Đại biểu Quốc hội đoàn Nghệ An kiến nghị giải pháp phát triển văn hóa đọc

Sáng 19/6, tiếp tục Chương trình Kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XV, dưới sự chủ trì của đồng chí Trần Thanh Mẫn - Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Quốc hội, các đại biểu tiến hành thảo luận ở hội trường về chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa giai đoạn 2025 - 2035. Đồng chí Nguyễn Thị Thanh - Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Quốc hội điều hành.

Quang cảnh phiên thảo luận tại Hội trường Diên Hồng, Nhà Quốc hội. Ảnh: Nam An

ĐỀ XUẤT CHƯƠNG TRÌNH KHUYẾN ĐỌC

Phát biểu thảo luận, đại biểu Hoàng Minh Hiếu - Ủy viên Thường trực Ủy ban Pháp luật của Quốc hội, ĐBQH đoàn Nghệ An bày tỏ sự nhất trí cao về sự cần thiết ban hành Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa; đồng tình với báo cáo thẩm tra của Ủy ban Văn hóa Giáo dục của Quốc hội là cần xem xét, thông qua Chương trình theo quy trình 2 kỳ họp để bảo đảm chất lượng của nội dung chương trình.

Đặc biệt, theo đại biểu Hoàng Minh Hiếu, ngoài các quan điểm, nguyên tắc xây dựng chương trình được nêu trong Báo cáo thẩm tra, cần bổ sung quan điểm xem việc phát triển văn hóa có những yếu tố đặc thù, đòi hỏi quá trình lâu dài, cần thu hút sự tham gia rộng rãi, chủ động và tích cực của người dân, do văn hóa là những giá trị do người dân sáng tạo và tích lũy qua quá trình sinh hoạt và lao động lâu dài.

Bí thư Tỉnh ủy Thái Thanh Quý - Trưởng đoàn ĐBQH tỉnh Nghệ An và các vị ĐBQH đoàn Nghệ An tại phiên thảo luận sáng 19/6 ở Hội trường Diên Hồng, Nhà Quốc hội. Ảnh: Nam An

Từ quan điểm trên, vị đại biểu đoàn Nghệ An bày tỏ nhất trí với việc xem phát triển văn hóa đọc là một trong những mục tiêu quan trọng. Lịch sử của nhiều quốc gia đã cho thấy rõ vai trò của văn hóa đọc đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của một quốc gia nói chung và phát triển văn hóa của dân tộc đó nói riêng. Đặc biệt, trong bối hiện nay, văn hóa đọc cũng là nền tảng để người dân tự bổ sung kiến thức, thực hiện mục tiêu học tập suốt đời.

“Tuy nhiên, chúng tôi nhận thấy các giải pháp phát triển văn hóa đọc trong dự thảo Chương trình mục tiêu quốc gia chủ yếu mới thiên về điều kiện cần, tức là điều kiện về khả năng tiếp cận với sách của người dân thông qua hệ thống thư viện”, đại biểu Hoàng Minh Hiếu phân tích. “Nhưng thực tế đã cho thấy việc phát triển hệ thống thư viện không phải lúc nào cũng đi kèm với sự phát triển văn hóa đọc”.

Theo thống kê hiện nay thì Việt Nam đang đứng đầu khu vực Đông Nam Á về số thư viện công cộng với hơn 6.000 thư viện trong khi quốc gia đứng thứ hai là Thái Lan có khoảng 2.000 thư viện công cộng.

Trong khi đó, tỷ lệ số người có thói quen đọc sách ở Việt Nam chỉ khoảng 20% trong khi ở Thái Lan là khoảng 86%, Singapore là khoảng 80%; trung bình mỗi năm người Việt chỉ đọc khoảng 4 cuốn sách thì số lượng này ở Singapore, Malaysia, Thái Lan là từ 10 đến 15 quyển sách.

Đại biểu Hoàng Minh Hiếu phát biểu thảo luận về chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa đọc giai đoạn 2025 - 2035. Ảnh: Nam An

“Vì vậy, chúng tôi cho rằng để phát triển văn hóa đọc thì không chỉ cần phát triển hệ thống thư viện mà cần có những chương trình khuyến đọc hiệu quả, khuyến khích văn hóa đọc của từng cá nhân, từng gia đình, từng cộng đồng”, đại biểu nói và đề nghị bổ sung vào Chương trình các nội dung cụ thể gồm:

Bổ sung các mục tiêu cụ thể đến năm 2035 để đánh giá chính xác hơn về việc phát triển văn hóa đọc như tỷ lệ người dân có thói quen đọc sách; trung bình số sách mỗi người dân đã đọc hàng năm; mức tăng số lượng sách được xuất bản hàng năm…

