Bàn đàm phán gần kề: Ukraine có thể giữ được những gì?

Tuy nhiên, sau gần ba năm chiến đấu, các dấu hiệu cho thấy bàn đàm phán có thể sớm được kích hoạt. Câu hỏi quan trọng hiện nay là: "Ukraine có thể bảo toàn những gì sau một cuộc xung đột đầy tổn thất? Và liệu bàn đàm phán sẽ mang lại một lối thoát, hay chỉ là sự khởi đầu của những nhượng bộ"?

Ukraine đang ở "thế" nào?

Ukraine bước vào năm 2024 với những khó khăn lớn hơn bao giờ hết. Lực lượng của nước này chịu nhiều tổn thất nặng nề trên chiến trường, đặc biệt là tại khu vực Kursk, nơi Nga đã giành lại một số lãnh thổ trước đó do Ukraine kiểm soát. Theo các nhà quan sát quốc tế, thời gian không còn đứng về phía Kyiv.

Các đồng minh phương Tây của Ukraine, đặc biệt là Mỹ và châu Âu, bắt đầu có dấu hiệu mệt mỏi khi cuộc chiến kéo dài hơn dự kiến. Những tiếng nói ngầm thừa nhận rằng Ukraine có thể phải nhượng bộ lãnh thổ để đạt được hòa bình đang ngày càng gia tăng, đặc biệt trong bối cảnh chi phí hỗ trợ quân sự và kinh tế tăng cao.

Tổng thống Mỹ Joe Biden đã thực hiện nhiều nỗ lực nhằm củng cố sức mạnh của Ukraine, bao gồm cung cấp vũ khí tầm xa như tên lửa ATACMS và các loại mìn chống bộ binh gây tranh cãi. Tuy nhiên, những biện pháp này chỉ mang tính chất hỗ trợ tạm thời, trong khi triển vọng dài hạn vẫn đầy bất định. Viễn cảnh cựu Tổng thống Donald Trump trở lại Nhà Trắng vào tháng 1.2025 và cắt giảm viện trợ cho Ukraine càng làm tăng thêm áp lực cho Kyiv. Nếu Ukraine không tạo được bước đột phá trong thời gian tới, nước này có thể bị buộc phải chấp nhận một thỏa thuận với những điều kiện bất lợi.

Dù có sự hỗ trợ từ phương Tây, Ukraine đang phải đối mặt với thực tế khắc nghiệt trên chiến trường và bàn đàm phán - Ảnh: Reuters

Lợi thế trên bàn đàm phán của Ukraine

Trên bàn đàm phán, bất kỳ quốc gia nào cũng cần sức mạnh quân sự và chính trị để đạt được thỏa thuận có lợi nhất. Ukraine, dù đang ở thế yếu, vẫn có những con bài để tận dụng.

Việc Mỹ cung cấp ATACMS và các loại vũ khí tiên tiến giúp Ukraine duy trì khả năng phản công và gây sức ép lên Nga. Bên cạnh đó, sự hỗ trợ từ các nước châu Âu như Đức và Anh, bao gồm hệ thống phòng không IRIS-T và các loại xe tăng hiện đại, tiếp tục củng cố sức mạnh của Kyiv. Tuy nhiên, hiệu quả thực sự của các biện pháp này còn phụ thuộc vào khả năng triển khai chúng trên chiến trường.

Một yếu tố quan trọng khác là việc Ukraine có thể đạt được các đảm bảo an ninh từ Mỹ và NATO. Dù không chính thức gia nhập NATO, Kyiv có thể thúc đẩy các thỏa thuận phòng thủ chung hoặc sự hiện diện quân sự của phương Tây tại Đông Âu. Điều này sẽ đóng vai trò như một lá chắn trước các mối đe dọa trong tương lai từ Nga.

