Đề xuất miễn trách nhiệm dân sự, hình sự với cá nhân tham gia hoạt động khoa học

Chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học

Qua thảo luận, nhiều ý kiến đại biểu Quốc hội nhấn mạnh, quá trình phát triển của các quốc gia đều cho thấy chỉ có dựa trên sự phát triển khoa học và công nghệ thì mới có thể phát triển kinh tế - xã hội nhanh và bền vững. Do vậy, việc ban hành nghị quyết này vào thời điểm hiện nay ở nước ta là hết sức cấp thiết. Nghị quyết nhằm tạo cơ sở pháp lý để thúc đẩy mạnh mẽ khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, xử lý kịp thời các vấn đề phát sinh liên quan, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế - xã hội.

Quang cảnh phiên làm việc sáng 17-2 của Quốc hội.

Các đại biểu cũng nhấn mạnh đến việc cần thiết phải sửa cơ chế, chính sách, chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học, công nghệ.

Trong dự thảo nghị quyết, Chính phủ đề xuất, tổ chức, cá nhân hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ được miễn trách nhiệm dân sự trong trường hợp xảy ra thiệt hại cho Nhà nước trong quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, mặc dù đã thực hiện đầy đủ quy trình, quy định về nghiên cứu khoa học. Tổ chức chủ trì nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước trong quá trình triển khai đã thực hiện đầy đủ các quy định, quy trình nghiên cứu, nội dung thuyết minh nhưng không đi đến kết quả như dự kiến thì không phải trả lại kinh phí đã sử dụng.

Nêu ý kiến tại phiên thảo luận, đại biểu Hoàng Văn Cường (đoàn Hà Nội) đồng tình quy định không truy cứu trách nhiệm và được miễn trừ rủi ro, nếu kết quả nghiên cứu không đạt được khi đã thực hiện đúng quy trình, quy định. Đại biểu đề nghị phải nêu rõ, khi đã thực hiện đúng quy trình nghiên cứu đề tài đã đăng ký mà không đạt được hiệu quả thì không phải trả lại kinh phí.

Đại biểu Trịnh Xuân An, đoàn Đồng Nai phát biểu.

Còn đại biểu Trịnh Xuân An (đoàn Đồng Nai) băn khoăn vì ở đây mới chỉ quy định miễn trách nhiệm khi xảy ra thiệt hại với Nhà nước. Đại biểu đề nghị, cần phải miễn trách nhiệm dân sự đối với cả tổ chức, cá nhân khi làm thiệt hại cho cả nhà nước và tổ chức, cá nhân khác. Trong hợp đồng thương mại khi gây thiệt hại cũng phải miễn trách nhiệm. Quy định như vậy sẽ bao quát được hết.

Cùng với miễn trách nhiệm dân sự, đại biểu cho rằng, cần nghiên cứu cần miễn trách nhiệm hình sự. Đây là nghị quyết thí điểm nên đặt vấn đề và tạo nền quy định trong các luật tiếp theo.

Thu hút nguồn nhân sự chất lượng cao cho việc phát triển khoa học và công nghệ

Góp ý ở góc độ khác, đại biểu Hoàng Minh Hiếu (đoàn Nghệ An) cho rằng, để phát triển những ngành khoa học và công nghệ mới thì nhân sự luôn là vấn đề cơ bản nhất. Thực tế hiện nay, chúng ta đang có nhu cầu rất lớn đối với nguồn nhân lực chất lượng cao này. Chẳng hạn như trong ngành công nghệ thông tin, theo nghiên cứu của Hiệp hội Phần mềm và Dịch vụ công nghệ thông tin Việt Nam thì riêng trong năm 2025, Việt Nam thiếu 150.000 - 200.000 nhân lực công nghệ thông tin, đặc biệt ở các lĩnh vực như AI, Big Data, lập trình viên và bảo mật an ninh mạng. Để có đủ số lượng này thì chúng ta vừa cần có các chuyên gia quốc tế có kinh nghiệm để đào tạo nhân lực trong nước, vừa cần có những nhân sự người nước ngoài đến làm việc ở Việt Nam.

Các đại biểu tham dự phiên họp.

Dựa trên các phân tích trên, đại biểu đề xuất phải có chính sách để tạo điều kiện để các doanh nghiệp, trung tâm nghiên cứu có thể tuyển dụng đội ngũ chuyên gia người Việt Nam ở nước ngoài cũng như chuyên gia quốc tế tham gia đào tạo, nuôi dưỡng nhân tài ở Việt Nam thông qua các chính sách như hỗ trợ về thị thực, miễn giảm thuế và các chính sách khác để họ có thể tham gia làm việc và đào tạo nhân tài một cách ổn định, lâu dài tại Việt Nam. Đặc biệt, chúng ta cần phải có chính sách này một cách kịp thời và cạnh tranh vì hiện nay các nước trong khu vực cũng đã có những chính sách thị thực rất cởi mở để thu hút nhân sự chất lượng cao, ví dụ như chương trình visa vàng của Thái Lan được ban hành trong năm 2024, hoặc Indonesia dự kiến ban hành trong năm nay.

Theo đại biểu, đây cũng là một trong những giải pháp được đề cập trong Đề án phát triển kinh tế đạt mục tiêu tăng trưởng 8% được Chính phủ trình Quốc hội tại kỳ họp này nhưng chưa được kết nối, cụ thể hóa trong nghị quyết về phát triển khoa học và công nghệ này, đề nghị cần nghiên cứu để thực hiện ngay trong năm 2025 để đáp ứng kịp thời nhu cầu thực tiễn, phấn đấu để Việt Nam trở thành điểm đến của tri thức tiên tiến của nhân loại.

VŨ DUNG - TRỌNG HẢI