Điều ít biết về cuộc gặp thượng đỉnh Xô - Mỹ 50 năm trước
Ngày 23-11-1974, tại hội nghị thượng đỉnh Liên Xô - Mỹ ở Vladivostok, Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô Leonid Brezhnev gặp Tổng thống Mỹ Gerald Ford để thảo luận về việc hạn chế vũ khí chiến lược. Người Mỹ luôn cảnh giác với nhân viên KGB (Ủy ban An ninh Quốc gia Liên Xô)...
Tổng thống Gerald Ford, Tổng Bí thư Leonid Brezhnev trong hội nghị thượng đỉnh năm 1974
Người Mỹ chọn thành phố “đóng cửa”
Đến đầu những năm 1970, cả Liên Xô và Mỹ đều nhận thức được rằng trong thời đại hạt nhân, hai siêu cường này phải “chung sống hòa bình” nhằm ngăn chặn một cuộc xung đột toàn cầu. Tổng thống Gerald Ford quyết định thảo luận về việc hạn chế vũ khí tấn công chiến lược với Tổng Bí thư Leonid Brezhnev. Tờ New York Times khi đó cho biết, phía Mỹ hy vọng cuộc gặp tại Vladivostok có thể tạo động lực mới cho các cuộc đàm phán về kiểm soát vũ khí, nhưng không mong đợi bất kỳ thỏa thuận mang tính đột phá nào...
Tuy được chọn là địa điểm diễn ra cuộc gặp thượng đỉnh, Vladivostok khi đó là thành phố đóng cửa đối với người nước ngoài và kể cả hầu hết công dân Liên Xô vì đây là căn cứ của Hạm đội Thái Bình Dương và Hải đoàn 8 của Hải quân Liên Xô hoạt động ở Ấn Độ Dương... Do Tổng thống Gerald Ford đề nghị tổ chức cuộc gặp tại Vladivostok, nhiều người dân Liên Xô cho rằng bố của ông đã tử vong trong cuộc can thiệp của Mỹ vào vùng Primorye năm 1918 và rằng ông muốn đến thăm mộ bố. Trên thực tế, nhà lãnh đạo Mỹ đã lên kế hoạch cho chuyến thăm Nhật Bản vào những ngày sau đó.
Thành phố Vladivostok được chỉnh trang và thay đổi rõ rệt. Các con đường được sửa chữa và trải nhựa. Những ngôi nhà xập xệ dọc các tuyến đường đã bị phá bỏ. Hơn 700 gia đình được chuyển đến các căn hộ mới… Ngoài ra, thành phố này khi đó có tỷ lệ tội phạm cao. Vào những năm 1970, băng tội phạm Tretya Smena từng khiến người dân khiếp sợ. Mafia ở Viễn Đông còn có mối liên hệ cả với cảnh sát và nhiều tổ chức đảng...
Tổng Bí thư Leonid Brezhnev bay tới Vladivostok trên chiếc máy bay Il-62 đặc biệt. Còn Tổng thống Gerald Ford sử dụng chiếc Boeing 707. Máy bay của các nhà lãnh đạo hạ cánh tại một sân bay quân sự cách Ussuriysk 10km về phía Bắc và họ đến Vladivostok bằng tàu hỏa vì sân bay trong thành phố có đường băng quá ngắn. Ngoài ra, khi đó, mọi thứ ở đây đều bị bao phủ trong lớp tuyết dày.
Đàm phán ngay trên tàu hỏa
Trên tàu hỏa, Tổng Bí thư Leonid Brezhnev mời Tổng thống Gerald Ford vào toa của mình uống trà, loại trà “được pha với vài ly rượu cognac”. Ông Leonid Brezhnev sau đó bị co thắt mạch não. Các bác sĩ cứu sống ông và đề nghị hoãn các sự kiện chính thức. Nhưng ông yêu cầu không được thông báo cho Tổng thống Mỹ Gerald Ford về điều đã xảy ra. Các cuộc đàm phán được bắt đầu ngay ở trên tàu…
Buổi tối, Ngoại trưởng Liên Xô Andrei Gromyko đã tháp tùng Tổng Bí thư Leonid Brezhnev tới phòng họp. Còn Tổng thống Gerald Ford đội chiếc mũ trùm đầu hình con sói, mặc áo parka lông thú. Sau đó, nhà lãnh đạo Mỹ đã tặng ông Leonid Brezhnev chiếc áo parka tương tự và nhận được món quà - chiếc mũ có bịt tai làm bằng lông chuột xạ hương. Tổng thống Mỹ khi đó nói đùa: “Tôi là cừu đội lốt sói”.
Cuộc đàm phán kéo dài cả ngày. Biết các sĩ quan KGB làm nhiệm vụ trong tòa nhà nơi diễn ra cuộc hội đàm, người Mỹ ra ngoài trời lạnh để hội ý với nhau và gọi về Mỹ từ xe ô tô bọc thép của Tổng thống Gerald Ford. Kết quả của cuộc đàm phán là ký kết thỏa thuận sơ bộ về việc hạn chế vũ khí chiến lược. Liên Xô và Mỹ cam kết giới hạn số lượng phương tiện vận chuyển chiến lược ở mức 2.400 chiếc. Trước khi rời Vladivostok, Tổng thống Mỹ đã tham quan thành phố...
Theo các đầu bếp phục vụ Hội nghị thượng đỉnh này, họ làm việc trong nhà nghỉ và đã sống 19 ngày trong viện điều dưỡng thuộc Quân khu Viễn Đông dưới sự kiểm soát của KGB. Các sĩ quan KGB kiểm soát toàn bộ quá trình chuẩn bị bữa ăn. Nguyên liệu được chuyển từ Mỹ và Mátxcơva tới bằng máy bay. Tất cả mọi thứ trừ muối được lấy mẫu để phân tích. 120 người (mỗi bên 60 người) đã hộ tống hai nhà lãnh đạo trong sự kiện tại Vladivostok…
