Đổi thay trên những bản làng vùng cao

Múa Pồn Pôông tại Lễ hội Lam Kinh. Ảnh: Mạnh Cường

Có đi, có đến mới cảm nhận được hết những đổi thay trên mỗi bản làng vùng cao. Đặt chân đến trung tâm huyện Mường Lát trời đã gần trưa, như đã đặt lịch trước, đồng chí Hoàng Văn Dũng, Phó Chủ tịch UBND huyện tiếp chúng tôi với tinh thần phấn khởi khi thông tin về kết quả và quá trình địa phương tiến hành công cuộc phát triển kinh tế, xóa đói, giảm nghèo. Là một trong 7 huyện nghèo nhất tỉnh, Mường Lát có trên 90% đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống, tỷ lệ hộ nghèo cao, trình độ dân trí còn hạn chế với nhiều tập tục lạc hậu khiến cho cuộc sống của người dân nơi đây đã nghèo lại càng thêm khó khăn. Thế nhưng, từ khi có “luồng gió mới” từ những chương trình, dự án hỗ trợ phát triển kinh tế, xóa đói, giảm nghèo của Chính phủ, của tỉnh, trong đó phải kể đến Nghị quyết 09-NQ/TU (NQ09) ngày 4-11-2013 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giảm nghèo nhanh và bền vững ở các huyện miền núi Thanh Hóa đến năm 2020” đã tạo ra một “cú hích”, góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho đồng bào các dân tộc trong huyện.

Cả hệ thống chính trị huyện Mường Lát xác định, đẩy mạnh phát triển kinh tế, xóa đói, giảm nghèo bền vững là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu. Mỗi cán bộ, đảng viên và người dân đều nhận thức đầy đủ ý nghĩa, tầm quan trọng của việc xóa đói, giảm nghèo và đề ra những giải pháp, mục tiêu cụ thể để cùng nhau bắt tay thực hiện. Huyện đã chỉ đạo các địa phương cân đối các nguồn lực đầu tư của Nhà nước, đồng thời tổ chức lồng ghép, phối hợp thực hiện có hiệu quả các chương trình dự án, chính sách của tỉnh, huyện. Từ thực tiễn rút ra bài học kinh nghiệm, huyện Mường Lát luôn chú trọng phát triển các mô hình sản xuất mang lại hiệu quả kinh tế cao, bởi vì đây là những mô hình thiết thực, sát sườn với đời sống người dân. Theo đó, huyện đã triển khai có hiệu quả hàng chục mô hình giảm nghèo ở các xã với gần 3.000 hộ gia đình tham gia, nhiều mô hình thành công ngoài mong đợi, tiêu biểu như đưa giống lúa mới vào sản xuất tại bản Khằm (xã Trung Lý); bản Chai (xã Mường Chanh), bản Pá Hộc (xã Nhi Sơn), năng suất lúa đạt trên 40 tạ/ha/vụ; thâm canh cây lúa nước trên ruộng bậc thang sử dụng phân viên nén dúi sâu; gieo mạ có che phủ nilon; chăn nuôi bò sinh sản bán chăn thả; trồng cỏ, chăn nuôi bò sinh sản tại 5 bản thuộc 3 xã Trung Lý, Nhi Sơn, Tén Tằn; mô hình chăn nuôi gia súc dưới tán rừng... Với những giải pháp đồng bộ, giai đoạn 2015-2020, Mường Lát đã đạt được những thành quả quan trọng trên nhiều lĩnh vực. Tốc độ tăng giá trị sản xuất bình quân hàng năm đạt 8,6%, tổng giá trị sản xuất năm 2020 ước đạt 885,4 tỷ đồng; thu nhập bình quân đầu người ước đạt 20,7 triệu đồng; đường giao thông được cứng hóa đến năm 2020 đạt 32%; tỷ lệ đô thị hóa đạt 18,3%; tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 71,4% năm 2015, xuống còn 43,32% năm 2019; tiêu chí nông thôn mới bình quân đạt 6,25 tiêu chí/xã; huyện đã công nhận 8/88 bản đạt chuẩn nông thôn mới...

Cùng hướng đến mục tiêu chăm lo đời sống người dân ngày một ấm no, nhưng hướng đi ở huyện Như Xuân được thực hiện một cách bài bản, linh hoạt, phù hợp với điều kiện thực tiễn. Sau gần 10 năm thực hiện Chương trình hỗ trợ giảm nghèo nhanh và bền vững, huyện Như Xuân đã có những bước tiến vững chắc. Từ địa phương thuộc nhóm nghèo nhất nước, đến nay đã đạt được kỳ tích, thoát khỏi danh sách huyện nghèo theo Chương trình 30a, tạo tiền đề vững chắc trong việc xóa đói, giảm nghèo bền vững ở địa phương.

