Bỏ chất vấn TAND và VKSND, dân oan sai nhờ cậy ai?
'Nếu vậy dân bị oan sai sẽ nhờ cậy ai chất vấn để bảo vệ quyền lợi của họ?', đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy đặt câu hỏi.
Ngày 14/5, tại hội trường Diên Hồng, Quốc hội, các đại biểu Quốc hội có nhiều ý kiến và tranh luận về Tờ trình của Ủy ban dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013, trong đó có dự thảo Nghị quyết bỏ đối tượng được đại biểu Hội đồng nhân dân chất vấn là Tòa án nhân dân và Viện kiểm sát nhân dân.
Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy, Đoàn ĐBQH TP Đà Nẵng
Nếu dân bị oan sai sẽ nhờ cậy ai chất vấn để bảo vệ quyền lợi?
Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy, Đoàn ĐBQH TP Đà Nẵng đề cập: Việc thu hẹp quyền chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân quy định tại khoản 5 Điều 1 dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung khoản 2 Điều 115 của Hiến pháp năm 2013. Theo giải thích của Ban soạn thảo có 2 lý do để bỏ quyền chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân đối với Chánh án Tòa án nhân dân, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân.
Thứ nhất, sắp tới, theo chủ trương của Đảng về kết thúc hoạt động của đơn vị hành chính cấp huyện sẽ không tổ chức Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện mà thay thế bằng các Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân khu vực không gắn với đơn vị chính cụ thể nên không có Hội đồng nhân dân ngang cấp để thực hiện quyền chất vấn.
Thứ hai, tuy Hiến pháp không quy định thẩm quyền chất vấn, Hội đồng nhân dân vẫn thực hiện quyền giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật ở địa phương, bao gồm giám sát hoạt động của Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân và các cơ quan nhà nước khác trên địa bàn. Hội đồng nhân dân vẫn có quyền kiến nghị các cơ quan, tổ chức hữu quan.
“Tôi không đồng tình với cả 2 lý do trên”, đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy bày tỏ quan điểm và cho rằng, trong đổi mới cơ cấu sắp tới, bên cạnh Tòa án nhân dân, Viện Kiểm sát nhân dân khu vực vẫn có Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh nên khó thuyết phục đại biểu Hội đồng nhân dân cấp tỉnh và cử tri của họ vì sao họ không còn quyền chất vấn người đứng đầu hai cơ quan này như Hiến pháp năm 2013 quy định.
Còn Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân khu vực tuy không gắn với đơn vị hành chính cụ thể, nhưng những cơ quan đó vẫn khởi tố, truy tố, xét xử công dân của những đơn vị hành chính cụ thể mà đại biểu Hội đồng nhân dân là đại diện. Không lẽ Tòa án nhân dân, Viện Kiểm sát nhân dân khu vực sẽ là những cơ quan tư pháp duy nhất ở nước ta nằm ngoài sự giám sát bằng hình thức chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân?.
“Nếu vậy dân bị oan sai sẽ nhờ cậy ai chất vấn để bảo vệ quyền lợi của họ?”, đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy đặt câu hỏi và cho rằng, trước khi thông qua mô hình Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân khu vực đề nghị Quốc hội xem xét kỹ cơ chế giám sát quyền lực Nhà nước đối với các cơ quan này.
Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy phân tích, lý do thứ hai mâu thuẫn với lý do thứ nhất, nếu đã cho rằng Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân khu vực không gắn với đơn vị hành chính cụ thể nên không có Hội đồng nhân dân ngang cấp để thực hiện quyền chất vấn thì thẩm quyền giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật của Hội đồng nhân dân đối với những cơ quan tư pháp đó ở mức nào? Phải chăng thẩm quyền ấy chỉ ngang với thẩm quyền giám sát đối với các doanh nghiệp Trung ương đóng trên địa bàn hay sao? Nhưng ở đây, điều đáng quan ngại nhất là lập luận của Ban soạn thảo đã đánh đồng các hình thức giám sát khác nhau, trong khi chúng có ý nghĩa, vai trò và hiệu lực pháp lý rất khác nhau.
Theo đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy, trong điều kiện hiện nay, chất vấn là cơ chế hiệu quả hiếm hoi để đại biểu Hội đồng nhân dân và rộng hơn là cử tri, nhân dân địa phương yêu cầu thông tin, trao đổi trực tiếp với Chánh án, Viện trưởng. Do đó, nhận định rằng Hội đồng nhân dân vẫn giám sát được là chưa phản ánh đúng thực tiễn hoạt động giám sát. Việc Hiến pháp không còn quy định thẩm quyền chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân đối với Chánh án Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân, rõ ràng là đi ngược lại với Nghị quyết 27 của Trung ương về xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Mở rộng đối tượng chất vấn
Đồng tình với quan điểm của đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy, đại biểu Nguyễn Thị Ngọc Xuân – Đoàn ĐBQH tỉnh Bình Dương cũng cho rằng: “Cần cân nhắc thật kỹ nội dung tại khoản 8 của dự thảo Nghị quyết đã bỏ ra đối tượng được đại biểu Hội đồng nhân dân chất vấn là Tòa án nhân dân và Viện kiểm sát nhân dân”.
Đại biểu Nguyễn Thị Ngọc Xuân.
