Chấm dứt bạo lực gia đình - xã hội phát triển bền vững

Dù hệ thống pháp luật ngày càng hoàn thiện, song thực tế cho thấy, hành trình chấm dứt bạo lực gia đình vẫn còn nhiều gian nan, đòi hỏi sự chung tay đồng bộ của cả hệ thống chính trị và cộng đồng.

Các đại biểu trung ương và thành phố Hà Nội phát động Tháng hành động vì bình đẳng giới và phòng ngừa, ứng phó với bạo lực trên cơ sở giới năm 2025 (sự kiện diễn ra ngày 19-11-2025). Ảnh: Mai Hoa

Những khoảng trống cần được lấp đầy

Bạo lực gia đình từ lâu được nhìn nhận là một trong những vấn đề xã hội nhức nhối, để lại những hệ lụy nặng nề không chỉ đối với nạn nhân, mà còn ảnh hưởng sâu rộng đến sự ổn định và phát triển của cộng đồng. Những tổn thương do bạo lực gây ra không dừng lại ở thể chất, mà còn âm ỉ kéo dài trong đời sống tinh thần, làm suy giảm chất lượng sống, phá vỡ các mối quan hệ gia đình và tác động tiêu cực đến tiến trình thực hiện các mục tiêu quốc gia về bình đẳng giới.

Mặc dù Luật Phòng, chống bạo lực gia đình đã chính thức có hiệu lực từ ngày 1-7-2023, song theo Báo cáo của Chính phủ, chỉ riêng năm 2023, cả nước vẫn ghi nhận 3.122 hộ gia đình có vấn đề liên quan đến bạo lực gia đình. Trong đó, bạo lực thân thể chiếm tỷ lệ cao nhất với 1.520 vụ, tiếp theo là bạo lực tinh thần, bạo lực kinh tế và bạo lực tình dục. Những con số này cho thấy bạo lực gia đình vẫn tồn tại dưới nhiều hình thức, len lỏi trong đời sống xã hội, để lại những hậu quả khó có thể đo đếm.

Thực tế nghiên cứu tại Việt Nam cho thấy, cứ 4 phụ nữ từng bị chồng bạo hành thể chất thì có một người phải chịu đựng những vết thương trên cơ thể; hơn một nửa trong số đó bị thương tích nhiều lần. So với những phụ nữ chưa từng bị bạo hành, nhóm phụ nữ từng chịu bạo lực có nguy cơ mắc bệnh tật và suy giảm sức khỏe gần gấp hai lần, đồng thời, khả năng nảy sinh suy nghĩ tiêu cực, thậm chí tự tử cao gấp ba lần. Đây là những con số biết nói, phản ánh rõ nét mức độ nghiêm trọng của bạo lực gia đình đối với phụ nữ - nhóm đối tượng dễ bị tổn thương nhất.

Một trong những nguyên nhân khiến bạo lực gia đình vẫn khó kiểm soát là tâm lý cam chịu của chính nạn nhân. Nhiều người, đặc biệt là phụ nữ, vẫn lựa chọn im lặng vì sợ bị kỳ thị, lo lắng ảnh hưởng đến danh dự gia đình, hoặc cho rằng đó là “chuyện riêng”. Phần lớn các vụ việc chỉ được báo cáo khi hậu quả đã trở nên nghiêm trọng, hành vi bạo lực kéo dài, hoặc đứng trước nguy cơ chấm dứt hôn nhân. Sự chậm trễ trong việc lên tiếng khiến nạn nhân ngày càng bị cô lập, thiếu điểm tựa để tìm kiếm sự hỗ trợ kịp thời.

Bên cạnh đó, việc thiếu các chính sách hỗ trợ hiệu quả và đồng bộ dành cho nạn nhân cũng là một khoảng trống lớn. Không ít người bị bạo lực rơi vào trạng thái đơn độc cả trong và sau khi sự việc xảy ra. Nhiều nhân chứng dù chứng kiến hành vi bạo lực nhưng không tố cáo tới chính quyền địa phương hoặc cơ quan liên quan, vô tình tiếp tay cho bạo lực tiếp diễn dưới nhiều hình thức khác nhau.

Trong bối cảnh đó, hệ thống pháp luật về gia đình và bình đẳng giới đã từng bước được hoàn thiện. Luật Bình đẳng giới năm 2006, Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, Luật Trẻ em năm 2016 và đặc biệt là Luật Phòng, chống bạo lực gia đình năm 2022 đã tạo hành lang pháp lý quan trọng nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các thành viên trong gia đình, nhất là người cao tuổi, phụ nữ và trẻ em. Tuy nhiên, để các quy định pháp luật thực sự đi vào cuộc sống, rất cần sự vào cuộc quyết liệt, đồng bộ của các cấp, các ngành và toàn xã hội.

Đầu năm 2025, tại hội thảo khoa học về bình đẳng giới trong gia đình, phòng ngừa và ứng phó bạo lực trên cơ sở giới, do Viện Nghiên cứu Gia đình và Giới, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam tổ chức, nhiều ý kiến cho rằng nạn nhân của bạo lực giới thường phải tự chịu đựng trong im lặng. Phụ nữ, nhất là những người sống ở nông thôn, vùng sâu, vùng xa, là đối tượng chịu bạo lực nhiều hơn so với nam giới. Phần lớn họ không tìm kiếm sự trợ giúp vì cho rằng sự việc chưa đủ nghiêm trọng, hoặc coi đó là chuyện riêng của gia đình.

