Các Mục tiêu phát triển bền vững: Một thập kỷ nỗ lực

Chương trình nghị sự 2030 vì Phát triển bền vững có trọng tâm là 17 SDGs. (Nguồn: Pinterest)

Năm 2015, toàn thể quốc gia thành viên Liên hợp quốc nhất trí thông qua Chương trình nghị sự 2030 vì phát triển bền vững, với trọng tâm là 17 SDGs. Đây được xem là khuôn khổ hành động toàn cầu nhằm kiến tạo một tương lai hòa bình, thịnh vượng và bền vững cho nhân loại và hành tinh.

Các mục tiêu nhấn mạnh rằng, việc chấm dứt đói nghèo và bất bình đẳng phải gắn liền với cải thiện y tế, giáo dục, tăng trưởng kinh tế, đồng thời đi đôi với ứng phó với biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường tự nhiên.

17 SDGs đi kèm khát vọng

Chương trình nghị sự 2030 là thành quả kết tinh của nhiều thập kỷ nỗ lực trong khuôn khổ Liên hợp quốc. Nền tảng đầu tiên có thể kể đến là Hội nghị thượng đỉnh Trái đất tại Rio de Janeiro (Brazil) năm 1992, nơi 178 quốc gia đã thông qua Chương trình nghị sự 21 – một kế hoạch hành động toàn diện hướng tới phát triển bền vững toàn cầu.

Tiếp theo là Hội nghị thượng đỉnh Thiên niên kỷ tại New York năm 2000, thông qua tuyên bố Thiên niên kỷ, dẫn tới việc hình thành tám Mục tiêu phát triển thiên niên kỷ (MDGs) với hạn định thực hiện đến năm 2015.

Năm 2002, Hội nghị thượng đỉnh về Phát triển bền vững tại Johannesburg (Nam Phi) tái khẳng định cam kết toàn cầu về xóa đói giảm nghèo và bảo vệ môi trường, mở rộng trọng tâm sang thúc đẩy các hình thức hợp tác đa phương hiệu quả.

Một cột mốc quan trọng khác là Hội nghị Rio+20 năm 2012, nơi các quốc gia thành viên thông qua văn kiện “Tương lai chúng ta mong muốn” và thống nhất khởi động tiến trình xây dựng bộ mục tiêu phát triển bền vững mới. Đồng thời, Hội nghị này đặt nền móng cho việc thành lập Diễn đàn chính trị cấp cao về Phát triển bền vững (HLPF) - cơ chế giám sát và đánh giá định kỳ về SDGs trong hệ thống Liên hợp quốc.

Năm 2013, Đại hội đồng Liên hợp quốc thành lập Nhóm Làm việc mở rộng gồm 30 quốc gia để xây dựng đề xuất cụ thể cho SDGs. Đến đầu năm 2015, tiến trình đàm phán chính thức về chương trình phát triển toàn cầu thời kỳ hậu 2015 được khởi động vào tháng Chín cùng năm, Hội nghị thượng đỉnh Liên hợp quốc về phát triển bền vững tại New York thông qua Chương trình nghị sự 2030, được xem là dấu mốc lịch sử của chủ nghĩa đa phương, khi cộng đồng quốc tế cùng nhau vạch ra lộ trình phát triển dài hạn cho toàn thế giới.

SDGs bao gồm 17 mục tiêu là xóa nghèo, xóa đói, bảo đảm sức khỏe và cuộc sống tốt, giáo dục có chất lượng, bình đẳng giới, nước sạch và vệ sinh, năng lượng sạch với giá thành hợp lý, công việc tốt và tăng trưởng kinh tế, công nghiệp - sáng tạo và phát triển hạ tầng, giảm bất bình đẳng, các thành phố và cộng đồng bền vững, tiêu thụ và sản xuất có trách nhiệm, hành động về khí hậu, tài nguyên và môi trường biển, tài nguyên và môi trường đất liền, hòa bình - công lý và thể chế mạnh mẽ, và quan hệ đối tác vì các mục tiêu.

Hành trình nỗ lực

Cộng đồng quốc tế đã trải qua 10 năm trong hành trình chung hướng tới thực hiện Chương trình nghị sự 2030 vì phát triển bền vững. Giữa tháng Bảy vừa qua, Liên hợp quốc đã công bố Báo cáo SDGs năm 2025, được Tổng thư ký Liên hợp quốc Antoniop Guterres đánh giá là một bức tranh tổng thể cho thấy sau một thập niên, thế giới đang đứng ở đâu trong nỗ lực đạt được mục tiêu đã đề ra.

Theo báo cáo, từ năm 2015 đến nay, hàng triệu người đã được tiếp cận với điện, nhiên liệu nấu ăn sạch và Internet. Các hệ thống bảo trợ xã hội hiện đã bao phủ hơn một nửa dân số thế giới - bước tiến đáng kể so với một thập kỷ trước. Cơ hội tiếp cận giáo dục tiếp tục được mở rộng và ngày càng nhiều bé gái được duy trì việc học. Tỷ lệ tảo hôn giảm dần. Năng lực sản xuất năng lượng tái tạo đang tăng mạnh, trong đó các nước đang phát triển đi đầu và tỷ lệ nữ giới tham gia vào các lĩnh vực chính trị, kinh tế, xã hội cũng được cải thiện rõ rệt.