Có thể thấy, bài toán giảm nghèo luôn là niềm trăn trở của các thế hệ lãnh đạo nơi đây. Chính vì thế, những năm qua, cùng với chính sách hỗ trợ của Nhà nước, huyện Như Xuân đã thay đổi phương pháp, cách thức thực hiện giảm nghèo. Từ việc cán bộ, công chức, viên chức, người lao động ở các phòng, ban của huyện tham gia, góp sức giúp người dân thoát nghèo. Theo định kỳ một tháng hai lần tổ chức xuống thôn, bản để hướng dẫn người dân áp dụng khoa học - kỹ thuật vào sản xuất; trực tiếp tham gia chỉnh trang nhà ở, cải tạo vườn tạp, chuyển đổi cây trồng kém hiệu quả sang trồng các loại cây trồng có giá trị kinh tế cao hơn... Cùng với đó, huyện Như Xuân cũng linh hoạt thực hiện chính sách thay vì trao cho người dân “con cá” thì nay đã chuyển sang hình thức hỗ trợ “cần câu”. Điển hình như gia đình anh Nguyễn Văn Cường, thôn Thanh Xuân, xã Hóa Quỳ trước năm 2014 là hộ nghèo. Sau khi được huyện hỗ trợ về vốn, tạo điều kiện cho thuê đất canh tác, gia đình anh vay thêm vốn từ ngân hàng chính sách xã hội đầu tư mua trâu, bò sinh sản, trồng rừng. Với tính chịu thương, chịu khó, lại được tập huấn kỹ thuật chăn nuôi, đàn trâu bò của gia đình anh không ngừng tăng lên. Từ những chính sách hỗ trợ ban đầu, đến nay gia đình anh đã nhân đàn lên được 20 con. Cùng với mô hình chăn nuôi kết hợp vườn rừng đã cho anh Cường thu nhập cả trăm triệu đồng mỗi năm; năm 2017, gia đình anh đã thoát nghèo.

Theo thống kê, giai đoạn 2008-2019, từ nguồn vốn 30a của Chính phủ, huyện Như Xuân được đầu tư, hỗ trợ gần 500 tỷ đồng. Huyện đã dùng nguồn ngân sách này để xây dựng công trình hồ đập, giao thông, trạm y tế, trường học; phân bổ cho các xã thực hiện các dự án hỗ trợ người dân phát triển sản xuất... Bằng những giải pháp đồng bộ, phù hợp theo từng giai đoạn, đến hết năm 2019, tỷ lệ hộ nghèo của huyện giảm còn 7,8%. Ngày 7-3-2018, Thủ tướng chính phủ ký Quyết định công nhận Như Xuân thoát khỏi huyện nghèo theo Chương trình 30a, giai đoạn 2018-2020.

Không chỉ Mường Lát, Như Xuân có sự thay đổi nhanh chóng, NQ09 đã và đang mở ra con đường thoát nghèo cho các huyện miền Tây Thanh Hóa. Nhiều huyện đã xây dựng chương trình hành động, kế hoạch thực hiện cụ thể, sát thực tế để công tác giảm nghèo nhanh, bền vững đi vào chiều sâu, thực chất. Trong đó, các huyện chú trọng đẩy mạnh thâm canh, tăng năng suất cây trồng, vật nuôi, xây dựng được nhiều mô hình phát triển kinh tế phù hợp, hiệu quả, như phục tráng rừng luồng ở Quan Hóa, Lang Chánh; trồng dưa hấu, nuôi lợn cỏ ở Như Xuân; nuôi vịt Cổ Lũng ở Bá Thước; trồng thanh long ruột đỏ, trồng nghệ dược liệu ở Thạch Thành, Cẩm Thủy; trồng vầu, chuối tiêu hồng, khoai mán ở Quan Sơn...

Có thể thấy rằng, NQ09 được đánh giá là phù hợp với thực tiễn, đáp ứng sự mong mỏi và sự kỳ vọng của đảng bộ và Nhân dân, nhân lên niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giảm nghèo ở khu vực miền núi xứ Thanh; diện mạo khu vực miền núi của tỉnh thực sự đang đổi mới, đời sống người dân được cải thiện rõ rệt. Giai đoạn 2013–2019, khu vực miền núi của tỉnh có trên 30.000 hộ nghèo và gần 8.000 hộ cận nghèo được thoát nghèo; tỷ lệ hộ nghèo giảm bình quân 5%/năm (từ 27,9% xuống 13,03%); thu nhập bình quân đầu người đạt 980 USD/năm; gần 10.000 hộ được hỗ trợ nhà ở; số dân được sử dụng nước hợp vệ sinh đạt 86,5%; tỷ lệ người biết chữ trong độ tuổi từ 15-60 đạt 98%...

Dẫu vẫn còn những hạn chế, nhưng có thể khẳng định, NQ09 đã và đang đi vào cuộc sống, tạo được sự đồng thuận, huy động được sức mạnh của cả hệ thống chính trị. Qua thực hiện nghị quyết đã nâng cao vai trò của người đứng đầu trong công tác giảm nghèo, người dân đã nhận thức được tầm quan trọng của công tác giảm nghèo, từ đó nâng cao tinh thần, trách nhiệm, ý chí vươn lên thoát nghèo, nhất là các hộ nghèo, hộ cận nghèo. Những kết quả, thành tựu đạt được tuy mới chỉ là những “bước khởi đầu” cho một chặng đường dài, nhưng đây chính là tiền đề quan trọng để thúc đẩy kinh tế - xã hội miền Tây Thanh Hóa phát triển, góp phần giảm nghèo nhanh và bền vững khu vực miền núi của tỉnh.

Xuân Minh