Bê bối AI gây rúng động ở Mỹ

Một câu chuyện được đăng trên tờ Cody Enterprise ngày 27/6 kết thúc bằng một câu bất thường dường như đến từ công cụ AI. Ảnh: Powell Tribune.

Một phóng viên mới vào nghề của tờ Cody Enterprise ở Wyoming (Mỹ) đã từ chức mới đây sau khi bị phát hiện sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để viết bài, dẫn đến nhiều trích dẫn bịa đặt, theo các biên tập viên của tờ báo, New York Times đưa tin hôm 15/8.

Cụm từ kỳ lạ, trích dẫn bịa đặt

CJ Baker, biên tập viên của Powell Tribune - tờ báo đầu tiên đưa thông tin về vụ việc này, cho biết anh thường xuyên đọc các báo đối thủ cạnh tranh như Enterprise để "theo sát" những gì đang diễn ra trong lĩnh vực của mình.

Sau khi Pelczar bắt đầu làm việc tại Enterprise vào tháng 6, Baker và các đồng nghiệp của anh "nhận thấy có một số kiểu viết và cụm từ kỳ lạ trong bài vở của nhà báo này", văn bản khó hiểu và có vẻ như là một nỗ lực tóm tắt câu chuyện.

Baker, một phóng viên kỳ cựu với 15 năm kinh nghiệm, cho biết vấn đề đi xa hơn sau khi một bài báo vào cuối tháng 7 của Pelczar có những trích dẫn trực tiếp nghe như thể chúng được trích từ một bản tin chứ không phải được nói tại tòa.

Nhà báo của Powell Tribune cho biết sau đó anh bắt đầu đào sâu hơn, và các cơ quan chính quyền được trích dẫn (trong bài viết của Pelczar) cho hay họ không biết những trích dẫn đó đến từ đâu. Sau đó, có một trích dẫn khá kỳ lạ được cho là của thống đốc, nhưng đó là trích dẫn của ông với tư cách là một chủ trang trại chứ không phải là người đứng đầu của tiểu bang.

"Vào thời điểm đó, về cơ bản, tôi đã quay lại và bắt đầu kiểm tra các trích dẫn xuất hiện trong các bài báo của phóng viên này mà không xuất hiện trên các ấn phẩm khác hoặc trong các bản tin báo chí hoặc ở nơi khác trên web", anh Baker cho biết trong một cuộc phỏng vấn.

Sau đó, anh tìm thấy 7 người bị trích dẫn trong bài báo nhưng khẳng định họ chưa bao giờ nói chuyện với Pelczar.

"Tôi xin lỗi độc giả"

Trong một bài editorial (xã luận) hôm 12/8, Chris Bacon, biên tập viên của Cody Enterprise, đã xin lỗi vì không phát hiện lỗi. Ông viết rằng "chưa kể tới những trích dẫn sai là lỗi rõ ràng của một phóng viên mới vào nghề vội vã tin tưởng AI. Việc phát hiện sự sai trái đó rõ ràng là công việc của tôi".

“Tôi xin lỗi độc giả, vì đã bỏ lọt, để cho AI được phép đưa những từ ngữ chưa từng được nói vào các câu chuyện”, ông Bacon bày tỏ.

Một trong những bài viết của phóng viên Aaron Pelczar ngày 8/7 về giám đốc mới của Sở Cá và Động vật hoang dã Wyoming Angi Bruce có trích dẫn lời của Thống đốc Mark Gordon dường như được lấy từ một thông cáo báo chí cũ 5 năm trước và đã được chỉnh sửa. Ảnh: Powell Tribune.

Ông John Elchert, Giám đốc điều hành của Blackbird, công ty mẹ của Cody Enterprise, nói rằng tờ báo đã hành động ngay khi biết chuyện.

Cody Enterprise mở cuộc điều tra đối với công việc của Pelczar và phóng viên này đã xin thôi việc, ông Elchert xác nhận, gọi đó là “quyết định đúng đắn”. Tờ báo cũng đã liên hệ với các nguồn tin có thể đã bị trích dẫn sai và rút lại thông tin.

Ông Elchert cho biết Blackbird không có chính sách toàn công ty về AI, nhưng “chúng tôi đã thảo luận về vấn đề này và mặc dù không phải là chính sách thành văn nhưng chính sách của chúng tôi là không sử dụng AI trong các newsroom của mình. Chấm hết”.

“Chúng tôi sẽ kỹ lưỡng hơn”, ông Elchert nhấn mạnh, đồng thời nói thêm rằng tờ báo nợ độc giả và các nguồn tin. “Điều quan trọng là họ phải tin tưởng vào tờ báo địa phương của mình và chúng tôi muốn đảm bảo rằng chúng tôi tiếp tục tìm kiếm sự tin tưởng đó”.

Theo New York Times, họ đã cố gắng liên lạc với Pelczar nhưng chưa có phản hồi.

Trong một tuyên bố thừa nhận vào ngày 7/8 về hành vi đạo văn, bà Megan Barton, nhà xuất bản của Enterprise, đã viết rằng AI là hình thức đạo văn mới, tiên tiến và trong lĩnh vực truyền thông và viết lách, đạo văn là hành động không thể chấp nhận.

Bà Barton lưu ý rằng tờ báo hiện đã có một hệ thống để phát hiện các câu chuyện do A.I. tạo ra.

Ông Alex Mahadevan, giám đốc dự án về phương tiện truyền thông kỹ thuật số MediaWise của Viện Poynter, cho biết trong một cuộc phỏng vấn rằng nghiên cứu cho thấy khán giả "không mấy tin tưởng vào các nhà báo sử dụng AI" và những sai sót như vậy "chỉ làm tăng thêm sự do dự mà mọi người đã có về báo chí hiện nay".

Mặc dù hiếm gặp nhưng các nhà báo bị phát hiện bịa đặt các câu chuyện luôn đồng nghĩa với dấm chấm hết của sự nghiệp. Ngành công nghiệp báo chí đang phải vật lộn với sự xuất hiện của AI. Năm ngoái, Sports Illustrated bị chỉ trích vì các bài đánh giá sản phẩm được xuất bản dưới tên tác giả fake với tiểu sử fake.

Ông Mahadevan cho biết ông tin rằng AI có thể giúp các phóng viên thực hiện công việc thu thập tin tức "nhàm chán", như sàng lọc qua các tệp PDF và dành thời gian cho các cuộc phỏng vấn.

"Không có cách nào những công cụ này có thể thay thế các nhà báo", ông nói. "Nhưng xét về việc duy trì lòng tin với khán giả, thì đó là về tính minh bạch".

Ông cho biết các tòa soạn phải công khai về cách họ sử dụng AI và có các chính sách đạo đức.

"Nếu một nhà báo viết ra 7 bài báo trong thời gian mà họ thường chỉ viết được một bài, thì cần phải chất vấn họ ‘nguồn tin này từ đâu?’, ‘trích dẫn này có được bằng cách nào’", ông nói.

Ông Mahadevan cho hay dấu hiệu của văn bản AI là những câu "tóm tắt kỳ lạ" ở cuối một câu chuyện, như một bài luận ở trường.

Ông khẳng định những công cụ như vậy "về cơ bản chỉ cho ra một bài luận 5 đoạn văn ở trình độ SAT".

Lam Vân