Cần có sự định hướng, dẫn dắt kịp thời của Nhà nước

Cần lộ trình để hiểu, nhận thức đúng về chuyển đổi số, ứng dụng blockchain

Blockchain được coi là “chìa khóa” tạo đột phá trong phát triển kinh tế số. Trên thế giới, việc ứng dụng và phát triển công nghệ blockchain trở thành xu hướng công nghệ giàu tiềm năng. Báo cáo khảo sát về công nghệ của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) năm 2015 dự báo, đến năm 2025, 10% tổng GDP toàn cầu được số hóa lưu trữ trên công nghệ blockchain. Công ty Tư vấn và Nghiên cứu công nghệ Gartner của Mỹ đánh giá, công nghệ blockchain sẽ tạo ra giá trị kinh doanh hàng năm lên đến trên 175 tỷ USD vào năm 2025 và tăng lên hơn 3.000 tỷ USD vào năm 2030. Báo cáo mới nhất của Tập đoàn Dữ liệu quốc tế (IDC) ghi nhận mức chi tiêu cho các giải pháp dựa trên công nghệ blockchain trên toàn cầu trong năm 2020 là 4,5 tỷ USD, tăng 50% so với năm trước - thời điểm đại dịch Covid-19 chưa bùng phát. Các chuyên gia của IDC cũng dự báo, chi tiêu cho blockchain toàn cầu sẽ đạt gần 18 tỷ USD vào năm 2024.

Ở Việt Nam, trong 5 năm trở lại đây, blockchain đã trở thành “từ khóa” trong lĩnh vực công nghệ. Nhiều doanh nghiệp khởi nghiệp phát triển các sản phẩm, dịch vụ ứng dụng trên nền tảng blockchain. Nêu vấn đề này, Phó Giám đốc Trung tâm Chứng thực điện tử quốc gia, Bộ Thông tin và Truyền thông Phạm Quốc Hoàn cho biết, chủ trương, chính sách về ứng dụng và phát triển công nghệ blockchain đã được nêu trong các văn bản quan trọng của Đảng, Nhà nước ta.

Đặc biệt, Văn kiện Đại hội XIII của Đảng đã lần đầu tiên nhấn mạnh đến chuyển đổi số và phát triển kinh tế số, trong đó nêu rõ “cần phát triển kinh tế số trên nền tảng khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo”; đồng thời, đặt ra yêu cầu đổi mới mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại nền kinh tế, tận dụng tốt cơ hội của cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ Tư, hướng tới mục tiêu “đến năm 2025 kinh tế số đóng góp khoảng 20% GDP, năm 2030 khoảng 30% GDP”. Cùng với đó là các Nghị quyết 52-NQ/TW của Bộ Chính trị về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ Tư; Nghị quyết 50/NQ-CP của Chính phủ về Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng; Quyết định 749/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình Chuyển đổi số quốc gia và các văn bản chính sách về khoa học - công nghệ ưu tiên phát triển.

Các lĩnh vực ứng dụng công nghệ blockchain hiện nay rất rộng lớn và có thể tạm chia thành hai nhóm: tài chính và phi tài chính. Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội Blockchain Việt Nam Phan Đức Trung cho biết, hiện tại, rất nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã ứng dụng công nghệ blockchain vào các lĩnh vực tài chính và phi tài chính như: ngân hàng, truyền thông, viễn thông, sản xuất, vận tải, logistics, bán lẻ, du lịch, y tế, giáo dục, quản trị công... Dẫu vậy, nhận thức về công nghệ blockchain ở Việt Nam vẫn chưa toàn diện. Nhiều cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp nhìn nhận blockchain chỉ như hoạt động đầu tư, kinh doanh tiền ảo, tiền mã hóa; kinh doanh đa cấp… khiến hình ảnh của blockchain bị méo mó và việc ứng dụng công nghệ này chưa được khai thác hết tiềm năng, lợi ích.

Để triển khai công nghệ mới như blockchain vào các ngành, lĩnh vực, đặc biệt là trong khu vực công, ông Phạm Quốc Hoàn khuyến nghị, cần có lộ trình triển khai để các cấp, các ngành hiểu, nhận thức đúng vấn đề để quá trình chuyển đổi số, đặc biệt là việc ứng dụng công nghệ blockchain tạo ra sự chuyển đổi sâu sắc. Phó Giám đốc Trung tâm Chứng thực điện tử quốc gia cũng nhấn mạnh vai trò của Nhà nước trong việc phát triển tầm nhìn chiến lược đối với ứng dụng công nghệ blockchain, xây dựng lộ trình/khung khổ phát triển blockchain quốc gia. Đặc biệt, Quốc hội đóng vai trò quan trọng trong xây dựng, ban hành, hoàn thiện khung pháp lý cho tài sản số, đầu tư tài sản số, ứng dụng blockchain trong các ngành, lĩnh vực và giám sát các cơ quan nhà nước thực thi chính sách về quản lý, thúc đẩy ứng dụng blockchain.

