Di sản văn hóa - sau vinh danh là trách nhiệm
Từ tháng 12-2024 đến nay, tỉnh Khánh Hòa đón nhận nhiều tin vui khi nhiều di sản văn hóa vật thể và phi vật thể được xếp hạng, vinh danh ở tầm quốc gia. Được vinh danh đã khó, việc giữ gìn, phát huy được những giá trị của các di sản văn hóa lại càng khó hơn gấp bội.
Nhiều di sản văn hóa được tôn vinh
Tối 4-6, Công ty TNHH Nhà nước Một thành viên Yến sào Khánh Hòa (Công ty Yến sào Khánh Hòa) phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH-TT-DL) tổ chức Lễ vinh danh di sản văn hóa quốc gia Yến sào Khánh Hòa. Buổi lễ diễn ra trang trọng, thu hút sự quan tâm của các đồng chí lãnh đạo tỉnh, đông đảo người dân và những người trực tiếp làm nghề khai thác, chế biến yến sào. Việc có 2 di sản văn hóa liên quan đến nghề yến được đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia đã thể hiện sự quan tâm, nỗ lực của những người làm công tác văn hóa, Công ty Yến sào Khánh Hòa và cộng đồng dân cư. Theo chia sẻ của ông Nguyễn Tấn Tuân - Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh, Bí thư Đảng ủy UBND tỉnh tại buổi lễ: “Tri thức khai thác và chế biến yến sào; Lễ hội Yến sào Khánh Hòa được Bộ VH-TT-DL đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia là niềm vinh dự, tự hào, đồng thời khẳng định vai trò, vị thế ngày một vững vàng của thương hiệu truyền thống Yến sào Khánh Hòa, xứng đáng là di sản văn hóa đặc trưng của vùng đất xứ Trầm - biển yến. Cùng với các giá trị mang tính thương hiệu quốc gia và tiềm năng kinh tế - xã hội của ngành nghề yến sào Khánh Hòa, Lễ hội Yến sào Khánh Hòa được tổ chức hằng năm thể hiện bản sắc văn hóa truyền thống và lịch sử của vùng đất Khánh Hòa…”.
Ông Nghiêm Xuân Thành - Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy cùng đại diện Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia trao bằng chứng nhận Tri thức khai thác, chế biến yến sào cho đại diện Công ty Yến sào Khánh Hòa và cộng đồng dân cư.
Cùng với 2 di sản văn hóa phi vật thể về yến sào, tỉnh Khánh Hòa còn có 4 di sản văn hóa đã được đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, gồm: Lễ hội Tháp Bà Pô Nagar; Lễ bỏ mả của đồng bào Raglai; Lễ hội Cầu ngư; Tri thức khai thác và chế biến trầm hương Khánh Hòa. Bên cạnh đó, tỉnh có 16 di tích, danh thắng đã được xếp hạng di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh quốc gia; 1 di tích được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt đó là Tháp Bà Pô Nagar; 1 bảo vật quốc gia là bộ sưu tập đàn đá Khánh Sơn. Khánh Hòa cũng là một trong số các tỉnh, thành khu vực miền Trung có nghệ thuật bài chòi được UNESCO vinh danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại.
Hiện nay, cơ quan chức năng của tỉnh đang phối hợp với các cơ quan, đơn vị ở Trung ương và ở tỉnh để xây dựng hồ sơ di sản văn hóa phi vật thể “Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Thiên Y A Na tỉnh Khánh Hòa” đệ trình UNESCO ghi danh; xây dựng hồ sơ đề nghị Thủ tướng Chính phủ xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt đối với Thành Diên Khánh và 1 di tích cấp quốc gia khác. Ngoài ra, trên địa bàn tỉnh còn có hàng trăm di tích, danh thắng đã được xếp hạng cấp tỉnh; rất nhiều di tích, danh thắng khác được đưa vào danh mục kiểm kê (đối với những di tích, danh thắng chưa được xếp hạng).
Trách nhiệm nặng nề
Với những nỗ lực để các di sản văn hóa vật thể, phi vật thể được vinh danh trong thời qua, nhiều người đã nhận định “Khánh Hòa là miền di sản văn hóa đa dạng”. Tuy nhiên, sau niềm vui với việc các di sản văn hóa được vinh danh, chúng ta thấy được những trách nhiệm, thử thách ở phía trước trong việc giữ gìn, phát huy giá trị di sản trong cuộc sống hôm nay và tương lai. Bởi theo công bố Báo cáo “Chỉ số phát triển du lịch cấp tỉnh của Việt Nam (VTDI) 2024” của Hội đồng tư vấn cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng Chính phủ thì trụ cột đánh giá về tài nguyên văn hóa của tỉnh Khánh Hòa đứng thứ 30 trong số 30 tỉnh, thành phố được lựa chọn đánh giá. Trong đó, tất cả các chỉ tiêu về tài nguyên văn hóa như: Số lượng di tích quốc gia; số lượng di sản văn hóa thế giới; số lượng di sản văn hóa phi vật thể quốc gia; sức hấp dẫn của tài nguyên văn hóa; mức độ bảo vệ đối với di sản văn hóa vật thể và phi vật thể… đều đạt số điểm dưới mức điểm trung bình và xếp vào nhóm cuối của các tỉnh, thành phố tham gia đánh giá. Nếu nhìn vào thứ hạng chung của tỉnh Khánh Hòa về VTDI là 12/30 tỉnh, thành phố tham gia đánh giá thì việc chỉ số về tài nguyên văn hóa đứng cuối bảng thực sự là một điều đáng suy nghĩ và cần tìm giải pháp như nhận định của Hội đồng tư vấn: “Các trụ cột có kết quả thấp đang bộc lộ những thách thức đáng kể”.
Di tích Tháp Bà Pô Nagar được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt vào ngày 17-1-2025.
Theo ông Lê Văn Hoa - Phó Giám đốc Sở VH-TT-DL, trên cơ sở tinh thần Nghị quyết số 09, ngày 28-1-2022 của Bộ Chính trị về xây dựng, phát triển tỉnh Khánh Hòa đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Nghị quyết số 34, ngày 22-12-2023 của Tỉnh ủy về phát huy các giá trị di sản văn hóa gắn với phát triển du lịch bền vững tỉnh Khánh Hòa đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, trong thời gian qua, ngành Văn hóa đã tích cực phối hợp với các cơ quan, đơn vị Trung ương và địa phương trong việc xây dựng hồ sơ các di sản văn hóa để trình Thủ tướng Chính phủ, Bộ VH-TT-DL xét công nhận các danh hiệu xứng tầm. Thời gian tới, tỉnh tiếp tục triển khai thực hiện nhiệm vụ này nhằm góp phần giữ gìn, phát huy giá trị các di tích, di sản một cách hiệu quả, bền vững để các di sản văn hóa được giới thiệu, quảng bá sâu rộng đến bạn bè trong nước, thế giới và có đóng góp thiết thực vào sự phát triển kinh tế - xã hội chung của tỉnh. Đặc biệt, trong bối cảnh tình hình mới, nhiệm vụ này càng được quan tâm, triển khai thực hiện một cách tích cực hơn nữa. Bởi việc có nhiều di sản văn hóa được vinh danh là niềm vui, niềm tự hào, nhưng nếu chúng ta lơ là, thiếu quan tâm thì các di sản văn hóa phi vật thể sẽ dần mai một, còn các di sản văn hóa vật thể sẽ bị xâm phạm.