Cần nghiên cứu để bổ sung vào Chương trình mục tiêu quốc gia một số Chương trình khuyến đọc hiệu quả; có thể tham khảo một số chương trình khuyến đọc đã được thực hiện thành công ở một số quốc gia trong khu vực, ví dụ như: Phong trào đọc sách quốc gia ở Singapore, Thập niên phát triển văn hóa đọc của Malaysia, Chương trình khuyến khích hoạt động đọc sách cho trẻ em của Nhật Bản…

Nghiên cứu xây dựng thể chế về khuyến khích văn hóa đọc. Ví dụ như ở Nhật Bản, nước này đã xây dựng Luật Khuyến khích trẻ em đọc sách; Luật Chấn hưng văn hóa đọc để phát triển văn hóa đọc của toàn dân trong đó xác định rõ văn hóa đọc là lĩnh vực văn hóa tinh thần, có vai trò quan trọng trong nâng cao dân trí, xây dựng nhân cách con người.

TRĂN TRỞ THỰC TRẠNG "CHẢY MÁU" CỔ VẬT

Về mục tiêu bảo tồn, phát huy giá trị di sản tư liệu, cổ vật, bảo vật quốc gia, đại biểu Hoàng Minh Hiếu trăn trở: “Có thể nói các di sản tư liệu, cổ vật, bảo vật quốc gia là sự kết tinh của văn hóa dân tộc, có giá trị rất to lớn trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa của dân tộc. Tuy nhiên, trong thời gian vừa qua, chúng ta đã chứng kiến việc có nhiều cổ vật, di sản tư liệu trong nước bị đưa trái phép ra nước ngoài”.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, mà một trong những nguyên nhân cơ bản, theo đại biểu là do nước ta chưa có các chương trình hiệu quả để huy động sự tham gia của người dân vào việc bảo tồn và phát huy giá trị của cổ vật, trong đó có việc nhiều người dân chưa hiểu được thấu đáo giá trị của những tư liệu, cổ vật mà họ đang sở hữu.

“Ví dụ như chúng tôi được biết hiện nay đang có những gia đình sở hữu những quyển sách cổ được lưu truyền từ đời này đến đời khác, trong đó có những cuốn sách được cho là của các danh y nổi tiếng từ thời Trần. Tuy nhiên, những di sản tư liệu, cổ vật này chưa được đánh giá một cách khoa học và cụ thể để bảo tồn và phát huy”, đại biểu chia sẻ.

Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu. Ảnh: Nam An

Do đó, vị đại biểu đoàn Nghệ An đề nghị nghiên cứu bổ sung giải pháp khuyến khích sự tham gia của người dân và nâng cao nhận thức của xã hội về việc bảo tồn, phát huy giá trị di sản tư liệu, cổ vật, bảo vật quốc gia.

Trong đó, có thể nghiên cứu thiết kế chương trình để Nhà nước để ghi nhận và đánh giá các di sản tư liệu, cổ vật do người dân đang sở hữu. Ở một số nước có những chương trình tương tự đang rất thành công như: Chương trình Khám phá cổ vật ở Trung Quốc hoặc Chương trình Đường dây cổ vật ở Anh, Hoa Kỳ và một số quốc gia khác.

Trong chương trình này, những cổ vật của người dân được đánh giá một cách miễn phí về giá trị vật chất và giá trị văn hóa để họ hiểu hơn về những cổ vật mình đang sở hữu, còn cơ quan nhà nước có được thông tin về các cổ vật này. Chương trình có sự tham gia của các cơ quan truyền thông nên vừa góp phần giảm thiểu ngân sách nhà nước, vừa giáo dục cho công chúng về giá trị văn hóa của các cổ vật.

“Chẳng hạn Chương trình Đường dây cổ vật ở Anh đã thu hút được lượng lớn người xem bởi sự hấp dẫn của những cổ vật độc đáo và những câu chuyện lịch sử thú vị đằng sau chúng. Chương trình cũng góp phần giáo dục công chúng về giá trị của di sản văn hóa và tầm quan trọng của việc bảo vệ cổ vật. Theo chúng tôi, đây là những kinh nghiệm quý giá mà Ban soạn thảo cần nghiên cứu để hoàn thiện hơn các nội dung của Chương trình mục tiêu quốc gia quan trọng này”, đại biểu Hoàng Minh Hiếu nói.

Cũng trong chương trình làm việc sáng 19/6, Quốc hội đã nghe tờ trình của Chính phủ và báo cáo thẩm tra của Ủy ban Quốc phòng và An ninh của Quốc hội về dự án Luật Phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ.

Thành Duy - Thu Nguyễn