Báo chí: Hãy là đòn bẩy cho công nghiệp văn hóa

Bàn về các giải pháp tăng nguồn lực cho báo chí để làm tốt nhiệm vụ thúc đẩy văn hóa.

Báo chí tham gia sáng tạo văn hóa

Ngày 31/5 vừa qua, Diễn đàn “Vai trò của báo chí trong việc thúc đẩy phát triển các ngành công nghiệp văn hóa” được tổ chức tại Hải Phòng thu hút sự tham gia đông đảo các cơ quan báo chí, nhà quản lý, chuyên gia, phóng viên.

Báo chí từ lâu đã là một phần không thể tách rời của văn hóa, đóng vai trò như một cầu nối quan trọng giữa công chúng, các cơ quan văn hóa và doanh nghiệp. Tại diễn đàn, nhà báo Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, nhấn mạnh: Các cơ quan báo chí cần dành nhiều thời lượng và dung lượng hơn cho các nội dung văn hóa. Không chỉ dừng lại ở việc phản ánh, báo chí cần tham gia vào quá trình sáng tạo văn hóa, biến mỗi tòa soạn thành một “ngôi nhà văn hóa”.

Nhiều năm qua, các cơ quan báo chí đã góp phần tích cực để quảng bá hình ảnh Việt Nam ra thế giới thông qua việc truyền tải các giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc như tuồng, chèo, cải lương, quan họ... hay khích lệ, tôn vinh các sản phẩm nghệ thuật hiện đại. Từ đó khơi dậy niềm tự hào dân tộc trong các tầng lớp nhân dân, nhất là giới trẻ. Báo chí còn trực tiếp tham gia tạo ra các sản phẩm văn hóa dưới hình thức phóng sự, chương trình truyền hình, và các sự kiện văn hóa quy mô lớn. Những cơ quan báo chí chủ lực đã tổ chức các sự kiện văn hóa và sản xuất các chương trình nghệ thuật chất lượng cao, chú trọng nhiều đến giới trẻ. Có những chương trình truyền hình thực tế, gameshow, hay talkshow về văn hóa đã trở thành sân chơi lành mạnh, giúp phát hiện và bồi dưỡng tài năng trẻ, tạo nên sự kết nối mạnh mẽ giữa công chúng và các giá trị văn hóa dân tộc. Tiêu biểu gần đây có thể kể đến chương trình “Anh trai vượt ngàn chông gai”, “Anh trai say hi”, hay các sản phẩm truyền thông của Báo Nhân Dân nhân kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ, 50 năm Giải phóng miền nam, thống nhất đất nước…, thu hút hàng vạn khán giả, tạo thành hiện tượng trong xã hội.

Tham gia trao đổi tại Diễn đàn, Nhà báo Nguyễn Vọng Ngàn (VTV) đưa ra những sáng kiến liên quan đến việc sử dụng công nghệ số để tiếp cận giới trẻ, từ đó tạo ra những câu chuyện giàu cảm xúc với hình ảnh đẹp, lan tỏa các giá trị văn hóa và góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về tầm quan trọng của văn hóa trong sự phát triển bền vững của đất nước. Việc sử dụng các nền tảng trực tuyến cũng cần được quan tâm, đầu tư đúng mức để phát huy hiệu quả, nhằm khích lệ mọi cá nhân đều có thể tham gia vào quá trình sáng tạo và chia sẻ văn hóa dân tộc trong đời sống hằng ngày.

Bên cạnh việc sản xuất nội dung, theo PGS, TS Nguyễn Thị Trường Giang, Phó Giám đốc Học viện Báo chí và Tuyên truyền, báo chí còn phải dẫn dắt, định hình cảm xúc và tâm lý xã hội, góp phần tạo ra các chuẩn mực văn hóa. Vai trò này đặc biệt quan trọng trong việc bảo vệ và phát huy các giá trị văn hóa cốt lõi của đất nước, khơi dậy sự quan tâm của thế hệ trẻ đến các giá trị truyền thống. Song song đó, báo chí còn là diễn đàn phản biện, góp ý để hoàn thiện chính sách và chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa, bảo đảm sự phát triển bền vững và phù hợp với xu thế hội nhập quốc tế.

Nhưng còn khó về tài chính và nhân sự

Tham dự Diễn đàn, nhiều ý kiến bày tỏ sự lạc quan rằng với việc đổi mới và sáng tạo không ngừng, báo chí sẽ tiếp tục là động lực để công nghiệp văn hóa Việt Nam trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, góp phần nâng cao đời sống tinh thần của nhân dân và quảng bá hình ảnh đất nước ra thế giới.

Tuy nhiên, hiện nay các cơ quan báo chí đang phải đối mặt với không ít thách thức trong việc thúc đẩy công nghiệp văn hóa. Đầu tiên có thể kể đến đó là những điểm nghẽn trong chính sách. Ông Phạm Cao Thái, Vụ trưởng Pháp chế, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phân tích: Nhiều văn bản quy phạm pháp luật hiện còn chưa rõ vai trò, quyền hạn của các cơ quan liên quan. Hay thể chế, cơ chế đã có nhưng chưa phù hợp thực tiễn, không theo kịp với tốc độ phát triển nhanh mạnh của công nghiệp văn hóa. Mặt khác chuyển đổi số cũng đặt ra yêu cầu cạnh tranh khốc liệt về nội dung và tốc độ lan tỏa thông tin. Trong khi đó, việc duy trì bản sắc văn hóa trong bối cảnh toàn cầu hóa là một bài toán không dễ dàng, đòi hỏi báo chí phải cân bằng giữa việc quảng bá các giá trị truyền thống và tiếp cận các xu hướng quốc tế xâm nhập ngày càng mạnh mẽ vào trong nước, có thể ảnh hưởng đến việc bảo tồn và phát huy các giá trị truyền thống. Bên cạnh đó, nhiều cơ quan báo chí gặp không ít khó khăn về nguồn lực tài chính và nhân sự để đầu tư vào các sản phẩm văn hóa chất lượng cao.

Để vượt qua những thách thức này, các diễn giả đã đề xuất nhiều phương hướng để tháo gỡ, tập trung vào các nhóm giải pháp: Trước hết, cần tăng cường đào tạo đội ngũ nhà báo có kiến thức văn hóa sâu sắc. Thứ hai, cần hoàn thiện các chính sách và chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa, trong đó báo chí đóng vai trò trung tâm. Thứ ba, việc thúc đẩy hợp tác quốc tế sẽ giúp Việt Nam học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia có nền công nghiệp văn hóa phát triển, đồng thời quảng bá hình ảnh đất nước ra thế giới. Đây là nền tảng vững chắc để báo chí phát huy tốt vai trò của mình trong việc thúc đẩy phát triển công nghiệp văn hóa đất nước.

BÀI VÀ ẢNH: PHONG ĐIỆP