Theo ông Guterres, những thành tựu cho thấy đầu tư vào phát triển và hòa nhập xã hội mang lại kết quả thiết thực. Tuy nhiên, cộng đồng quốc tế “vẫn chưa đạt được vị trí cần thiết”. Hiện chỉ có 35% SDGs đang đi đúng hướng hoặc đạt tiến bộ ở mức trung bình, 47% đang tiến triển quá chậm và thậm chí, 18% đang đi thụt lùi.

Cụ thể, trong thập kỷ qua, nhân loại đã đạt được những thành tựu rõ rệt như số ca nhiễm HIV mới giảm gần 40% kể từ năm 2010, các nỗ lực phòng chống sốt rét đã cứu sống hơn 12 triệu người kể từ năm 2000, 54 quốc gia đã loại bỏ ít nhất một bệnh nhiệt đới, thêm 110 triệu trẻ em được đến trường kể từ năm 2015, tỷ lệ tiếp cận điện đã đạt 92% dân số toàn cầu với 45 quốc gia đạt được phổ cập điện trong vòng 10 năm qua và tỷ lệ sử dụng Internet đã tăng 70%, hiện đạt 68% dân số toàn cầu.

Theo Phó Tổng thư ký Liên hợp quốc phụ trách kinh tế - xã hội Lý Tuấn Hoa, đây không chỉ là những con số, mà là câu chuyện của những cuộc đời được thay đổi. Nhiều trẻ em được học hành, nhiều gia đình được bảo vệ và nhiều cộng đồng được trao quyền.

Tuy nhiên, báo cáo cũng phơi bày thực tế khắc nghiệt, đó là bối cảnh toàn cầu đầy bất ổn đang làm chậm tiến trình phát triển. Xung đột gia tăng, nhiệt độ toàn cầu liên tục lập kỷ lục, gánh nặng nợ nần ngày một lớn, trong khi các nước đang phát triển phải đối mặt với khoảng cách tài chính khổng lồ lên tới 4.000 tỷ USD mỗi năm để thực hiện SDGs.

Thế giới đang tiến quá chậm để đạt được SDGs giữa muôn trùng khủng hoảng chồng lấn với những con số đáng suy ngẫm như hơn 800 triệu người vẫn bị mắc kẹt trong cảnh đói nghèo cùng cực, hàng tỷ người vẫn thiếu nước sạch, điều kiện vệ sinh và dịch vụ y tế cơ bản, phụ nữ tiếp tục dành lượng thời gian cho công việc không lương trong gia đình và chăm sóc nhiều gấp 2,5 lần nam giới.

Bên cạnh đó, biến đổi khí hậu gia tăng nhanh chóng khi năm 2024 là năm nóng nhất từng được ghi nhận, với mức nhiệt trung bình cao hơn 1,55°C so với thời kỳ tiền công nghiệp, đồng thời, các nước có thu nhập thấp và trung bình đã phải chi tới môt con số kỷ lục, 1.400 tỷ USD, cho việc trả nợ trong năm 2023.

Biểu đồ tiến trình thực hiện SDGs từ năm 2015-2025. (Nguồn: UN)

Vận "đà" tăng tốc

Phó Tổng thư ký Liên hợp quốc Lý Tuấn Hoa cho hay, thế giới đang đứng trước một thời điểm có tính bước ngoặt và báo cáo năm 2025 chính là kim chỉ nam cũng như lời kêu gọi hành động, cung cấp những bằng chứng then chốt để định hướng các cuộc thảo luận tại HLPF và hơn thế nữa. Báo cáo chỉ ra rằng, tiến bộ là khả thi nếu chúng ta mở rộng quy mô các giải pháp và phát huy những thành quả đã đạt được.

Theo đó, cộng đồng quốc tế cần tập trung nguồn lực vào sáu lĩnh vực chuyển đổi then chốt – những đòn bẩy đầy tiềm năng để thúc đẩy thay đổi hệ thống - gồm lương thực, năng lượng xanh, kỹ thuật số, giáo dục chất lượng, việc làm - bảo trợ xã hội, ứng phó biến đổi khí hậu và bảo tồn đa dạng sinh học. Cần tăng đầu tư và hợp tác quốc tế, cải cách hệ thống tài chính toàn cầu, tăng nguồn vốn Hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) và hỗ trợ dài hạn. Cộng đồng quốc tế cũng cần huy động khu vực tư nhân, khoa học - công nghệ và sự tham gia của giới trẻ, tập trung giảm bất bình đẳng và hỗ trợ các nhóm dễ tổn thương gồm phụ nữ, người thiểu năng, người dân tộc bản địa.

Nhấn mạnh các sự kiện toàn cầu gần đây như Hội nghị đại dương Liên hợp quốc lần thứ ba (UNOC3) và Hội nghị cấp cao về tài chính cho phát triển (FFD4) đã phản ánh sự khôi phục của tinh thần cam kết và quyết tâm chung, ông Lý Tuấn Hoa cho rằng đây chính là thời điểm thích hợp để cộng đồng quốc tế củng cố lại cam kết, đẩy mạnh hành động và hiện thực hóa những lời hứa vì một tương lai bền vững.

Sau 10 năm, SDGs đã tạo ra nhiều kết quả tích cực nhưng chưa đạt được quỹ đạo cần thiết để hoàn thành vào năm 2030. Dù vậy, SDGs vẫn trong tầm tay, nhưng chỉ khi chúng ta hành động với sự khẩn trương, đoàn kết và quyết tâm không lay chuyển, như Tổng thư ký Liên hợp quốc Guterres đã nhận định.

Hoàng Hà