Cùng nhau tìm ra hướng đi mới để hạt muối Việt Nam vươn xa

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà: Thúc đẩy phát triển các ngành hàng sử dụng nguyên liệu từ muối; giảm dần nhập khẩu, tiến tới xuất khẩu các sản phẩm muối biển tự nhiên chứa nhiều khoáng chất có lợi cho sức khỏe - Ảnh: VGP/Minh Khôi

Tôn vinh những diêm dân 'cõng nắng, gánh mưa'

Với chủ đề "Nâng tầm giá trị hạt muối Việt Nam", Festival Nghề muối Việt Nam 2025 được tổ chức tại Bạc Liêu - nơi nghề muối đã được hình thành và phát triển từ hơn 100 năm trước, đã được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia.

Đây là một sự kiện lớn, với nhiều hoạt động ý nghĩa, từ trưng bày những sản phẩm muối độc đáo, giới thiệu các tiến bộ kỹ thuật trong sản xuất… đến các hội thảo bàn về cách ứng dụng khoa học công nghệ để thích ứng với biến đổi khí hậu.

Festival Nghề muối Việt Nam cũng nhằm tôn vinh những diêm dân "cõng nắng, gánh mưa" làm ra những hạt muối kết tinh hương vị mặn mòi, những hạt ngọc của biển; quảng bá các giá trị văn hóa truyền thống; xúc tiến, thu hút đầu tư, liên kết phát triển sản xuất muối, nâng cao giá trị hạt muối Việt Nam trên thị trường trong nước và quốc tế.

Theo Phó Thủ tướng, muối là thứ gia vị giản dị nhưng không thể thiếu trong bữa ăn hằng ngày; là mặt hàng thiết yếu, có vai trò quan trọng trong đời sống và sức khỏe của con người; là nguồn nguyên liệu quan trọng trong công nghiệp chế biến thực phẩm, y tế, sản xuất các hóa chất cơ bản và nhiều lĩnh vực khác.

Không chỉ có vậy, hạt muối còn kết tinh trong mình câu chuyện về những gian lao, nhọc nhằn vật lộn với nắng gắt, với mưa giông, bền bỉ, sáng tạo, nặng nghĩa thủy chung của những diêm dân, như lời ca mặn mòi trong bài vọng cổ Biển cạn: Muối Long Điền mặn nghĩa thủy chung.

Là quốc gia ven biển, Việt Nam có lợi thế tự nhiên để phát triển ngành muốn từ lâu đời, và trở thành một phần không thể tách rời của đời sống, văn hóa dân tộc. Hiện nay, nghề muối đang là sinh kế, tạo việc làm cho khoảng 12.000 hộ diêm dân tại 9 vùng sản xuất muối tại 21 tỉnh, thành phố ven biển.

Muối Việt Nam đã từng bước được xây dựng thương hiệu, chỉ dẫn địa lý như: "Muối Đề-Gi" tỉnh Bình Định, "Muối tre Kosal" tỉnh Quảng Bình, "Muối Sa Huỳnh" tỉnh Quảng Ngãi, "Muối Bà Rịa" tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu, "Muối Tuyết Diêm" tỉnh Phú Yên… được xuất khẩu tới các thị trường châu Âu, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc… và xây dựng được kênh phân phối bền vững.

Đặc biệt, nói đến muối, không thể không nhắc đến Bạc Liêu - vùng đất được mệnh danh là "thủ phủ muối" của Việt Nam. Với hơn 1.400 ha cánh đồng muối, sản lượng hàng năm lên đến hàng chục nghìn tấn, Bạc Liêu không chỉ là nơi sản xuất muối lớn nhất cả nước mà còn là nơi lưu giữ một nét văn hóa đặc sắc.

Muối Bạc Liêu, hay còn gọi là "Muối Ba Thắc", từ lâu đã nổi tiếng với chất lượng cao, vị đậm đà, được xuất khẩu đi nhiều nước. Năm 2013, muối Bạc Liêu đã được cấp chứng nhận chỉ dẫn địa lý. Năm 2020, nghề muối tỉnh Bạc Liêu đã được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia, khẳng định giá trị riêng biệt của vùng đất này.

