Chuyện gì xảy ra tiếp theo sau khi Tổng thống Hàn Quốc bị bắt?

Tin tức trên truyền hình về vụ bắt giữ và thẩm vấn Tổng thống Yoon Suk Yeol ngày 15/1. Ảnh: Yonhap News.

Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol ngày 15/1 bị bắt giữ khi đông đảo cảnh sát có mặt bên ngoài tư dinh của ông ở thủ đô Seoul. Các điều tra viên của Văn phòng điều tra tham nhũng các quan chức cấp cao (CIO) đã tìm cách bắt giữ ông suốt nhiều tuần vì cáo buộc nổi loạn liên quan tới tuyên bố thiết quân luật chớp nhoáng đầu tháng 12/2024.

Sau nỗ lực bất thành nhằm thực thi lệnh bắt giữ hồi đầu tháng 1, các điều tra viên CIO quay lại tư dinh của ông Yoon vào sáng 15/1 với sự trợ giúp của khoảng 3.000 cảnh sát, Guardian đưa tin.

Tại sao diễn biến này lại quan trọng?

Ông Yoon đối mặt với các cáo buộc nghiêm trọng, mặc dù chưa bị buộc tội. Kích động nổi loạn là một trong số ít tội các tổng thống Hàn Quốc không được miễn trừ. Người bị kết tội có thể phải chịu khoản tiền phạt lớn, án tù hoặc thậm chí tử hình, song Hàn Quốc từ lâu có lệnh hoãn thi hành án tử.

Ông Yoon là tổng thống đương nhiệm đầu tiên của Hàn Quốc bị bắt, dù một số người tiền nhiệm trước đó cũng đối mặt với cáo buộc hình sự và bị bỏ tù sau khi rời nhiệm sở.

Diễn biến hôm 15/1 đánh dấu sự kết thúc của một giai đoạn quan trọng trong chiến dịch buộc ông Yoon chịu trách nhiệm về quyết định hôm 3/12/2024, khi tổng thống ban bố thiết quân luật và ra lệnh cho quân đội ngăn cản các nhà lập pháp tiến vào tòa nhà Quốc hội.

Các nhà lập pháp - do đảng Dân chủ đối lập dẫn đầu - đối đầu với quân đội và bỏ phiếu lật ngược sắc lệnh, buộc ông Yoon bãi bỏ thiết quân luật chỉ 6 giờ sau đó.

Nhìn rộng hơn, việc ông Yoon bị bắt giữ cho thấy pháp quyền đang dần thắng thế sau nhiều tuần bất ổn khiến nhiều người Hàn Quốc lo ngại về tương lai của nền dân chủ.

Tại sao mất nhiều thời gian để bắt giữ ông Yoon?

Mặc dù bị đình chỉ chức vụ, trên lý thuyết, ông Yoon đang tại vị và có quyền được bảo vệ từ cơ quan an ninh tổng thống (PSS). Hồi đầu tháng 1, lực lượng này đã giằng co với các điều tra viên và cảnh sát tìm cách thực thi lệnh bắt giữ, khiến CIO phải rút lui và xin một lệnh khác.

Cảnh sát dường như rút kinh nghiệm từ lần đầu tiên và đã tới “pháo đài” của ông Yoon với thang, giúp họ trèo vào bên trong. Lực lượng thực thi pháp luật cũng đe dọa sẽ bắt giữ nhân viên an ninh của ông Yoon nếu bị chặn đứng lần thứ 2.

Các phương tiện truyền thông đưa tin cảnh sát không mang theo vũ khí để giảm leo thang, song mặc áo chống đạn phòng trường hợp bị phía bên kia bắn. Cảnh sát cũng xô xát với một số người biểu tình ủng hộ ông Yoon bên ngoài tư dinh song không có báo cáo về tình trạng bạo lực nghiêm trọng.

Các điều tra viên đã bắt giữ được ông Yoon sau nỗ lực bất thành hôm 3/1. Ảnh: Reuters.

Một điểm đáng chú ý là ông Yoon có thái độ mềm mỏng hơn trước. Ban đầu, tổng thống kháng cự lệnh bắt giữ, song trong video ghi hình sẵn hôm 15/1, ông nói mình quyết định trình diện thẩm vấn để ngăn chặn “đổ máu”.

Việc bắt giữ có liên quan tới luận tội?

Việc bắt giữ ông Yoon liên quan trực tiếp đến tuyên bố thiết quân luật, song điều tra về cáo buộc nổi loạn tách biệt với quá trình luận tội.