Các chuyên gia cho rằng, xóa bỏ bạo lực trên cơ sở giới ngay từ trong gia đình chính là xóa bỏ bạo lực từ gốc rễ, là điều kiện tiên quyết để thúc đẩy bình đẳng giới một cách thực chất. Mỗi cá nhân cần nhận thức rõ trách nhiệm của mình trong việc nhận diện, ngăn chặn và tố cáo các hành vi bạo lực. Việc khuyến khích nam giới tham gia vào các chương trình phòng, chống bạo lực giới, thay đổi định kiến giới và thúc đẩy vai trò tích cực của họ trong gia đình và cộng đồng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng.

Chia sẻ tại hội thảo, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Thị Minh Thi nhấn mạnh, trong xã hội hiện đại, cả nam và nữ đều có quyền và trách nhiệm như nhau trong việc xây dựng gia đình và xã hội. Việc nam giới tham gia vào công việc gia đình không chỉ giúp giảm gánh nặng cho phụ nữ, mà còn góp phần xây dựng môi trường gia đình hài hòa, bình đẳng. Trong khi đó, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đặng Thị Ánh Tuyết cho rằng, cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó trọng tâm là tuyên truyền, giáo dục về bình đẳng giới, xóa bỏ tư tưởng trọng nam khinh nữ và thực thi nghiêm pháp luật về phòng, chống bạo lực gia đình.

Hà Nội - những chuyển biến tích cực trong phòng, chống bạo lực gia đình

Trong bức tranh chung còn nhiều thách thức của công tác phòng, chống bạo lực gia đình, Hà Nội nổi lên như một địa phương có nhiều nỗ lực và chuyển biến tích cực. Sự kiện phát động Tháng hành động quốc gia về phòng, chống bạo lực gia đình năm 2025 do Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội tổ chức tháng 6-2025 với chủ đề “Chấm dứt bạo lực, vun đắp yêu thương” đã thể hiện rõ quyết tâm chính trị của Thủ đô trong việc xây dựng gia đình no ấm, tiến bộ, hạnh phúc, văn minh.

Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội Phạm Xuân Tài nhấn mạnh, gia đình là tế bào của xã hội, là nền tảng hình thành nhân cách, lối sống và đạo lý truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Xây dựng gia đình hạnh phúc là mục tiêu trọng tâm của Chiến lược phát triển gia đình Việt Nam đến năm 2030, đồng thời là nhiệm vụ xuyên suốt trong chiến lược phát triển con người Thủ đô.

Tuy nhiên, trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, gia đình Việt Nam nói chung và gia đình Hà Nội nói riêng đang đối mặt với nhiều thách thức, trong đó có vấn nạn bạo lực gia đình. Đây là vấn đề ảnh hưởng nghiêm trọng đến danh dự, nhân phẩm và thậm chí là tính mạng của các thành viên trong gia đình, đặc biệt là phụ nữ, trẻ em và người cao tuổi.

Thống kê cho thấy, 10 năm qua, số vụ bạo lực gia đình trên địa bàn thành phố Hà Nội đã giảm mạnh. Nếu như năm 2014 ghi nhận 331 vụ thì năm 2017, con số này giảm còn 263 vụ, và đến năm 2024 chỉ còn 24 vụ được phát hiện. Đây là minh chứng rõ nét cho hiệu quả của các chính sách, chương trình hành động cũng như sự vào cuộc đồng bộ của các cấp, các ngành và cộng đồng xã hội.

Dưới sự chỉ đạo của Thành ủy, HĐND và UBND thành phố, ngành Văn hóa và Thể thao thành phố đã phối hợp chặt chẽ với các ban, ngành, đoàn thể triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, từ truyền thông, giáo dục, tư vấn, hỗ trợ nạn nhân đến xây dựng hệ thống cộng tác viên tại cơ sở. Công tác hỗ trợ gia đình chính sách, hộ nghèo và người dân ở vùng sâu, vùng xa được chú trọng, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và giảm thiểu nguy cơ phát sinh bạo lực gia đình.

Hà Nội đã xác định 5 nhóm nhiệm vụ trọng tâm, gồm: Nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các cấp, các ngành về phòng, chống bạo lực gia đình; triển khai hiệu quả Chương trình phòng, chống bạo lực gia đình đến năm 2025; xây dựng kế hoạch hành động cụ thể và tăng cường phối hợp liên ngành; đẩy mạnh truyền thông với hình thức đa dạng, phù hợp với từng nhóm đối tượng; tăng cường thanh tra, kiểm tra và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến bạo lực gia đình.

Bên cạnh đó, thành phố cũng kêu gọi sự tham gia mạnh mẽ hơn nữa của người dân và cộng đồng, khuyến khích các hoạt động văn hóa, thể thao và sáng tác nghệ thuật nhằm lan tỏa thông điệp yêu thương, xây dựng gia đình hạnh phúc, không bạo lực.

Những kết quả đạt được cho thấy, khi có sự chỉ đạo quyết liệt, giải pháp đồng bộ và sự chung tay của toàn xã hội, bạo lực gia đình hoàn toàn có thể được đẩy lùi. Hà Nội đang từng bước khẳng định vai trò tiên phong trong việc xây dựng môi trường gia đình an toàn, bình đẳng và nhân văn, góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững của Thủ đô và cả nước.

Minh Thúy