Cao chiết từ nọc xoài kiểm soát cơn đau

Cây nọc xoài chứa nhiều hoạt chất giúp giảm đau.

Giảm đau hiệu quả

Nhóm các nhà khoa học gồm Nguyễn Đông Nhi, Trương Nhật Minh, Cao Đình Khôi, Trần Hoàng Khả Hân, Võ Thành Nhân, Nguyễn Thị Thu Hương - Trường đại học Quốc tế Hồng Bàng (TPHCM) đã thực hiện đề tài “Tác dụng giảm đau của cao chiết từ lá cây nọc xoài”.

Theo nhóm nghiên cứu, giảm đau là nhu cầu phổ biến trong y học hiện đại và cổ truyền, đặc biệt trong điều trị các bệnh lý liên quan đến viêm, chấn thương hay đau mãn tính. Tuy nhiên, các thuốc giảm đau hiện nay như paracetamol, diclofenac hay morphin đều có thể gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng nếu dùng kéo dài.

Trước thực tế đó, việc tìm kiếm các dược liệu thiên nhiên có khả năng giảm đau hiệu quả, an toàn đang trở thành xu hướng nghiên cứu được quan tâm. Một trong những cây thuốc tiềm năng là nọc xoài, loài thực vật thuộc họ Cúc, có tên gọi dân gian là cỏ lá xoài hay cốc đồng.

Mặc dù đã được sử dụng từ lâu trong y học dân gian ở châu Phi để giảm đau, hạ sốt và trị sưng viêm, nhưng tại Việt Nam, cây Nọc xoài vẫn chưa được nghiên cứu bài bản về tác dụng dược lý. Nhằm đánh giá tiềm năng của dược liệu này, nhóm nghiên cứu đã khảo sát tác dụng giảm đau của cao chiết từ lá nọc xoài trên mô hình chuột nhắt trắng.

Các mẫu lá nọc xoài được thu tại Đồng Tháp, sau đó rửa sạch, phơi và sấy khô, xay mịn, rồi tiến hành chiết xuất bằng ethanol nồng độ 45% và 70%. Sau quá trình cô đặc, nhóm nghiên cứu thu được hai loại cao chiết - một từ dung môi ethanol 45% và một từ 70%.

Để đảm bảo an toàn trước khi đánh giá tác dụng dược lý, nhóm nghiên cứu tiến hành khảo sát độc tính cấp đường uống. Chuột được cho uống một liều cao nhất là 10 g/kg thể trọng - mức tối đa có thể dùng theo đường uống bằng ống kim. Kết quả ghi nhận: Không có dấu hiệu bất thường hay chuột tử vong, chứng tỏ cao chiết từ lá Nọc xoài không gây độc tính cấp, an toàn với liều cao.

Sau khi xác định được độ an toàn, nhóm nghiên cứu tiến hành hai loại thực nghiệm giảm đau. Một là mô hình gây đau ngoại biên bằng cách tiêm acid acetic để tạo cơn đau xoắn bụng trên chuột. Hai là mô hình đau trung ương với phương pháp “mâm nóng” - đặt chuột lên tấm kim loại nóng để quan sát phản ứng như nhảy hay liếm chân sau.

Ở mô hình đau ngoại biên, chuột được chia thành các nhóm: nhóm chứng (uống nước cất), nhóm đối chiếu (uống diclofenac - thuốc giảm đau chống viêm), và các nhóm uống cao chiết từ lá nọc xoài ở hai liều tương đương 2,5g và 5g dược liệu khô/kg thể trọng.

Những hoạt chất từ cây nọc xoài

Kết quả cho thấy cả hai loại cao chiết ethanol 45% và 70% đều giúp giảm số lần xoắn bụng của chuột. Tác dụng rõ rệt nhất ở cao chiết ethanol 45% liều 1,28 g/kg, với hiệu quả ức chế đau lên đến hơn 51%. Mặc dù không mạnh bằng thuốc diclofenac (ức chế 74%), nhưng hiệu quả này cho thấy tiềm năng rõ rệt của dược liệu.

Trong mô hình mâm nóng - đánh giá khả năng giảm đau trung ương, nhóm chuột được uống cao chiết ethanol 70% cho thấy thời gian phản ứng với nhiệt (tức thời gian chịu đau) kéo dài đáng kể so với nhóm chứng.

Đặc biệt, liều 0,57 g/kg có tác dụng nổi bật hơn liều cao hơn, cho thấy khả năng tác động lên hệ thần kinh trung ương. Tuy nhiên, tác dụng này vẫn yếu hơn so với thuốc morphin - loại thuốc giảm đau mạnh thường dùng trong lâm sàng.

Cơ chế tác dụng giảm đau của lá Nọc xoài được cho là nhờ sự hiện diện của nhiều hoạt chất như flavonoid, alkaloid, saponin, coumarin, glycosid tim… Các hợp chất này được xác định thông qua các nghiên cứu hóa học sơ bộ và tham chiếu với các tài liệu quốc tế. Trong đó, Flavonoid có khả năng ức chế các chất trung gian gây viêm như prostaglandin, TNF-α, COX-2 - vốn là những yếu tố gây đau chủ yếu ở mô ngoại vi.

Alkaloid có thể tác động trực tiếp đến hệ thần kinh trung ương bằng cách gắn vào các thụ thể µ-opioid, điều hòa hoạt động các kênh ion dẫn truyền cảm giác đau. Saponin và glycosid còn có khả năng điều hòa miễn dịch và kiểm soát phản ứng viêm.

Ngoài ra, nghiên cứu gần đây sử dụng mô hình mô phỏng phân tử (in silico) cũng gợi ý rằng một số hợp chất trong cây nọc xoài có thể ức chế enzyme COX-1 và COX-2, tương tự như cơ chế của các thuốc giảm đau NSAID.

Theo TS Nguyễn Thị Thu Hương, dù kết quả thử nghiệm còn ở mức tiền lâm sàng và tác dụng giảm đau chưa mạnh bằng các thuốc tây, nhưng nghiên cứu này đã mở ra một hướng đi mới trong khai thác các dược liệu bản địa. Đặc biệt, việc sử dụng nguyên liệu từ thiên nhiên có thể giúp giảm tác dụng phụ và nâng cao độ an toàn cho người dùng.

Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu cũng thừa nhận còn nhiều hạn chế. Cụ thể, chưa xác định được hợp chất nào đóng vai trò chính trong tác dụng giảm đau, và chỉ mới thử nghiệm trên động vật. Vì vậy, các nghiên cứu tiếp theo nên tập trung vào việc phân lập hoạt chất tinh khiết, thử nghiệm trên các mô hình viêm mạn tính, đồng thời tiến hành khảo sát lâm sàng để đánh giá hiệu quả thực tế trên người.

Nhật Phong