Du ngoạn văn hóa dân gian với góc nhìn mới

Dân gian trong gen Z

Triển lãm “Dân gian trong gen Z”, đang diễn ra tại Khu trải nghiệm, Di tích Quốc gia đặc biệt Văn Miếu - Quốc Tử Giám, Hà Nội (đến ngày 31.7), giới thiệu 39 tác phẩm của 3 họa sĩ sinh ra đầu thế kỷ XXI; ở chuyến du ngoạn văn hóa này, những góc nhìn độc đáo về tranh Đông Hồ, nghệ thuật hát bội, vè nói ngược được hé lộ qua nét vẽ mới lạ của người trẻ.

Văn hóa dân gian qua góc nhìn của người trẻ. Ảnh: Ng. Phương

Là người con Hà Nội, đang sinh sống ở Boston, Mỹ, họa sĩ Meaptopia có kho tàng cảm hứng đồ sộ về cuộc sống ở quê hương, từ phở, cơm tấm, bánh mỳ của ẩm thực đường phố đến sự dở khóc dở cười khi tham gia giao thông. Họa sĩ đã khéo léo khắc họa những điều đó bằng phong cách truyền thống, tạo nên các hình ảnh hài hước đậm văn hóa Việt.

Tham gia triển lãm, Meaptopia gửi tới công chúng tác phẩm “Đông Mèo” lấy cảm hứng từ tranh Đông Hồ - một trong những dòng tranh dân gian gắn liền với cuộc sống người Việt nhiều thập kỷ. Xuất phát từ chính sinh hoạt đời thường, tranh Đông Hồ mang nét gần gũi, thân thuộc, phản ánh đời sống, tập tục, tín ngưỡng đặc trưng ở các vùng miền. Tuy nhiên, qua góc nhìn của họa sĩ trẻ, vẫn là những nét quen thuộc của tranh dân gian, nhưng điểm mới lạ là sự khắc họa những khoảnh khắc vui nhộn, lém lỉnh của các chú mèo. Sự kết hợp tinh tế giữa nghệ thuật dân gian với góc nhìn hiện đại đã góp phần mang giá trị truyền thống đến gần khán giả ngày nay.

Trong khi đó, ấn tượng và bị thu hút bởi các yếu tố mỹ thuật mà hát bội đem lại, từ các gương mặt được hóa trang, tô vẽ đến các bộ trang phục, mũ mão..., qua thời gian dài tìm hiểu bộ môn này, họa sĩ Vei Vei lần lượt cho ra đời các tác phẩm "Bội Tự” và “Bội Ký”. Với “Bội Tự”, các thuật ngữ, biểu tượng đặc trưng của hát bội được minh họa lại dưới dạng con chữ. Nối tiếp sự ủng hộ của cộng đồng dành cho “Bội Tự”, "Bội Ký" là những tìm hiểu sâu hơn của nghệ sĩ về các vở tuồng tiêu biểu và những thuật ngữ đã được giới thiệu trước đó.

Là người con của thành phố di sản Thừa Thiên Huế, từ nhỏ PAO đã được tiếp xúc với nhiều loại hình văn hóa khác nhau; từ những rung cảm ấy, họa sĩ đã thực hiện nhiều dự án minh họa, từ đồ chơi dân gian Việt Nam, tín ngưỡng thờ Mẫu cho đến những câu vè đồng dao gắn liền với tuổi thơ. Góp mặt trong triển lãm lần này, PAO mang tới tác phẩm “Vè nói ngược”. Chọn bài “Bao giờ cho đến tháng ba" làm cảm hứng chủ đạo để vẽ nên những hình ảnh minh họa dí dỏm, PAO đã mang đến cho khán giả trải nghiệm mới mẻ với thể loại văn học dân gian đặc biệt này. Qua loạt tác phẩm, những hiện tượng thú vị, “ngược đời” trong bài vè càng thêm phần tinh nghịch, ấn tượng…

Tiếp nối mạch nguồn

Theo ông Nguyễn Việt Nam, nhà sáng lập, Giám đốc Công ty sáng tạo Tired City, chính sự gần gũi, linh hoạt, đời thường đã giúp văn hóa dân gian tồn tại và phát triển bền vững trong đời sống tinh thần của người dân Việt đến tận ngày nay. Giờ đây, dưới lăng kính của các họa sĩ gen Z, văn hóa dân gian một lần nữa chuyển mình, linh hoạt thích nghi và khéo léo kết hợp với những câu chuyện của thời hiện đại.

Trong khi đó, ông Lê Xuân Kiêu - Giám đốc Trung tâm Hoạt động Văn hóa Khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám, cho rằng, các tác phẩm tại triển lãm cho thấy sức sống của văn hóa dân tộc như mạch nguồn chảy mãi dưới sự sáng tạo của các họa sĩ trẻ thế hệ gen Z. Qua đó đánh dấu sự tiếp nối và phát triển văn hóa dân tộc, nâng cao giá trị di sản qua mỗi thế hệ, góp phần làm phong phú và đa dạng hóa vẻ đẹp văn hóa Việt Nam.

Giới trẻ ngày nay lớn lên trong thời đại công nghệ số, tiếp xúc nhiều với văn hóa toàn cầu, tuy nhiên, họ vẫn luôn hoài niệm về những giá trị truyền thống của dân tộc. Nhiều bạn trẻ ngày càng quan tâm và tìm đến văn hóa dân gian như một nguồn cảm hứng mới mẻ và độc đáo, từ đó thể hiện sự sáng tạo của mình trong nhiều lĩnh vực như âm nhạc, thời trang, phim ảnh, hội họa...

Chị Bùi Ngọc Xuân, Quản lý dự án triển lãm “Dân gian trong gen Z”, nhận thấy sự thay đổi của giới trẻ trong các nội dung văn hóa sáng tạo; khoảng 2 - 3 năm gần đây, những tác phẩm lấy cảm hứng từ văn hóa truyền thống xuất hiện nhiều. Khi hiểu về văn hóa, những nội dung họ mang đến sâu sắc hơn. "Qua quá trình hoạt động, chúng tôi cũng thường có những thử thách minh họa lấy chủ đề văn hóa truyền thống, văn hóa địa phương, khuyến khích giới trẻ có động lực tìm hiểu và sáng tạo tác phẩm”.

Lấy cảm hứng sáng tạo từ văn hóa dân gian ngày càng phổ biến trong giới trẻ. Đây là xu hướng tích cực, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc, đồng thời tạo ra những sản phẩm sáng tạo độc đáo, ấn tượng. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng, cần có sự nghiên cứu kỹ lưỡng về văn hóa dân gian trước khi đưa vào sáng tạo, tránh làm sai lệch bản sắc văn hóa.

Ngọc Phương