'Cuộc diễu binh bị lãng quên' của quân Đồng minh năm 1945
Đó là sự kiện do Liên Xô khởi xướng, cùng với sự tham dự của quân đội Anh, Pháp và Mỹ, diễn ra ngày 7-9-1945 tại Berlin, Đức nhằm kỷ niệm kết thúc Chiến tranh thế giới thứ hai.
Sau khi chiến thắng Đệ tam đế chế (tức chế độ phát xít Đức Quốc xã), mỗi quốc gia thuộc phe Đồng minh đều tự tổ chức kỷ niệm theo cách riêng của mình. Hai trong số những sự kiện tiêu biểu, có quy mô hoành tráng và được nhiều người biết đến nhất là cuộc duyệt binh Ngày Chiến thắng lịch sử của Hồng quân Liên Xô tại Moscow vào ngày 24-6-1945 và cuộc duyệt binh tương tự của quân đội Anh ngay tại Berlin chưa đầy một tháng sau.
Ngày 2-9-1945, phát xít Nhật ký tuyên bố đầu hàng vô điều kiện và hoàn toàn trên chiến hạm USS Missouri của hải quân Mỹ đậu ở vịnh Tokyo, qua đó chính thức đánh dấu chấm hết cho Chiến tranh thế giới thứ hai-cuộc xung đột khốc liệt, đẫm máu nhất lịch sử loài người, kéo dài 6 năm và gây ra thảm họa vô cùng to lớn đối với nhân loại. Hồng quân Liên Xô cùng quân Đồng minh đã làm nên chiến thắng vĩ đại này.
Nguyên soái Georgy Zhukov (đứng giữa) cùng đại diện tướng lĩnh quân đội Mỹ, Anh và Pháp trong cuộc diễu binh ngày 7-9-1945 tại Berlin, Đức. Ảnh: Bộ Quốc phòng Nga
Để kỷ niệm sự kiện đó, Nguyên soái Georgy Zhukov, vị chỉ huy lực lượng Hồng quân Liên Xô tiến vào Berlin và là người chấp thuận tuyên bố đầu hàng của phát xít Đức sau đó, đã nảy ra ý tưởng về một lễ diễu binh của quân đội các nước Đồng minh đang đóng tại Berlin. Nguyên soái Zhukov báo cáo về Điện Kremlin và được Tổng tư lệnh Joseph Stalin đồng ý đề xuất này. Về phần mình, phía Mỹ, Anh và Pháp cũng hoàn toàn ủng hộ.
Được ấn định vào ngày 7-9-1945 tại Berlin, cuộc diễu binh dự kiến có sự hiện diện của các tướng lĩnh cấp cao nhất trong quân đội các nước Đồng minh là Thống chế Bernard Montgomery (Anh), Đại tướng Dwight Eisenhower (Mỹ) và Đại tướng Jean de Lattre de Tassigny (Pháp). Tuy nhiên, khi mọi công tác chuẩn bị đã hoàn tất thì những tướng lĩnh này bất ngờ viện nhiều lý do để từ chối tham dự và cho biết sẽ chỉ cử đại diện đến.
Một lần nữa, Nguyên soái Zhukov phải xin ý kiến từ Moscow liệu có nên tiếp tục tổ chức cuộc diễu binh trong bối cảnh như vậy không. Ngay lập tức, lãnh tụ Stalin chỉ thị rằng, kế hoạch vẫn phải được thực hiện. “Không nên để ý đến việc vắng mặt của lãnh đạo quân đội các nước đó. Chúng ta có thể tự tiến hành cuộc diễu binh như đã định”, Tổng tư lệnh Stalin nhấn mạnh trong bức điện hồi âm gửi Nguyên soái Zhukov.
Lực lượng Hồng quân Liên Xô có 2.000 sĩ quan, binh sĩ thuộc Sư đoàn Bộ binh số 248 tham gia diễu binh. Trong khi đó, có thể do sự chỉ đạo từ phía chính quyền các nước nên quân đội Anh, Pháp và Mỹ đều chỉ cử mỗi quốc gia 1.000 quân. Dẫu vậy, phương Tây đã “gỡ lại đôi chút” hình ảnh tại sự kiện này khi lực lượng của họ đều đến từ những đơn vị chủ lực và từng lập nhiều chiến công trong Chiến tranh thế giới thứ hai, bao gồm Lữ đoàn Bộ binh số 131 của Anh, Sư đoàn Bộ binh số 2 của Pháp và Sư đoàn Đổ bộ đường không số 82 của Mỹ.
Phát biểu khai mạc cuộc diễu binh dưới sự chứng kiến của khoảng 20.000 người dân Berlin, Nguyên soái Zhukov trong bộ quân phục chỉnh tề gắn những huân, huy chương cao quý dõng dạc tuyên bố: “Kể từ giờ trở đi, nhân loại đã thoát khỏi mối đe dọa bởi phát xít Đức ở phương Tây và quân phiệt Nhật ở phương Đông”. Trong tiếng nhạc hùng tráng, các khối đã diễu hành qua nhiều địa điểm nổi tiếng ở Berlin như tòa nhà Quốc hội Đức (Reichstag) hay cổng Brandenburg. Tiếp sau đội hình binh sĩ là sự xuất hiện của xe tăng, xe bọc thép và pháo tự hành, trong đó điểm nhấn là đội hình 52 xe tăng hạng nặng IS-3 tiên tiến nhất của Liên Xô lúc bấy giờ. Việc lựa chọn tuyến đường diễu binh đi qua các địa điểm trên không phải ngẫu nhiên mà bởi đó là những nơi vừa mới chứng kiến nhiều cuộc giao tranh ác liệt nhất trong chiến dịch tấn công và giải phóng thành phố Berlin của quân Đồng minh.
Trong hồi ký của mình, Nguyên soái Zhukov mô tả: “Tôi đã phát biểu tôn vinh quân đội Liên Xô và các lực lượng viễn chinh Đồng minh. Bộ binh, xe tăng và lính pháo binh của chúng tôi đi theo đội hình hoàn mỹ. Cuộc diễu binh tượng trưng cho chiến thắng của quân Đồng minh trước phát xít Đức”.
Đáng buồn là cuộc diễu binh không thể trở thành biểu tượng cho sự đoàn kết, đồng thuận của Liên Xô và các đồng minh phương Tây. Trái lại, nó cho thấy những dấu hiệu xuống dốc đầu tiên trong quan hệ giữa hai bên. Chỉ ít lâu sau, thời kỳ Chiến tranh Lạnh đến và chẳng còn ai nhớ tới hoạt động chung lớn cuối cùng của quân đội những nước này vào ngày 7-9-1945 nữa. Đó là lý do mà nó được gọi là “cuộc diễu binh bị lãng quên”.
