Chuyên gia đề xuất loạt giải pháp kích cầu tiêu dùng trên nền tảng số

Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh chuyển đổi số trên quy mô toàn nền kinh tế, nhiều cơ hội tăng trưởng mới đang mở ra song hành với những thách thức chưa từng có. Từ sự bùng nổ của thương mại điện tử, sự chuyển dịch mạnh mẽ sang các mô hình kinh doanh số, đến yêu cầu hoàn thiện thể chế và bảo đảm an toàn dữ liệu, kinh tế số đang trở thành một trong những trụ cột quan trọng nhất cho mục tiêu phát triển dài hạn.

Phóng viên Báo Công Thương đã có cuộc trao đổi Chuyên gia kinh tế - PGS. TS Nguyễn Thường Lạng, qua đó chỉ rõ những động lực tạo sức bật cho kinh tế số Việt Nam, đồng thời nhận diện các rủi ro đang nổi lên, nhấn mạnh trách nhiệm của các chủ thể trong hệ sinh thái số và đề xuất loạt giải pháp nhằm kích cầu, nâng cao sức mua, ổn định thị trường và hướng tới các mục tiêu phát triển bền vững.

Động lực tăng trưởng và thách thức mới của kinh tế số Việt Nam

- Xin ông cho biết những yếu tố then chốt nào đang tạo ra động lực mạnh mẽ giúp kinh tế số Việt Nam tăng trưởng và hướng tới những mốc phát triển lớn vào năm 2050?

PGS. TS Nguyễn Thường Lạng: Thương mại điện tử trong nước, thương mại điện tử xuyên biên giới và các nền tảng thương mại điện tử đang phát triển rất mạnh. Việc đầu tư vào công nghệ ở Việt Nam hiện nay, theo tôi, đã tiến bộ hơn rất nhiều so với 5 - 7 năm trước. Văn hóa sử dụng các công cụ điện tử trong thanh toán, đặt hàng, giao hàng, cũng như trong kiểm kê, đánh giá, quản lý… tôi cho rằng đều phát triển rất mạnh. Tất cả những yếu tố đó tạo nên một động lực lớn, một thị trường lớn cho kinh tế số.

Chuyên gia kinh tế - PGS. TS Nguyễn Thường Lạng.

Ngoài ra, tôi cho rằng, kinh tế số còn gắn với việc số hóa đồng bộ nhiều lĩnh vực: giao thông, công nghiệp, y tế, giáo dục, và cả các lĩnh vực liên quan đến quốc phòng - an ninh. Khi tất cả được số hóa, chắc chắn đó sẽ là động lực mạnh để kinh tế số của Việt Nam bùng nổ. Tôi đánh giá rằng, khả năng đến năm 2050, kinh tế - xã hội Việt Nam có thể đạt tỷ lệ trên 50%.

- Ông đánh giá những thách thức lớn nhất mà Việt Nam phải đối mặt trong quá trình phát triển kinh tế số hiện nay là gì?

PGS. TS Nguyễn Thường Lạng: Tôi nghĩ, thách thức lớn nhất gắn với tiến bộ công nghệ và kinh tế số trước hết là rủi ro trong cạnh tranh công nghệ. Những doanh nghiệp hay tập đoàn nào đi chậm chắc chắn sẽ bị loại khỏi thị trường, bởi hiện nay đây là cuộc cạnh tranh khốc liệt về công nghệ, nơi mà các chủ thể không đạt được năng lực công nghệ cần thiết sẽ nhanh chóng bị loại khỏi cuộc chơi.

Bên cạnh đó, tôi cho rằng, có những rủi ro liên quan đến bảo mật thông tin. Công nghệ bảo mật tuy phát triển, nhưng có thể chưa theo kịp tốc độ tăng trưởng của kinh doanh số và sự bùng nổ dữ liệu. Khối lượng dữ liệu lớn đến mức người vận hành đôi khi không kịp ứng phó, trong khi các lực lượng lợi dụng mặt trái của kinh tế số lại tìm được những cách thức rất thông minh, tinh vi, cũng là hệ quả của chính môi trường kinh tế số. Những rủi ro này liên quan đến bảo mật thông tin, an ninh và an toàn dữ liệu.

Một khía cạnh nữa, tôi nghĩ còn liên quan đến văn hóa. Nhiều khi chúng ta bị trì trệ do định kiến về kinh tế số, dẫn đến tâm lý e ngại khi tham gia: sợ mất tiền, sợ không hiểu biết, sợ bấm nhầm, sợ thao tác sai. Những yếu tố về văn hóa đó phần nào cản trở sự phát triển của kinh tế số.

Ngoài ra, các nền tảng thương mại xuyên biên giới cũng có nguy cơ bị lợi dụng cho những hành vi vi phạm pháp luật như lừa đảo, sử dụng tài sản số để mã hóa tiền, rửa tiền… Đây là những “căn bệnh” mà kinh tế số phải đối mặt. Tuy nhiên, tôi cho rằng, thời gian tới chắc chắn sẽ có những công cụ nhằm ngăn chặn hoặc giảm thiểu những vấn đề này.

- Theo ông, cần áp dụng những biện pháp và cơ chế trách nhiệm nào để xử lý hiệu quả tình trạng hàng giả, hàng kém chất lượng trên các nền tảng kinh tế số. Đồng thời, vai trò của sàn thương mại điện tử, cơ quan quản lý cũng như người tiêu dùng trong hệ sinh thái bảo vệ người tiêu dùng nên được xác định như thế nào?