Ngoài ra, Ukraine có thể tận dụng sự hỗ trợ kinh tế từ phương Tây để thúc đẩy tái thiết và phục hồi sau chiến tranh. Một thỏa thuận được Mỹ và châu Âu hậu thuẫn có thể bao gồm việc cung cấp viện trợ kinh tế và tái thiết cho Ukraine, đồng thời duy trì áp lực trừng phạt đối với Nga.

Những điều Ukraine có thể nhượng bộ

Dù có một số lợi thế, Ukraine gần như chắc chắn sẽ phải đối mặt với áp lực nhượng bộ. Những khu vực lãnh thổ mà Nga đang kiểm soát hoặc có ảnh hưởng mạnh sẽ là trọng tâm của các cuộc đàm phán.

Donetsk và Luhansk: Hai vùng này đã nằm dưới sự kiểm soát của các lực lượng ly khai thân Nga từ năm 2014 và hiện được Nga coi là "phần lãnh thổ hợp nhất". Việc Ukraine chấp nhận trao quyền tự trị hoặc thậm chí nhượng bộ toàn bộ hai khu vực này là một khả năng rất thực tế. Điều này sẽ là tổn thất lớn về chính trị và chủ quyền đối với Kyiv.

Crimea: Crimea, sáp nhập vào Nga năm 2014, có thể không được đưa vào đàm phán. Phương Tây, dù không công nhận hành động của Nga, đã dần chấp nhận thực tế rằng việc lấy lại bán đảo này là không khả thi trong ngắn hạn. Ukraine có thể buộc phải từ bỏ yêu sách đối với Crimea để đổi lấy các lợi ích khác.

Các khu vực biên giới mới: Các khu vực gần Kursk và Belgorod đang trở thành điểm nóng trong cuộc xung đột. Nếu Ukraine không thể giữ vững các tuyến phòng thủ tại đây, họ có thể phải chấp nhận một đường biên giới mới, mất thêm lãnh thổ để đổi lấy một lệnh ngừng bắn.

Quan điểm của Nga

Nga bước vào đàm phán với ưu thế rõ rệt về kiểm soát lãnh thổ và ảnh hưởng khu vực. Tổng thống Vladimir Putin đã khẳng định trong nhiều lần phát biểu rằng Moscow sẽ không từ bỏ các lợi ích chiến lược, đặc biệt tại Donetsk, Luhansk và Crimea.

Một trong những mục tiêu chính của Nga trong cuộc xung đột này là ngăn chặn sự mở rộng của NATO về phía đông. Moscow đã coi khả năng Ukraine gia nhập NATO là mối đe dọa trực tiếp đến an ninh quốc gia. Do đó, Nga sẽ kiên quyết yêu cầu Ukraine cam kết trung lập hóa và không gia nhập NATO hoặc bất kỳ liên minh quân sự phương Tây nào.

Ngoài ra, Nga có thể yêu cầu Ukraine hạn chế hợp tác quân sự với các nước phương Tây, bao gồm việc dừng nhận viện trợ quân sự và triển khai các cơ sở quân sự nước ngoài trên lãnh thổ Ukraine. Điều này nhằm đảm bảo rằng Nga không phải đối mặt với một Ukraine được trang bị và huấn luyện bởi các quốc gia NATO.

Dù có những lợi thế về mặt quân sự và kiểm soát lãnh thổ, Nga đang chịu áp lực lớn từ các lệnh trừng phạt quốc tế. Những biện pháp trừng phạt này đã gây ra những tác động sâu sắc đến nền kinh tế Nga. Việc duy trì hoạt động quân sự ở Ukraine cũng đang gây ra áp lực tài chính lớn đối với Moscow. Các lệnh trừng phạt đã làm gián đoạn chuỗi cung ứng công nghệ và công nghiệp của Nga, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ cao và quốc phòng. Việc bị cắt đứt khỏi các nguồn cung cấp vi mạch và thiết bị hiện đại khiến Nga gặp khó khăn trong việc duy trì các ngành công nghiệp chiến lược.

