Đưa Công ước Hà Nội vào thực tế đời sống

Nhiều năm qua, nạn nhân của tội phạm mạng, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em gái, phải chịu tổn hại nghiêm trọng về tâm lý, xã hội và kinh tế.

Khẳng định tính vượt trội

Thủ phạm gây nên những tổn hại đó lợi dụng lỗ hổng trong hệ thống bảo vệ pháp lý và sự dễ dàng lan truyền trên môi trường Internet để thực hiện ý đồ bất chính. Nhìn rộng ra, việc phát tán hình ảnh nhạy cảm mà không có sự đồng thuận là một hình thức bạo lực giới trực tuyến ngày càng phổ biến và gây hại.

Với 9 chương 71 điều khoản mang nội dung hình sự hóa các hành vi như xâm nhập trái phép hệ thống công nghệ thông tin và truyền thông, gian lận trực tuyến, bóc lột trẻ em qua mạng, rửa tiền từ tài sản phi pháp... Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng (Công ước Hà Nội) ký tại Thủ đô Hà Nội vừa qua được tin tưởng giải quyết vấn đề trên. Công ước này đồng thời mở ra kỷ nguyên hợp tác mới, thiết lập nền tảng pháp lý toàn cầu nhằm bảo vệ không gian mạng vì hòa bình và phát triển bền vững.

Với Công ước Hà Nội, trẻ em, người yếu thế hay những cá nhân nhẹ dạ… có thêm lá chắn để được bảo vệ tốt hơn trước tội phạm

Ông David Wright, Trung tâm An toàn Internet Vương quốc Anh, nhìn nhận sự ra đời của Công ước Hà Nội như giải pháp mang tính toàn cầu nhằm thúc đẩy hợp tác quốc tế trong phòng chống tội phạm mạng. Ở lĩnh vực bảo vệ trẻ em trên không gian mạng, nội dung của Công ước Hà Nội có tính vượt trội so với khuôn khổ quốc tế hiện nay. Đặc biệt Điều 16 của Công ước quy định rõ hành vi cố ý phát tán hình ảnh nhạy cảm trái phép là tội hình sự theo luật pháp quốc tế; Điều 14 và 15 của Công ước đòi hỏi các nước xử lý nghiêm hành vi lạm dụng trẻ em, nâng cao biện pháp bảo vệ thế hệ trẻ trên không gian mạng… thể hiện bước tiến quan trọng trong nỗ lực bảo vệ quyền riêng tư và phẩm giá con người.

Chung quan điểm, Trưởng phái đoàn Tổ chức Di cư Quốc tế (IOM) Kendra Rinas, đánh giá Công ước Hà Nội là công cụ mạnh mẽ, có tính ràng buộc pháp lý. Từ đây, cung cấp cho các quốc gia công cụ quan trọng để phòng ngừa và chống lại tội phạm mạng cũng như bảo đảm quyền của mọi cá nhân, đặc biệt là những người di cư, được bảo vệ.

4 trụ cột chính

Theo ông Nguyễn Quang Dũng, Phó Viện trưởng VKSND Tối cao, để hiện thực hóa Công ước Hà Nội, cần tập trung vào 4 trụ cột chính bằng sự nỗ lực từ các quốc gia.

Thứ nhất, nâng cao năng lực pháp lý. Theo đó mỗi nước cần rà soát và hoàn thiện hệ thống pháp luật quốc gia để tương thích với chuẩn mực quốc tế. Thứ hai là nâng cao năng lực kỹ thuật thông qua đầu tư hệ thống hạ tầng công nghệ thông tin, cơ sở dữ liệu số bảo đảm kết nối an toàn; tăng cường ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong phân tích dữ liệu nhằm nâng cao năng lực phát hiện và truy vết tội phạm.

Thứ ba, nâng cao năng lực con người; và cuối cùng là tăng cường hợp tác quốc tế. Trong đó, các quốc gia, khu vực và tổ chức quốc tế cần thiết lập đầu mối và cơ chế chia sẻ thông tin nhanh chóng, tin cậy, minh bạch; tích cực thúc đẩy việc đàm phán, ký kết Hiệp định tương trợ tư pháp về hình sự song phương hoặc đa phương. Đồng thời, chủ động tham gia các diễn đàn hợp tác quốc tế về tư pháp và pháp luật nhằm tăng cường trao đổi kinh nghiệm, chia sẻ thông tin và hỗ trợ kỹ thuật lẫn nhau.

Ông Nguyễn Quang Dũng cũng kiến nghị Liên hợp quốc và Văn phòng Liên hợp quốc về chống ma túy và tội phạm thành lập trung tâm đào tạo khu vực về điều tra tội phạm mạng và chứng cứ điện tử. Công tác quan trọng nữa là tăng cường trao đổi chuyên gia, tập huấn chung cũng như xây dựng cơ chế phối hợp nhanh giữa các cơ quan thực thi pháp luật trong điều tra xuyên biên giới.

Với riêng Việt Nam, Thiếu tướng Lê Xuân Minh, Cục trưởng Cục An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, thông tin Bộ Công an đã chủ trì rà soát hệ thống pháp luật liên quan nhằm sẵn sàng nội luật hóa các cam kết của Công ước. Theo đó, Luật An ninh mạng đang được sửa đổi, hợp nhất với Luật An toàn thông tin mạng. Các quy định về phòng chống tội phạm mạng trong Bộ Luật Hình sự, Bộ Luật Tố tụng hình sự… cũng được nghiên cứu bổ sung để phù hợp với thông lệ quốc tế mà Công ước đề ra.

Thiếu tướng Lê Xuân Minh khẳng định một số nội dung từ Công ước sẽ được cập nhật ngay lập tức vào Luật An ninh mạng sửa đổi, dự kiến trình Quốc hội phê chuẩn trong tháng 10-2025.

Bài và ảnh: NGUYỄN HƯỞNG