PGS. TS Nguyễn Thường Lạng: Theo tôi nghĩ, tình trạng hàng giả, hàng kém chất lượng hay hàng nhái trên nền tảng kinh tế số là có. Vấn đề nằm ở chỗ, khi chúng ta đã nhận diện được tình trạng này thì điều đầu tiên là các nền tảng phải chịu trách nhiệm, bởi họ là bên đồng hành trong quá trình bán hàng. Theo luật, hai bên cùng tham gia thì đều có trách nhiệm, vì vậy sàn nào để xảy ra việc bán hàng giả, hàng trái với quảng cáo, trái với thông tin giới thiệu của mình thì phải chịu trách nhiệm đền bù cho khách hàng. Nếu một đơn hàng bị lặp đi lặp lại vi phạm đến ba lần chẳng hạn, thì theo tôi phải có hình thức xử phạt hành chính, thậm chí xử lý dân sự hoặc hình sự, bởi đó là hành vi biết sai nhưng không sửa.

Ảnh minh họa.

Tôi cho rằng, cần xây dựng chế tài chặt chẽ, rõ ràng. Đặc biệt, các sàn phải minh bạch hóa thông tin, minh bạch hóa chứng từ, nguồn gốc xuất xứ, làm tốt từ khâu đầu đến khâu cuối. Quan trọng hơn, họ phải chịu trách nhiệm hoàn toàn về chuỗi cung ứng của mình, minh bạch từ gốc. Làm tốt những điều này sẽ giúp giảm đáng kể các vi phạm.

Ngoài ra, cần có sự vào cuộc của các cơ quan bảo vệ pháp luật, quản lý thị trường, các hiệp hội bảo vệ người tiêu dùng. Người tiêu dùng cũng phải là một lực lượng tham gia, bởi công nghệ không thể làm hết, mà cần sự phối hợp của nhiều chủ thể liên quan. Tất cả những yếu tố đó sẽ tạo nên một hệ sinh thái số bảo vệ người tiêu dùng ở mức cao nhất và chắc chắn sẽ giúp giảm thiểu tình trạng hàng giả, hàng kém chất lượng.

Giải pháp kích cầu, nâng cao sức mua và ổn định thị trường

- Đâu là những giải pháp và chương trình kích cầu cần được triển khai mạnh mẽ hơn, thưa ông?

PGS. TS Nguyễn Thường Lạng: Theo tôi nghĩ, vấn đề kích cầu là hết sức quan trọng. Ở đây, chúng ta còn phải tận dụng tốt hơn nữa các hoạt động đang có. Chẳng hạn, những chương trình kích cầu như khuyến mại; các sự kiện lễ hội cuối năm, tổng kết, chúc mừng năm mới; hay các hoạt động biếu tặng… theo tôi đều cần được phát huy tối đa. Đặc biệt vào dịp cuối năm, nên có những chương trình kích cầu quy mô lớn, ví dụ như mở rộng du lịch quốc tế, kêu gọi khách quốc tế đến Việt Nam tham quan, kỷ niệm các mốc sự kiện… Những chương trình như vậy, nếu làm mạnh hơn, có thể giúp cả nước trở thành một thị trường rộng lớn được khai thác tối đa. Khách du lịch có thể vào Việt Nam trong một đến hai tuần, một đến hai tháng với quy mô tăng đột biến, đó là điều hoàn toàn có thể tính tới.

Tôi nghĩ, kích cầu cần được triển khai cả ở trong nước, cả ở hướng đối ngoại. Đồng thời, cũng cần chú ý tới chính sách tiêu dùng; chính sách thuế, thu nhập; các chính sách bảo trợ xã hội, chính sách xã hội nói chung. Tất cả những yếu tố đó tạo ra một nguồn động lực rất lớn để kích cầu bùng nổ.

Thậm chí, chúng ta có thể tạo ra những làn sóng mua sắm mạnh mẽ, tương tự như Thái Lan - nơi họ có những chương trình kích cầu rất hiệu quả. Tôi nghĩ chúng ta nên tham khảo và học hỏi những kinh nghiệm như vậy.

- Với những thực trạng như hiện nay, cần những giải pháp gì để cải thiện sức mua của người dân và tạo môi trường kinh tế ổn định hơn, thưa ông?

PGS. TS Nguyễn Thường Lạng: Tôi nghĩ rằng, sức mua của người lao động, của người dân nhìn chung chưa được cải thiện như kỳ vọng. Vì vậy, một trong những giải pháp cần thiết là bình ổn giá cả; thậm chí chúng ta nên có chính sách khuyến mại hoặc những biện pháp từ phía Chính phủ để đưa mặt bằng giá trở lại trạng thái bình thường, bởi gần đây tôi thấy giá cả có xu hướng nhích lên.

Tiếp nữa, tôi cho rằng, chính sách thu nhập và chính sách an sinh xã hội cần được hoàn thiện và phát triển đồng bộ hơn. Bên cạnh đó, Chính phủ cũng cần có những gói kích cầu thực sự, giống như những năm trước chúng ta đã áp dụng các biện pháp miễn, giảm thuế; các chính sách ưu tiên cho doanh nghiệp nhỏ và vừa… Những yếu tố kích cầu đó đóng vai trò rất quan trọng trong việc thu hút đầu tư nước ngoài.

Ngoài ra, để thúc đẩy xuất khẩu, việc khai thác hiệu quả các hiệp định thương mại tự do sẽ giúp tăng tổng kim ngạch xuất khẩu. Tôi nghĩ rằng, nếu các giải pháp được triển khai đồng bộ, chắc chắn chúng ta sẽ có một bức tranh kinh tế sáng sủa hơn.

Xin cảm ơn ông!

Minh Trang