Tuy nhiên, Nga cũng chịu áp lực từ các lệnh trừng phạt quốc tế và chi phí khổng lồ của cuộc chiến. Moscow có thể chấp nhận một số nhượng bộ, chẳng hạn như mở lại các tuyến vận tải hoặc cung cấp năng lượng cho châu Âu, để giảm bớt gánh nặng kinh tế.

Nga có thể nhượng bộ những gì?

Để giảm bớt áp lực kinh tế và chính trị, Moscow có thể chấp nhận một số nhượng bộ chiến thuật trong các cuộc đàm phán.

Nga có thể đồng ý mở lại các tuyến vận tải và hành lang thương mại, đặc biệt là các tuyến xuất khẩu nông sản từ Ukraine. Điều này không chỉ giúp giảm căng thẳng với phương Tây mà còn cải thiện hình ảnh quốc tế của Moscow.

Moscow có thể đồng ý nối lại cung cấp năng lượng cho châu Âu, nhưng với các điều kiện có lợi cho Nga. Điều này sẽ giúp giảm bớt gánh nặng kinh tế do mất đi thị trường năng lượng truyền thống. Bên cạnh đó, Nga có thể giảm quy mô hiện diện quân sự tại một số khu vực dọc theo biên giới Ukraine để đổi lấy các đảm bảo an ninh từ Kyiv và phương Tây.

Dù có những lợi thế rõ rệt, Nga vẫn đối mặt với những thách thức lớn khi bước vào các cuộc đàm phán. Bất chấp những bất đồng nội bộ, phương Tây vẫn thể hiện sự đoàn kết trong việc hỗ trợ Ukraine và áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Nga. Điều này khiến Moscow khó có thể đạt được nhượng bộ đáng kể từ các nước châu Âu và Mỹ.

Trung Quốc và một số quốc gia khác, dù không công khai chỉ trích Nga, đã kêu gọi Moscow giải quyết xung đột thông qua đàm phán. Những áp lực này có thể hạn chế khả năng linh hoạt của Kremlin trong các cuộc đàm phán. Việc duy trì kiểm soát tại các khu vực như Donetsk, Luhansk và Crimea đòi hỏi nguồn lực lớn, cả về kinh tế lẫn chính trị. Điều này có thể khiến Moscow gặp khó khăn trong việc đạt được một thỏa thuận bền vững.

Tương lai đàm phán

Bàn đàm phán, nếu diễn ra, sẽ không phải là kết thúc của cuộc xung đột mà chỉ là sự tạm dừng. Một thỏa thuận ngừng bắn với các nhượng bộ lãnh thổ từ phía Ukraine có thể mang lại hòa bình tạm thời. Tuy nhiên, nếu các đảm bảo an ninh không đủ mạnh, nguy cơ Nga tái khởi động chiến dịch quân sự sẽ vẫn hiện hữu.

Bên cạnh đó, việc nhượng bộ lãnh thổ có thể gây ra sự chia rẽ lớn trong nội bộ Ukraine. Nhiều người Ukraine, đặc biệt ở miền Tây, có thể coi đó là sự phản bội đối với độc lập và chủ quyền quốc gia. Nếu các cuộc đàm phán thất bại hoặc không đạt được thỏa thuận đáng kể, cuộc chiến có thể kéo dài với những tổn thất lớn hơn cho cả hai bên. Điều này sẽ làm trầm trọng thêm tình trạng bế tắc và ảnh hưởng đến sự ổn định của khu vực.

Ukraine đang bước vào giai đoạn quyết định, nơi mọi động thái trên chiến trường và bàn đàm phán đều mang tính sống còn. Dù có giữ được toàn vẹn lãnh thổ hay không, Kyiv cần đảm bảo rằng bất kỳ thỏa thuận nào cũng phải mang lại sự đảm bảo an ninh lâu dài. Thời gian không còn nhiều, và chiến lược khôn ngoan trong hợp tác với phương Tây sẽ là yếu tố quyết định liệu Ukraine có thể giữ lại được những gì trong cuộc chiến đầy biến động này.

Hoàng Vũ