Đồng yên giảm có khiến kinh tế Nhật Bản trượt dài?

Đồng yên suy giảm mạnh

Tỷ lệ thương mại của Nhật Bản – giá xuất khẩu so với giá nhập khẩu – trở nên tồi tệ hơn trong 9 quý liên tiếp kể từ sau quý 2/2020. Thống kê quốc gia cho thấy giá nhập khẩu tăng 60,7% trong khi giá xuất khẩu chỉ tăng 27,7% trong cùng kỳ.

Ngân hàng Nhật Bản vẫn chưa từ bỏ việc nới lỏng định lượng. Ảnh: Twitter

Sự chênh lệch này xuất phát từ hai lý do. Đầu tiên là giá hàng hóa tăng do có phục hồi của nền kinh tế toàn cầu sau đại dịch Covid-19 và thứ hai là cú sốc nguồn cung bắt đầu ảnh hưởng từ căng thẳng Nga và Ukraine.

Một nguyên nhân khác nữa là sự mất giá của đồng yên do khoảng cách khá lớn trong chính sách tiền tệ giữa Nhật Bản và Mỹ.

Các điều kiện thương mại ngày càng tồi tệ đã ảnh hưởng đến thu nhập quốc dân của Nhật Bản. Khoản thu nhập bị mất này tương đương với 4,6% tổng thu nhập quốc dân thực tế (GNI) - được tính bằng tổng thu nhập của người dân từ các nguồn trong và ngoài nước chia cho tổng dân số thực tế. Vì sự đóng góp của tăng trưởng tổng sản phẩm trong nước GDP thực tế vào tốc độ tăng trưởng GNI thực tế trong giai đoạn này là 8,8% nên hơn 1/2 tỷ lệ đóng góp của tăng trưởng GDP đã bị suy giảm do thua lỗ thương mại.

Đồng thời, một phần tổn thất giao dịch được bù đắp bằng sự gia tăng thu nhập ròng nhận được từ nước ngoài. Sự gia tăng lãi suất ở nước ngoài và sự mất giá của đồng yên đã giúp đẩy GNI thực tế lên 3% trong giai đoạn này.

Tuy nhiên, gánh nặng thua lỗ thương mại đã đè nặng lên nền kinh tế Nhật Bản, quốc gia phục hồi chậm sau đại dịch Covid-19 so với các nền kinh tế khác.

Đặc biệt, tiêu dùng tư nhân đã bị cản trở rất nhiều bởi lạm phát gia tăng, khiến chỉ số giá tiêu dùng (CPI) toàn phần đạt đỉnh 4,3% vào tháng 1/2023. Mức tiêu dùng tư nhân đạt được trong quý 1/2020 đã không phục hồi cho đến quý đầu tiên của năm 2023.

Đầu tư kinh doanh cũng vẫn ở mức thấp do không chắc chắn về triển vọng tăng trưởng trong tương lai. Do nhu cầu trong nước yếu nên chỉ số CPI cơ bản, không bao gồm lương thực và năng lượng, duy trì ở mức dưới 2% trong kỳ.

Vì 2% là mục tiêu CPI của Ngân hàng Nhật Bản nên ngân hàng này không thể điều chỉnh chính sách tiền tệ ngay cả khi nền kinh tế phải đối mặt với tỷ lệ lạm phát vượt quá 4%.

Thay vào đó, Chính phủ đang nắm quyền kiểm soát chính sách tài khóa nhằm giảm bớt tác động của việc tăng giá hàng hóa, đặc biệt là giá năng lượng.

Các khoản trợ cấp được cung cấp cho các công ty dầu bán buôn từ tháng 1/2022 và cho các công ty điện cũng như khí đốt thành phố từ tháng 1/ 2023 chỉ để hạn chế giá bán lẻ.

Kinh tế Nhật Bản bị ảnh hưởng mạnh mẽ

Trong khi các chính sách nhằm hạn chế việc tăng giá có thể có mục tiêu rõ ràng hơn và phù hợp hơn nhằm giảm tiêu thụ năng lượng và phát thải khí nhà kính thì quy định giá trần đã được chọn làm biện pháp khẩn cấp tại Nhật Bản.

Để đối phó với tình trạng đồng yên mất giá, Chính phủ Nhật Bản đã can thiệp vào thị trường ngoại hối để hỗ trợ đồng yên. Các biện pháp can thiệp diễn ra vào cuối năm 2022 là những biện pháp đầu tiên nhằm hỗ trợ đồng yên kể từ tháng 6/1998.

Mặc dù những hành động tốn kém này được thực hiện để bảo vệ Nhật Bản khỏi những cú sốc bên ngoài nhưng phải đến khi giá hàng hóa đạt đỉnh vào quý 3/2022, các điều khoản thương mại mới dần bắt đầu được cải thiện.

Lợi nhuận thương mại tích lũy từ thời điểm đó cho đến quý 2/2023 lên tới 1,7% GNI thực tế tính vào quý 3/ 2022. Điều này cũng khiến tỷ lệ lạm phát CPI toàn phần giảm xuống 3,2% vào tháng 8/2023.

Tình hình ngắn hạn dường như đã được cải thiện nhưng vẫn còn một số lo ngại. Dự đoán, chính sách tiền tệ của Nhật Bản sẽ tiếp tục khác biệt so với các nền kinh tế khác khiến đồng yên bắt đầu mất giá trở lại vào tháng 5/2023 nhưng điều này đã bù đắp phần nào tác động tích cực của việc giá hàng hóa giảm.

Theo các nhà quan sát, nếu nền kinh tế thế giới lấy lại đà tăng trưởng hoặc nếu một cú sốc bên ngoài nào đó xảy ra thì xu hướng trên thị trường hàng hóa có thể dễ dàng đảo ngược và giá cả có thể tăng trở lại. Nền kinh tế Nhật Bản – vốn phụ thuộc nhiều vào thương mại và dễ bị tổn thương trước những thay đổi của nền kinh tế toàn cầu – sẽ dễ dàng bị ảnh hưởng sâu bởi những diễn biến này./.

Hồng Nhung