Trong lúc ông đang bị thẩm vấn trong vụ án hình sự, Tòa án Hiến pháp đang tổ chức các phiên điều trần xem xét sẽ cách chức hoặc phục chức tổng thống. Tòa án có 180 ngày, tính từ ngày 14/12/2024 để quyết định.

Ông Yoon nói gì?

Trước hôm 15/1, ông Yoon đã ba lần từ chối lệnh triệu tập, tuyên bố cuộc điều tra là bất hợp pháp. Trong video công bố trước khi bị bắt giữ, ông nhắc lại lập trường này, tuyên bố lệnh bắt là bất hợp pháp.

Các luật sư khẳng định CIO không có thẩm quyền xử lý vụ án của ông Yoon, lập luận luật pháp quy định rõ những đối tượng cấp cao và các hành vi vi phạm mà CIO được phép điều tra, nhưng không có mục đề cập hành vi nổi loạn.

Các luật sư cũng nhấn mạnh lệnh bắt giữ do tòa án quận Seoul cấp là vi hiến vì lệnh này không tuân theo hai điều khoản trong Đạo luật tố tụng hình sự mà không dẫn chứng cơ sở pháp lý biện minh. Hai điều khoản này quy định giới hạn việc khám xét và thu giữ tại địa điểm chứa thông tin quân sự mật hoặc công chức nắm giữ bí mật công vụ.

Các cơ quan Hàn Quốc liên quan tới vụ điều tra và luận tội Tổng thống Yoon Suk Yeol. Đồ họa: New York Times.

Họ cho biết mọi điều tra hình sự cần tiến hành sau khi Tòa án Hiến pháp xét xử vụ luận tội. Nhóm ông Yoon trước đó đệ đơn khiếu nại và lệnh lên Tòa án Hiến pháp để xem xét tính hợp pháp của lệnh bắt giữ.

Chuyện gì xảy ra tiếp theo?

Các vụ án chính trị và hình sự chống lại ông Yoon sẽ tiếp tục trong nhiều tuần, thậm chí tháng tới. Tuy nhiên, không có nhiều đầu mối tiết lộ trước kết quả của những vụ việc này.

Trong một kịch bản, ông Yoon có thể đối mặt với phiên tòa hình sự về tội nổi loạn, nhưng được Tòa án Hiến pháp phục chức. Trường hợp xấu nhất là ông vừa bị xét xử trong vụ án hình sự về tội nổi loạn, vừa bị tòa án bãi nhiệm.

Theo lệnh bắt giữ hiện tại, ông Yoon có thể bị giam giữ để thẩm vấn trong 48 giờ.

Các điều tra viên đã trình hơn 200 trang câu hỏi vào ngày 15/1. Korea Herald đưa tin ông Yoon đã từ chối trả lời mọi câu hỏi trong phiên thẩm vấn buổi sáng. CIO đã chuẩn bị một phòng thẩm vấn đặc biệt có ghi hình và khu vực riêng cho ông Yoon, nhưng tổng thống không đồng thuận quay hình nên phiên đầu tiên không được ghi lại.

Sau khi hoàn tất phiên thẩm vấn trong ngày, CIO có kế hoạch đưa ông Yoon về Trung tâm giam giữ Seoul ở Uiwang, tỉnh Gyeonggi. Nếu đúng như vậy, cơ sở này sẽ được bảo vệ theo Đạo luật An ninh Tổng thống.

Lệnh hiện tại chỉ có thời hạn trong 48 giờ nên sau đó CIO cần gia hạn yêu cầu kéo dài tối đa 20 ngày. Lệnh bắt giữ chính thức được ban hành khi có đủ bằng chứng phạm tội và không đảm bảo về nơi cư trú của nghi phạm, nguy cơ bỏ trốn hoặc lo ngại tiêu hủy bằng chứng.

Trong khi đó, Tòa án Hiến pháp dự kiến tổ chức 5 phiên điều trần cho đến đầu tháng 2, nhưng chưa rõ liệu tổng thống có tham dự hay không. Phiên điều trần đầu tiên diễn ra hôm 14/1 đã kết thúc sau 4 phút do ông Yoon không xuất hiện, và buổi tiếp theo diễn ra vào ngày 16/1.

Truyền thông Hàn Quốc đưa tin ông Yoon từ chối xuất hiện tại phiên điều trần thứ 2, đồng thời cho biết thêm luật sư sẽ trả lời thay mặt ông.

Trí Ân