Các nguyên nhân chính gây rối loạn tâm thần ở người cao tuổi

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đến năm 2030, cứ 6 người thì sẽ có một người từ 60 tuổi trở lên. Con số này dự báo sẽ tăng gấp đôi vào năm 2050, với hơn 2,1 tỷ người cao tuổi trên toàn cầu. WHO ước tính, khoảng 14% người từ 60 tuổi trở lên đang sống chung với một rối loạn tâm thần, trong đó trầm cảm và lo âu là phổ biến nhất. Đáng chú ý, hơn một phần tư các ca tử vong do tự tử xảy ra ở nhóm người cao tuổi.

Các nguyên nhân chính gây rối loạn tâm thần ở người cao tuổi

Chứng rối loạn tâm thần có thể xảy ra tại bất kỳ thời điểm nào trong cuộc sống nhưng tại sao xảy ra nhiều nhất ở đối tượng người cao tuổi.

Nguyên nhân do người lớn tuổi thường bị suy giảm về mặt sức khỏe như giảm khả năng ghi nhớ, suy giảm chức năng của não bộ và các cơ quan khác như mắt mờ, tai điếc… vận động khó nhọc, đau nhức xương khớp, đau mãn tính, yếu đuối hoặc gặp các vấn đề sức khỏe khác như khó ngủ, rối loạn tiền đình… Khi sức khỏe suy giảm nhiều căn bệnh có thể xảy ra gây sự khó chịu trong cuộc sống.

Ngoài vấn đề sức khỏe thì yếu tố tinh thần ở người lớn tuổi cũng thay đổi, họ có thể trải qua những mất mát vô hình như: nghỉ hưu suy giảm về kinh tế và các mối quan hệ xã hội; ít có cơ hội giao lưu, nói chuyện, tâm sự, con cháu bận công việc ít có thời gian quan tâm; dễ bị tổn thương bởi lời nói, hành động, tài chính và có cảm giác bị bỏ mặc…

Những căng thẳng này có thể dẫn đến sự cô đơn hoặc đau khổ tâm lý ở những người cao tuổi. Sức khỏe thể chất và tinh thần đều có nguy cơ suy giảm rất dễ dẫn đến chứng bệnh rối loạn tâm thần…

Biểu hiện rối loạn tâm thần ở người cao tuổi

Tình trạng bệnh ở những người cao tuổi sẽ diễn biến phức tạp và cần nhiều thời gian điều trị.

Tình trạng rối loạn tâm thần ở người cao tuổi cũng sẽ có những biểu hiện, nguyên nhân giống với người trẻ. Tuy nhiên, các đối tượng này cũng sẽ có một số đặc điểm riêng biệt và nổi bật như:

Thường bắt đầu bằng hội chứng trầm cảm kéo dài, thay đổi tính tình, suy giảm trí nhớ.

Suy giảm trong khả năng tự quản sinh hoạt và xử thế xã hội: ăn mặc lôi thôi, luộm thuộm, quần áo bẩn thỉu, đồ đạc lộn xộn..
Rối loạn giấc ngủ nghiêm trọng, rất ít ngủ đêm, đi lại trong phòng hàng giờ, luôn luôn tìm kiếm sắp xếp lại, lục sục cả đêm,trong tình trạng nửa tỉnh nửa mê.
Suy giảm trí nhớ chủ yếu là trí nhớ ghi nhận, rất hay quên, chóng quên. Tuy vậy những sự việc xa xưa lại nhớ, có khi nhớ khá rõ nhất là khi những sự việc đó xảy ra hồi niên thiếu hoặc với những xúc cảm mạnh mẽ gây ấn tượng sâu sắc.
Lú lẫn định hướng không gian, thời gian. Các chức năng tổng hợp cơ bản cũng suy giảm rõ rệt: cảm giác, tri giác hạn chế dẫn đến những tri giác nhầm, nhận nhầm những ảo tưởng, những rối loạn nhận biết.
Sức chú ý dễ bị phân tán, không bền vững và khó hướng vào chủ đích. Rất chóng mệt khi định tập trung vào một vấn đề gì.
Tính nết thay đổi rõ rệt: hà tiện, bủn xỉn, định kiến, ích kỉ, hẹp hòi, mất sự kiềm chế trong giao tiếp. Ngay trong lời nói, trong diễn đạt cũng suy giảm những sự kiềm chế phù hợp với phép xã giao thông thường. Đôi khi xuất hiện những xung đột vì nguyên nhân rất nhỏ và bất ngờ.

Diễn biến bệnh thường từ từ, nhưng càng ngày càng dẫn đến sa sút trầm trọng, toàn trạng giảm sút, cơ thể gầy rạc, đi lại khó khăn, đại tiểu tiện không tự chủ, trí tuệ suy giảm nặng đến mức mất trí.

Tình trạng bệnh ở những người cao tuổi sẽ diễn biến phức tạp và cần nhiều thời gian điều trị hơn so với người trẻ. Cũng bởi những đối tượng này dễ mắc phải các vấn đề về sức khỏe thể chất, họ phải sử dụng nhiều các loại thuốc điều trị nhưng khả năng đáp ứng thuốc lại kém hơn.

Lời khuyên thầy thuốc

Tuổi cao đi kèm với những vấn đề sức khỏe, nhiều thay đổi và thử thách trong cuộc sống là những lý do khiến người cao tuổi cảm thấy căng thẳng, lo lắng và buồn rầu.

Vì vậy, để giảm nguy cơ mắc rối loạn tâm thần người cao tuổi cần xây dựng một phong cách sống lành mạnh. Cần tích cực tham gia vào hoạt động rèn luyện sức khỏe. Việc bổ sung kiến thức chăm sóc sức khỏe cho bản thân rất cần thiết.

Bên cạnh đó, cần chuẩn bị trước tinh thần đối phó với bệnh tật do sự lão hóa cơ thể. Tích cực tham gia hoạt động xã hội để tránh cảm giác hụt hẫng khi về hưu cũng là sự lựa chọn tốt cho người cao tuổi.

Người cao tuổi cũng nên quan tâm tới sức khỏe của mình. Bên cạnh việc tìm hiểu kiến thức thì khám chữa bệnh kịp thời là cần thiết. Điều này sẽ giúp bệnh được cải thiện cũng như không làm ảnh hưởng nghiêm trọng tới cuộc sống.

BS Nguyễn Văn Dũng