Theo đại biểu Nguyễn Thị Ngọc Xuân, việc thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy của Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân vẫn được tổ chức theo quy mô cấp tỉnh và khu vực tại địa phương nên đại biểu kiến nghị vẫn giữ nguyên chủ thể này được chất vấn như trong Hiến pháp năm 2013 và Luật Tổ chức chính quyền quyền địa phương (sửa đổi) tại khoản 5 Điều 33.
Đồng thời, kiến nghị bổ sung thêm đối tượng chất vấn là cơ quan nhà nước khác trong việc thực hiện pháp luật tại địa phương vào đối tượng được đại biểu Hội đồng nhân dân chất vấn tại khoản 2 Điều 115 của Hiến pháp với các lý do như sau:
Trước hết, đại biểu Hội đồng nhân dân được chất vấn đối với các cơ quan nhà nước khác trong việc thực hiện pháp luật tại địa phương sẽ giúp cho việc thực hiện chính sách, pháp luật và thực thi công vụ trên địa bàn được tốt hơn, nhất là trong điều kiện của các cơ quan như Viện kiểm sát nhân dân, Tòa án nhân dân hay cơ quan thuế, hải quan, kho bạc, bảo hiểm xã hội, Ngân hàng Chính sách xã hội đều được tổ chức ở cấp tỉnh và khu vực.
Việc thực hiện nhiệm vụ của các cơ quan này liên quan trực tiếp đến thực thi pháp luật, đến các giải pháp thực hiện các mục tiêu, chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh do cấp trên giao. Đồng thời, cuộc cách mạng về sắp xếp tổ chức bộ máy theo hướng phân công, phân cấp, phân quyền ngày càng mạnh cho các địa phương và bộ, ngành Trung ương, trong đó có các cơ quan ngành dọc của Trung ương tại địa phương.
Việc mở rộng đối tượng chất vấn sẽ giúp cho đại biểu dân cử nói riêng và cơ quan nhà nước cấp trên nói chung tăng cường giám sát, kiểm soát tốt việc thực hiện quyền lực nhà nước. Ngoài ra, thông qua chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân làm rõ trách nhiệm, giải pháp của Ủy ban nhân dân, các cơ quan Nhà nước có liên quan trong thực thi pháp luật và thực hiện phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
Hiện nay, chính quyền cấp tỉnh nhiều nơi có các chính sách hỗ trợ về cơ sở vật chất, kinh phí, phương tiện hỗ trợ hoạt động cho các cơ quan ngành dọc Trung ương đóng chân trên địa bàn. Với cơ chế chất vấn này sẽ giúp cho việc giám sát, việc sử dụng nguồn lực của Nhà nước được hiệu quả. Bên cạnh đó, việc bổ sung đối tượng chất vấn cũng phù hợp với quy định hiện hành của Hiến pháp.
Tại khoản 2 Điều 8 Hiến pháp năm 2013 quy định các cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức, viên chức phải tôn trọng nhân dân, tận tụy phục vụ nhân dân, liên hệ chặt chẽ với nhân dân, lắng nghe ý kiến và chịu sự giám sát của nhân dân, kiên quyết đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí và mọi biểu hiện quan liêu, hách dịch, cửa quyền. Điều này đã nhấn mạnh các cơ quan nhà nước phải chịu sự giám sát của nhân dân mà đại biểu Hội đồng nhân dân là người đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân tại địa phương.
Vì vậy, các cơ quan nhà nước tại địa phương chịu sự giám sát của nhân dân thông qua cơ chế chất vấn của đại biểu là hoàn toàn phù hợp với quy định của Hiến pháp. Đồng thời, tại Điều 113 của Hiến pháp năm 2013 quy định Hội đồng nhân dân quyết định các vấn đề của địa phương do luật định giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật của địa phương và việc thực hiện Nghị quyết của Hội đồng nhân dân. Thời gian qua, việc chất vấn, trả lời chất vấn tại kỳ họp Hội đồng nhân dân là một trong những hình thức giám sát hữu hiệu trong hoạt động của Hội đồng nhân dân, nhất là ở cấp tỉnh. Qua đó, nâng cao ý thức và tinh thần trách nhiệm trong thực thi công vụ. Vì vậy, có đủ cơ sở pháp lý và thực tiễn cần thiết kiến nghị Quốc hội xem xét giữ nguyên và nghiên cứu mở rộng đối tượng được chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân tại địa phương trong Hiến pháp.
ĐBQH Trần Khánh Thu.
“Tại khoản 5 Điều 33 quy định đại biểu Hội đồng nhân dân tỉnh có quyền chất vấn Chủ tịch UBND, các thành viên UBND và người đứng đầu cơ quan thuộc UBND cùng cấp, tương tự như trong Điều 115 của Hiến pháp dự kiến sửa đổi bỏ đi quyết định chất vấn của đối với Chánh án Tòa án nhân dân tỉnh, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tỉnh. Tôi đề nghị để đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất kể cả trong Hiến pháp và trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương giữ lại quyền này của đại biểu Hội đồng nhân dân nhằm thực hiện tốt quyền giám sát và thực hiện Hiến pháp cũng như pháp luật trên địa bàn”, ĐBQH Trần Khánh Thu, đoàn Thái Bình cũng nêu quan điểm.
