Đặc sắc điệu múa Chầu của người Tày trên quê mới

Độc đáo điệu múa Chầu của người Tày

Múa Chầu là điệu múa cổ của người Tày diễn ra vào các dịp lễ, tết, lễ cầu an, lễ cấp sắc, giải hạn; có ý nghĩa cầu phúc, cầu lộc, cầu mùa màng tốt tươi, cầu bình an, sức khỏe. Cái hay, cái đẹp và nét đặc sắc của múa Chầu là sự kết hợp giữa một hoạt động mang tính tâm linh vào hình thức nghệ thuật trình diễn, được đồng bào Tày lưu giữ và truyền qua nhiều thế hệ. Điệu múa Chầu thường được biểu diễn đơn, đôi hoặc nhóm từ 6 - 10 người, trang phục áo chàm truyền thống giản dị, mộc mạc, thắt lưng xà tích, vòng bạc đeo cổ và khăn vuông quấn đầu.

Người múa Chầu tay phải cầm chùm sóc nhạc theo nhịp bước, tay trái có thể cầm thêm các đạo cụ như: quạt, khăn, di chuyển nhịp nhàng theo điệu nhạc. Nhịp điệu và các động tác múa Chầu không khó, không cầu kỳ, khi tạo vòng tròn, lúc thành hàng ngang, tiến lùi theo vòng xuyến; lúc múa đứng vòng xiên, múa quỳ, múa ngồi, múa nằm lướt hoặc múa theo điệu chèo thuyền. Các động tác múa dứt khoát, khoan thai, uyển chuyển, nhẹ nhàng, mang tính ước lệ theo nhịp đàn tính... tạo nên những hình ảnh đẹp mắt, duyên dáng.

Trên quê mới Lâm Đồng, hơn 3 thập kỷ qua, người Tày cần cù lao động, khai khẩn đất hoang thành những đồi cà phê, triền dâu xanh mướt. Đời sống no đủ, đồng bào Tày quan tâm bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc mình, nay đã thành lập được 9 câu lạc bộ (CLB) Hát Then, đàn tính, gìn giữ và phát huy các loại hình văn hóa văn nghệ, diễn xướng dân gian. Bên cạnh việc khôi phục những làn điệu then cổ, cùng các bài then đặt lời mới ngợi ca quê hương tươi đẹp, cuộc sống ấm no, hạnh phúc thì điệu múa Chầu cũng được khôi phục đúng nguyên bản.

Bà Hoàng Thị Phảy (CLB Hát Then đàn tính xã Nam Hà Lâm Hà) bày tỏ: Dù xa quê cũ 2.000 km, đồng bào Tày ở Lâm Đồng gửi gắm nỗi nhớ qua từng điệu múa, câu hát. Múa Chầu đang dần bị mai một, thế hệ trẻ ngày càng ít biết đến điệu múa dân gian độc đáo, nên các nghệ nhân trong CLB ngày càng thấy rõ trách nhiệm gìn giữ, bảo tồn điệu múa Chầu, truyền dạy cho con cháu...

Không chỉ biểu diễn ở các thôn, xã phục vụ cộng đồng, tại các kỳ liên hoan dân ca, dân vũ, dân nhạc tỉnh Lâm Đồng, người xem không khỏi ngạc nhiên, thích thú với màn múa Chầu độc đáo, hấp dẫn của các nghệ nhân đến từ các CLB hát then, đàn tính. Mỗi nghệ nhân một chùm sóc nhạc trên tay, vẻ duyên dáng, cùng lắc nhịp nhàng, đội hình không ngừng chuyển đổi, tiếng nhạc rộn ràng tạo nên từ những bàn tay, sự chính xác về nhịp phách, khéo léo phối hợp giữa tay lắc và chân bước. Nghệ nhân vừa chuyển động đi theo những nhịp lắc chùm sóc tạo ra âm thanh như một bản hòa tấu. Nhịp bước lúc nhanh, lúc chậm, khi khoan thai, lúc dồn dập cùng với tiếng nhạc từ âm thanh sóc nhạc hòa cùng đàn tính, lời ca và các động tác rung, lắc cổ tay, uốn lưng, xoay người... tạo không gian diễn xướng đẹp mắt, vui nhộn, đầy sức sống.

Bà Phảy cho biết thêm: Để có một tiết mục múa Chầu độc đáo trên sân khấu, không chỉ là sự tâm huyết, niềm đam mê, mà còn là kết quả từ sự nỗ lực của các nghệ nhân người Tày trong việc bảo tồn và phát huy giá trị của loại hình dân vũ đặc sắc này, góp mặt vào một vùng đất đa sắc màu văn hóa.

Quỳnh Uyển