Báo Thế giới và Việt Nam cũng đề xuất xây dựng cơ chế phối hợp định kỳ giữa hai cơ quan, như chia sẻ báo cáo chuyên đề, dữ liệu nghiên cứu để phục vụ công tác thông tin, phân tích.

Tổng Biên Tập Nguyễn Trường Sơn và Viện trưởng Viện nghiên cứu Nam Á, Tây Á và châu Phi Nguyễn Xuân Trung ký kết Biên bản ghi nhớ về hợp tác giữa hai bên. (Ảnh: Quang Hòa)

Thỏa thuận hợp tác giữa hai bên không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả công tác thông tin đối ngoại mà còn tạo điều kiện thúc đẩy đối thoại học thuật. (Ảnh: Quang Hòa)

Trong khuôn khổ chương trình, Báo Thế giới và Việt Nam và Viện Nghiên cứu Nam Á, Tây Á và châu Phi đã tiến hành ký kết MOU về hợp tác hai bên. Thỏa thuận hợp tác không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả công tác thông tin đối ngoại mà còn tạo điều kiện thúc đẩy đối thoại học thuật, góp phần làm sâu sắc hơn quan hệ giữa Việt Nam với các quốc gia trong khu vực, đồng thời mở ra cơ hội kết nối chặt chẽ hơn giữa nghiên cứu khoa học và báo chí đối ngoại, hướng tới mục tiêu lan tỏa tri thức, nâng cao vị thế học thuật và truyền thông quốc tế của Việt Nam.

Hai đơn vị chụp ảnh lưu niệm. (Ảnh: Quang Hòa)

Tổng Biên tập Nguyễn Trường Sơn giới thiệu ấn phẩm của Báo Thế giới và Việt Nam với Viện trưởng Viện Nghiên cứu Nam Á, Tây Á và châu Phi Nguyễn Xuân Trung. (Ảnh: Quang Hòa)

Ngọc Anh