'Chìa khóa' phát triển nông nghiệp bền vững

Tại Cà Mau, nhiều mô hình như nuôi tôm công nghệ cao không xả thải, sản xuất lúa chất lượng cao – phát thải thấp… đang được triển khai rộng rãi. Đây không chỉ là giải pháp kỹ thuật, mà còn là bước chuyển mạnh mẽ trong tư duy sản xuất của người dân trong nhiệm kỳ phát triển mới.

Ruộng lúa thông minh

Là địa phương thí điểm mô hình sản xuất lúa chất lượng cao, phát thải thấp, xã Vĩnh Thanh đã có những thay đổi rõ rệt. Nông dân không còn canh tác theo thói quen mà bắt đầu áp dụng phương pháp hiện đại: sử dụng máy móc, quản lý nước hợp lý, lựa chọn giống thích hợp với điều kiện đất, khí hậu.

Cánh đồng thực hiện thí điểm sản xuất lúa chất lượng cao, phát thải thấp ở xã Vĩnh Thanh. (Ảnh: Hữu Thọ)

Điều đáng quý nhất chính là sự thay đổi tư duy. Người dân biết ghi chép nhật ký canh tác, tính toán chi phí hiệu quả, quan tâm đến sức khỏe của đất và môi trường. Những khái niệm như “giảm phát thải”, “biến đổi khí hậu”, “nông nghiệp carbon” đã trở nên gần gũi.

Ông Nguyễn Hồng Phúc, Chủ tịch Hội đồng Quản trị, Giám đốc Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp Hồng Phát, xã Vĩnh Thanh, cho biết: “Ban đầu bà con còn băn khoăn, vì đây là mô hình thí điểm, chưa biết kết quả như thế nào; hơn nữa, quy trình thực hiện cũng hoàn toàn khác với kinh nghiệm trồng lúa truyền thống. Nhưng sau thời gian thực hiện, với sự hỗ trợ kỹ thuật rất nhiệt tình của các chuyên gia, đến nay mô mình cho thấy hiệu quả, bà con rất phấn khởi".

Mô hình giúp tăng năng suất, tiết kiệm chi phí giống, phân bón, công lao động, đồng thời mang lại lợi ích môi trường: không còn đốt rơm rạ, nước thải được kiểm soát và xử lý tuần hoàn. Các chuyên gia, cán bộ kỹ thuật cũng gắn bó mật thiết hơn với người dân, đồng hành trên từng thửa ruộng.

Không dừng lại ở một vụ mùa, mô hình đang tạo nền tảng cho nền nông nghiệp thông minh, xanh và bền vững, nơi người nông dân trở thành những “kỹ sư” trên chính cánh đồng của mình. “Hằng ngày, mình cập nhật độ ẩm lên hệ thống, điều gì không rõ thì nhắn tin lên nhóm hỏi liền. Các chuyên gia thường xuyên xuống tận nơi "cầm tay chỉ việc" nên bà con an tâm sản xuất", ông Phúc chia sẻ.

Ao tôm thân thiện môi trường

Không chỉ cây lúa, con tôm Cà Mau cũng đang thay đổi theo hướng “xanh” hơn. Mô hình nuôi tôm công nghệ cao, không xả thải ra môi trường được nhân rộng trên hàng ngàn héc-ta, mang lại hiệu quả rõ nét.

Khác với nuôi truyền thống phụ thuộc tự nhiên, mô hình mới kiểm soát toàn bộ quy trình bằng công nghệ: từ nguồn nước, nhiệt độ, thức ăn đến xử lý chất thải. Ao nuôi lót bạt, nước thải được đưa qua hệ thống lọc sinh học rồi tái sử dụng, không xả thẳng ra môi trường.

Mô hình nuôi tôm không xả thải ở xã Phú Tân, tỉnh Cà Mau.

Ông Bùi Chí Thương, Xã Lương Thế Trân, phấn khởi: “Gia đình nhiều năm nay nuôi tôm siêu thâm canh, lo lắng nhất vấn đề môi trường, nên khi được hỗ trợ tham gia mô hình này, tôi rất mừng, thêm an tâm nuôi tôm”.

Điều đáng mừng là người nuôi tôm đã thay đổi tư duy, mạnh dạn đầu tư cảm biến, phần mềm quản lý, hệ thống cho ăn tự động… Nuôi tôm giờ đây không chỉ để có lợi nhuận, mà còn gắn với trách nhiệm bảo vệ môi trường, cộng đồng.

Ứng dụng KHCN là yêu cầu tất yếu

Thành công của những mô hình trên cho thấy khoa học - công nghệ đã thực sự đi vào thực tiễn. Người dân sẵn sàng đổi mới, chấp nhận rủi ro ban đầu để theo đuổi mục tiêu dài hạn. Nhà nước, doanh nghiệp, hợp tác xã và các tổ chức khoa học - kỹ thuật cũng đồng hành tích cực trong việc chuyển giao công nghệ, cung cấp thiết bị, đào tạo nhân lực.

Hiện nay, nông dân đã biết ứng dụng khoa học công nghệ vào canh tác đồng ruộng, góp phần tăng năng suất, bảo vệ môi trường. (Ảnh: Hữu Thọ)

Khoa học - công nghệ không chỉ gói gọn trong phòng thí nghiệm, mà đã trở thành công cụ phục vụ trực tiếp đời sống và sản xuất của người dân. Những mô hình “ruộng lúa thông minh”, “con tôm thân thiện môi trường” minh chứng rằng nông sản hôm nay không đơn thuần là sản phẩm, mà còn là biểu tượng của một nền sản xuất trách nhiệm, hiệu quả, bền vững.

Tiến sĩ Quách Văn Ấn, Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ, cho biết: “Vấn đề quan trọng chính là phát thải thấp, giảm gánh nặng cho môi trường. Ðồng thời, khi áp dụng KHCN thì mô hình cũng giảm rủi ro hơn, cho năng suất cao hơn”.

Trong giai đoạn hiện nay, việc phát triển nông nghiệp ứng dụng KHCN không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu tất yếu nếu muốn thích ứng với biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường, nâng cao thu nhập cho người dân, nâng cao sức cạnh tranh cho sản phẩm nông nghiệp Việt hội nhập vào chuỗi giá trị toàn cầu.

“ Tiến sĩ Nguyễn Phương Bắc, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ, chia sẻ: “Vấn đề ứng dụng KHCN để góp phần tăng giá trị sản phẩm, tạo nên thương hiệu riêng của Cà Mau, là một trong những nhiệm vụ đề ra để góp phần thực hiện Nghị quyết 57 về đột phá phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số của tỉnh. Nhiều mô hình đang từng bước thành công, tạo nên những hiệu ứng tích cực".

Hà Giang - Phong Nguyên