Phó Thủ tướng bày tỏ ấn tượng với những nỗ lực của tỉnh Bạc Liêu trong việc bảo tồn và phát triển nghề muối. Từ việc chuyển đổi sang sản xuất muối trắng trải bạt, ứng dụng cơ giới hóa, đến việc xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ nghề muối - tất cả đều cho thấy khát vọng vươn lên của bà con diêm dân và chính quyền địa phương. Bạc Liêu không chỉ dừng lại ở việc làm muối, mà còn kết hợp với du lịch, văn hóa, biến những cánh đồng muối thành điểm đến hấp dẫn, để du khách không chỉ thấy hạt muối, mà còn hiểu được câu chuyện của người làm ra nó. Đây là hướng đi rất đúng đắn để nâng cao, kéo dài chuỗi giá trị hạt muối Việt Nam.

Festival Nghề muối Việt Nam nhằm tôn vinh những diêm dân "cõng nắng, gánh mưa" làm ra những hạt muối kết tinh hương vị mặn mòi, những hạt ngọc của biển - Ảnh: VGP/Minh Khôi

Yêu cầu cấp bách và sự mong đợi của người làm muối

Bên cạnh những thuận lợi to lớn, Phó Thủ tướng cho rằng phải thẳng thắn nhìn nhận rằng, ngành muối Việt Nam vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức.

Biến đổi khí hậu khiến thời tiết ngày càng có sự biến đổi bất thường, thiên tai ngày càng cực đoan, ảnh hưởng đến sản lượng và cơ sở hạ tầng nghề muối.

Năng lực tổ chức liên kết sản xuất, ứng dụng công nghệ để nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm đáp ứng yêu cầu của thị trường còn hạn chế. Thực tế vẫn còn quá ít mối liên kết giữa doanh nghiệp với diêm dân để nâng cao giá trị hạt muối. "Thật day dứt khi sau hàng trăm năm, trên những cánh đồng muối hôm nay sức người vẫn thay cho máy móc, và chỉ một cơn mưa có thể khiến công sức của diêm dân đổ sông, đổ biển", Phó Thủ tướng chia sẻ.

Giá trị hạt muối chưa được nâng cao, đầu ra không ổn định, lợi nhuận thu về còn rất thấp, thu nhập của diêm dân chỉ bằng 70% mức thu nhập trung bình cả nước.

Phó Thủ tướng khẳng định, nâng cao năng suất, nâng tầm giá trị hạt muối Việt Nam là yêu cầu bách trong giai đoạn hiện nay. Diêm dân trông đợi sự vào cuộc chủ động, tích cực, hiệu quả của các bộ, cơ quan Trung ương và các địa phương tập trung đầu tư nâng cấp hạ tầng, công nghệ, phát triển sản xuất, chế biến, đa dạng hóa sản phẩm muối; có chính sách phù hợp bảo đảm sinh kế, nâng cao thu nhập cho diêm dân.

"Festival là lời cam kết của Chính phủ, của các bộ, ngành và địa phương trong việc đồng hành cùng bà con, cùng nhau tìm ra hướng đi mới, để hạt muối trở thành sản phẩm mang giá trị kinh tế cao, là niềm tự hào của người Việt", Phó Thủ tướng nói.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà trao Chứng nhận sản phẩm muối tiêu biểu và mô hình du lịch cộng đồng về muối cho các doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh tại Bạc Liêu - Ảnh: VGP/Minh Khôi

Tạo đột phá về hạ tầng, nâng cao năng suất, đa dạng hóa sản phẩm

Phó Thủ tướng đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì phối hợp với Bộ Công Thương, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Văn hóa, Thể thao và du lịch, UBND các tỉnh, thành phố ven biển tập trung triển khai đồng bộ 6 giải pháp.

Một là, rà soát phát triển vùng muối ở những nơi có điều kiện tự nhiên thuận lợi theo hướng tập trung, quy mô lớn hình thành vùng sản xuất muối công nghiệp gắn sản xuất với chế biến, thu hồi các sản phẩm sau muối, đa dạng hóa các sản phẩm muối ở các địa phương, như Bạc Liêu, Bến Tre, Ninh Thuận, Khánh Hòa, Nghệ An...

Hai là, tập trung triển khai thực hiện các giải pháp có tính đột phá, đầu tư cải tạo, nâng cấp đồng bộ hạ tầng nghề muối; ứng dụng khoa học, công nghệ tiên tiến, nâng cao năng suất, chất lượng, bảo quản, đa dạng hóa sản phẩm, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, gia tăng giá trị cho các sản phẩm muối.

