Cần thích ứng với chính sách thương mại mới từ Mỹ

Trong báo cáo về chính sách kinh tế vĩ mô và ngoại hối đối với một số đối tác thương mại lớn vào tháng 5-2019, Mỹ đã đưa Việt Nam vào nhóm các nước cần phải theo dõi và giám sát về chính sách tiền tệ. Hiểu một cách đơn giản là Mỹ muốn xem Việt Nam có sử dụng chính sách tiền tệ như là một công cụ để kích thích xuất khẩu hàng hóa vào Mỹ hay không.

Tiếp theo đó, Bộ Thương mại Mỹ đã cáo buộc Công ty Minh Phú của Việt Nam có hành vi tránh thuế chống bán phá giá tại Mỹ khi nhập khẩu tôm từ Ấn Độ. Mới đây nhất, ngày 27-6-2019, Tổng thống Mỹ cho biết đang để ngỏ về khả năng áp thuế lên hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam.

Nguy cơ bị áp thuế không cao

Việt Nam đang đẩy mạnh và khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư sản xuất năng lượng tái tạo.

Việt Nam đã bị Mỹ đưa vào danh sách theo dõi và giám sát khi đã chạm vào 2 trên 3 tiêu chí. Đó là có thặng dư thương mại trên 20 tỉ đô la Mỹ/năm và thặng dư cán cân vãng lai (current account) ở mức trên 2% GDP/năm.

Tuy nhiên, khả năng Việt Nam bị chính quyền Mỹ áp thuế đối với hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam như từng làm với Trung Quốc được xem là ở mức thấp vào thời điểm hiện tại, do các sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam phần lớn là phục vụ nhu cầu tiêu dùng như thủy sản, rau quả, hàng may mặc, giày dép và đồ gỗ.

Mặc dù xuất khẩu điện thoại và hàng điện tử của Việt Nam sang Mỹ tăng mạnh trong những tháng đầu năm 2019, nhưng đây đều là những mặt hàng đến từ Samsung của Hàn Quốc, Canon của Nhật... Trong khi Hàn Quốc và Nhật Bản đều là những đối tác và đồng minh thân cận của Mỹ. Do đó, khả năng đe dọa đến an ninh quốc gia của Mỹ là rất thấp.

Tiếp theo, thâm hụt thương mại của Mỹ với Việt Nam vẫn còn ở mức thấp. Số liệu thống kê của Bộ Tài chính Mỹ cho thấy Việt Nam đứng ở vị trí thứ 6 trong số các nước xuất siêu vào Mỹ, xếp sau Trung Quốc, Mexico, Đức, Nhật Bản và Ireland.

Và việc Mỹ liên tục tăng cường áp thuế đối với hàng hóa xuất khẩu từ Trung Quốc chỉ là bề nổi của vấn đề. Thương mại được xem là một trong nhiều công cụ mà nước này sử dụng nhằm làm suy yếu vị thế của Trung Quốc trong cuộc chiến về tầm ảnh hưởng trên phạm vi toàn cầu.

Nhưng Việt Nam vẫn cần thay đổi để thích ứng

Bên trong nhà máy sản xuất của Samsung tại Bắc Ninh.

Những thay đổi về chính sách thương mại của Mỹ được dự báo sẽ tiếp tục diễn ra trong thời gian tới. Do vậy, để tránh đối mặt với những tình huống bất ngờ, Việt Nam phải có những thay đổi mang tính chủ động để thích nghi tốt hơn. Trong ngắn hạn, Chính phủ cần chủ động trao đổi để phía Mỹ hiểu hơn về chính sách thương mại của Việt Nam. Những sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam là những mặt hàng mà Mỹ không có thế mạnh. Do đó, người dân Mỹ đang được hưởng những sản phẩm tiêu dùng chất lượng với chi phí hợp lý.

Thực tế, Phó thủ tướng Phạm Bình Minh đã trực tiếp sang Mỹ nhằm giải thích về những chính sách cụ thể của Việt Nam ngay trước thời điểm Mỹ công bố báo cáo vừa rồi.

Trong trung hạn, Việt Nam cần chủ động hơn nữa trong việc kêu gọi các doanh nghiệp trong nước sử dụng các sản phẩm và dịch vụ chất lượng của Mỹ.

Vừa qua, Công ty Lọc dầu Bình Sơn cho biết sẽ nhập khẩu 3 triệu thùng dầu thô từ Mỹ trong sáu tháng cuối năm 2019[2]. Đây được xem là động thái chưa có tiền lệ bởi chi phí nhập khẩu từ Mỹ chắc chắn sẽ cao hơn nhiều so với các nước khác trong khu vực châu Á.

Bên cạnh đó, Việt Nam đang đẩy mạnh và khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư sản xuất năng lượng tái tạo. Chúng ta hoàn toàn có thể đưa ra các chính sách ưu đãi về thuế để các doanh nghiệp tăng cường sử dụng công nghệ của Mỹ thay vì các nước khác. Bởi lẽ hiện nay, Mỹ đang là nước sản xuất công nghệ về năng lượng tái tạo lớn thứ hai trên thế giới, chỉ sau Trung Quốc.

Ngoài ra, Chính phủ có thể thay đổi trong lĩnh vực mua sắm công. Đây là nội dung rất quan trọng và đã được đưa vào Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP). Tuy nhiên, hiện nay Mỹ không còn là thành viên của hiệp định này.

Điều mà Mỹ quan ngại hơn cả là cách thức điều hành chính sách tiền tệ khi cho rằng nhiều nước đang sử dụng công cụ này để tăng lợi thế cạnh tranh so với hàng hóa của Mỹ. Báo cáo của Bộ Tài chính Mỹ đã chỉ ra rằng tính đến hết năm 2017, tiền đồng Việt Nam đang được định giá thấp hơn 7%. Do đó, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cần phải đặc biệt lưu ý đến nhận xét trên của phía Mỹ.

Đông Hà