Bảo đảm quy định pháp lý không cản trở đổi mới sáng tạo

Một trong những thách thức mà công nghệ blockchain đặt ra đối với Nhà nước liên quan đến các vấn đề trốn thuế, rửa tiền, tài trợ khủng bố. Các ứng dụng blockchain rất khó cấm hoặc điều chỉnh vì người dùng có thể dễ dàng bỏ qua các ràng buộc pháp lý đặt ra bởi một Chính phủ cụ thể. Thách thức khác biệt của blockchain với các công nghệ Internet trước đó là các ứng dụng dựa trên blockchain hoạt động độc lập với bất kỳ cơ quan trung gian hoặc cơ quan đáng tin cậy nào. Chính phủ có thể “nắm giữ” các bên chịu trách nhiệm tạo ra và triển khai các hệ thống dựa trên blockchain, trong chừng mực những hệ thống này được sử dụng để tham gia vào các hoạt động bất hợp pháp. Tuy nhiên, các luật về trách nhiệm pháp lý này có thể gây cản trở đáng kể đến sự đổi mới trong lĩnh vực này.

Nêu vấn đề này, Phó Giám đốc Trung tâm Chứng thực điện tử quốc gia cũng cho biết, không có chính sách chung phát triển blockchain cho tất cả các ngành, lĩnh vực. Nhiều nước có giai đoạn thử nghiệm đối với các công nghệ mới, Việt Nam cũng cần có giai đoạn thử nghiệm để đánh giá về công nghệ blockchain. Ông Phạm Quốc Hoàn cho rằng, khi mở rộng ứng dụng công nghệ blockchain, hệ thống pháp luật cần được nghiên cứu kỹ lưỡng để tránh những nguy cơ rủi ro đến người dân và các doanh nghiệp, tổ chức, đơn vị khác.

Chia sẻ kinh nghiệm của Hoa Kỳ trong việc xây dựng, ban hành các chính sách đối với blockchain, Quyền Phó Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam Pam DeVolder cho biết, Hoa Kỳ rất thận trọng trong việc ban hành các chính sách nhằm quản lý đối với blockchain. Đại diện Đại sứ quán Hoa Kỳ cho biết, các chính sách cần khuyến khích đổi mới sáng tạo và đầu tư, không nên tạo ra các rào cản không cần thiết. Mặt khác, chính quyền Hoa Kỳ rất chú trọng đến việc phòng, chống rửa tiền, khủng bố, gian lận, lừa đảo trên không gian mạng… Để giải quyết các quan ngại này liên quan đến tiền mã hóa và tài sản số, Hoa Kỳ đã ban hành các sắc lệnh điều hành về bảo đảm phát triển có trách nhiệm các tài sản kỹ thuật số, bảo vệ người tiêu dùng, nhà đầu tư và doanh nghiệp; bảo đảm ổn định tài chính, giảm thiểu rủi ro. Hoa Kỳ cũng chủ trương thúc đẩy hợp tác quốc tế liên quan đến các lĩnh vực ứng dụng công nghệ blockchain.

Nhấn mạnh Thụy Sĩ được biết đến như một quốc gia tiền điện tử, ứng dụng công nghệ blockchain rộng khắp, thu hút cả các doanh nghiệp khởi nghiệp và hàng trăm triệu USD đầu tư trong lĩnh vực này, Đại biện lâm thời Đại sứ quán Thụy Sĩ tại Việt Nam Nicole Wyrsch chia sẻ các nguyên tắc dẫn dắt, định hướng của các cơ quan quản lý nhà nước đối với thị trường công nghệ mới này. Trong đó, một trong những nguyên tắc rất quan trọng là bảo đảm các điều kiện khung không cản trở hoạt động đổi mới công nghệ. Bên cạnh đó, việc ứng dụng công nghệ blockchain mang tính xuyên quốc gia, vì vậy, các nước cần tăng cường hợp tác, nỗ lực cao nhất để giảm thiểu rủi ro, chống lại tất cả hoạt động tài trợ khủng bố, rửa tiền...

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Nguyễn Mạnh Tiến nêu rõ: để đạt mục tiêu “phát triển kinh tế số trên nền tảng khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo” được đề ra tại Văn kiện Đại hội XIII của Đảng, ngoài những nỗ lực của Quốc hội, Chính phủ và các cơ quan, tổ chức liên quan, cần có sự đồng hành và chia sẻ kinh nghiệm từ các quốc gia giàu kinh nghiệm và cả các quốc gia đang trong tiến trình số hóa cũng như các doanh nghiệp trong xây dựng và hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật liên quan đến lĩnh vực này. Với thông tin, khuyến nghị hữu ích từ các bên liên quan tại Hội thảo, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại khẳng định, đây là những tư liệu quý để các cơ quan của Quốc hội chủ động nghiên cứu, tham mưu, đề xuất, khuyến nghị chính sách phù hợp về vấn đề này.

Nhật An