Đồng thời chú trọng xây dựng chỉ dẫn địa lý, phát triển thương hiệu muối đặc trưng của các vùng miền. Riêng với tỉnh Bạc Liêu, đề nghị các bộ, ngành và UBND tỉnh tiếp tục hoàn thiện tiêu chuẩn chất lượng, quảng bá thương hiệu muối Bạc Liêu ra quốc tế, để không chỉ bà con trong nước mà cả bạn bè thế giới biết đến hạt muối của chúng ta.

Bộ Công Thương chủ trì phối hợp với các bộ, ngành, địa phương tiếp tục thúc đẩy phát triển các ngành hàng sử dụng nguyên liệu từ muối, như ngành chế biến thực phẩm, y tế và công nghiệp hóa chất; giảm dần nhập khẩu, tiến tới xuất khẩu các sản phẩm muối biển tự nhiên chứa nhiều khoáng chất có lợi cho sức khỏe..

Quan tâm hỗ trợ, tạo điều kiện cho tổ chức và hộ gia đình phát triển các sản phẩm OCOP đối với muối và các sản phẩm từ muối tại địa phương, bảo hộ sở hữu thương hiệu cho sản phẩm muối ở các địa phương, xúc tiến thương mại các sản phẩm muối, sau muối.

Ba là, phát triển các sản phẩm du lịch trải nghiệm, gắn với sản xuất nông nghiệp, diêm nghiệp. Những cánh đồng muối không chỉ là nơi sản xuất, mà còn là tài sản văn hóa, tài nguyên du lịch trải nghiệm nghề muối để du khách đến tham quan, tìm hiểu về quy trình sản xuất, tham gia vào các hoạt động thu hoạch, thưởng thức các món ăn địa phương, qua đó vừa tạo thêm thu nhập cho bà con, vừa quảng bá hình ảnh Bạc Liêu và nghề muối Việt Nam.

Bốn là, chú trọng hỗ trợ sinh kế, nâng cao đời sống cho diêm dân. Chính phủ sẽ chỉ đạo các bộ, ngành Trung ương, địa phương tiếp tục có các chính sách hỗ trợ vốn, đào tạo nghề, bảo hiểm, giảm thiểu rủi ro cho bà con làm muối.

Phó Thủ tướng mong muốn các doanh nghiệp, hợp tác xã cùng chung tay, tạo chuỗi liên kết từ sản xuất đến chế biến, nâng cao giá trị, kéo dài chuỗi giá trị, tiêu thụ sản phẩm, để bà con không còn lo lắng chuyện "được mùa mất giá", hạt muối mặn đắng mồ hôi.

Năm là, thích ứng hiệu quả với biến đổi khí hậu. Biến đổi khí hậu là thách thức lớn với nghề muối. Do đó, cần đầu tư nghiên cứu, xây dựng các giải pháp, như hệ thống thủy lợi, cải tạo đất, để bà con yên tâm sản xuất ngay cả khi thời tiết bất thường.

Sáu là, festival nghề muối phải kết nối các nhà sản xuất, chế biến, tiêu thụ các sản phẩm từ muối với diêm dân để hướng tới xây dựng được các chuỗi liên kết nhằm đa dạng hóa các sản phẩm muối; đồng thời quảng bá sản phẩm muối cùng với các giá trị văn hóa giàu bản sắc bản sắc qua đó nâng tầm giá trị hạt muối của Việt Nam nói chung và Bạc Liêu nói riêng.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh, hạt muối tuy nhỏ bé nhưng chứa đựng sức sống mãnh liệt của đất trời và con người Việt Nam. Festival Nghề muối Việt Nam - Bạc Liêu 2025 là lời hứa của Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương đến bà con diêm dân, cùng nhau nỗ lực để đưa hạt muối vươn xa, để nghề muối không chỉ là di sản mà còn là cơ sở phát triển kinh tế, văn hóa, du lịch trong thời đại mới.

Cùng chung tay, góp sức để nâng tầm giá trị hạt muối Việt Nam không chỉ vì lợi ích kinh tế mà còn vì sự nghiệp phát triển của văn hóa truyền thống và cộng đồng.

Minh Khôi